/https%3A%2F%2Fcdn.pijper.io%2Fsource%2Fpanorama%2Fpanorama%2Fuploads%2F2020%2F05-mei%2Fstrafblad.png "'Man met strafblad' geliquideerd")
Hoe hard kunnen woorden zijn? Die vraag hield mij afgelopen week bezig. Dit was naar aanleiding van een gesprek dat ik had met een advocaat. We hebben wel vaker contact met elkaar en spraken over de zaken die ons bezighielden tot we het hadden over een liquidatie die alweer een tijd geleden had plaatsgevonden. De advocaat vertelde me dat de familie van de geliquideerde man zo verdrietig was. Een journalist had een stuk geschreven waar van alles op viel aan te merken, maar het was toch vooral de kop geweest.
Ik las die kop voor. Hij bestond uit drie elementen: crimineel, doodgeschoten of geliquideerd en de plek waar het was gebeurd, in dit geval ergens in Amsterdam. Ik zei tegen de advocaat dat ik niet zag waar de pijn zou kunnen zitten. De man was doodgeschoten, het was duidelijk dat het op die plek was gebeurd en dat hij een crimineel was, leek mij overduidelijk.
Toch bleek het te gaan om dat woord ‘crimineel’. Want wat is een crimineel nu eigenlijk? Is iemand die met belastingaangiftes sjoemelt een crimineel? Is mijn puberzoon die iets uithaalt een crimineel? Die vragen zetten me even aan het denken. Ja, ik denk dat iemand die de belastingen moedwillig tilt wel crimineel bezig is, je moet je aangifte tenslotte naar waarheid invullen, daar teken je ook voor. Mijn puberzoon is een ander verhaal, omdat die in een leeftijd zit dat je de grenzen opzoekt. Bij een puber hoort een bepaalde vorm vanrebellie en afzetten tegen de maatschappij. De man om wie het hier ging was een kerel die al tegen de dertig liep. Dan ben je al zeker tien jaar geen puber meer. Dan ben je volwassen. Bovendien had deze man een strafblad. De advocaat stelde voor om hem ‘man met strafblad’ te noemen.
Het ging de advocaat erom dat de familie zo aangedaan is door dat woord crimineel. Voor hen was hij geen crimineel, maar gewoon hun broer, hun zoon, of misschien zelfs wel een liefhebbende man of vader. Bovendien werd over hem geschreven dat hij er juist uit wilde stappen, uit dat criminele wereldje, uit die onderwereld… Ik zag in eerste instantie allerlei praktische bezwaren: de koppen zouden erg lang worden als je het woord ‘crimineel’ gaat veranderen in ‘man met strafblad’, maar dit semantische vraagstuk zette me ook wel aan het denken. Ik kan me namelijk heel goed voorstellen dat het hard aankomt bij de achtergebleven familie als je dit zo leest. Je hebt net een familielid verloren en dan lees je overal dat het een crimineel is.
Toch denk ik dat het niet anders kan. Omwille van de duidelijkheid is een journalist genoodzaakt de woorden te gebruiken die het dichtst liggen bij wat iemand is. Als je zegt ‘Man met strafblad doodgeschoten in Utrecht’ lijkt het net of ie met zijn strafblad in zijn hand is geliquideerd, alsof dat de reden is. Het zou de berichtgeving onduidelijker maken en dat is ook niet de bedoeling. Journalistiek bedrijven is in veel gevallen ook veralgemeniseren, hoe pijnlijk dat soms ook is.