Wrede partnermoord door oud-minister in VIP-lounge

Astana wordt niet voor niets het Dubai van Centraal-Azië genoemd. De hypermoderne hoofdstad van Kazachstan is rijk aan indrukwekkende architectuur en luxe winkelcentra met fratsen als overdekte stranden. In de schaduw van het Ritz-Carlton ligt het BAU Restaurant, een exclusieve eettent waar de welgestelden van Astana hun eigen VIP-lounge kunnen afhuren. Normaliter gaat het om 12 uur open voor de lunch. Maar op 9 november 2023 blijven de deuren de hele dag gesloten, zelfs voor een delegatie van Vladimir Poetin die op dat moment ‘in town’ is. Niemand kan vermoeden welke tragedie zich binnen afspeelt.

Om 9.00 uur ’s ochtends heeft eigenaar Bakitzhan Baizhanov een verontrustend telefoontje ontvangen van zijn neef Kwandik Bishimbajev (43). Of hij snel naar het restaurant kan komen, er is iets ergs gebeurd. Dat Kwandik, een prominent zakenman en oud-minister, de nacht heeft doorgebracht in zijn VIP-lounge is niet vreemd. Dat er een bewusteloze, zwaargewonde vrouw op de vloer ligt, wel. Bakitzhan herkent de beeldschone brunette als Kwandiks tweede vrouw Saltanat Nukenova (31). Ze bellen om hulp, niet naar 112, maar naar Kwandiks waarzegster... Nadat zij hem heeft verzekerd dat alles goed komt, dekken de twee Saltanat toe met een dekentje en sluiten de deur. Het geloof in waarzeggers is niet ongebruikelijk in Kazachstan. Zo heeft Kwandik immers zijn vrouw leren kennen, want ook Saltanat kan ‘sterren lezen’.

Rond het middaguur heeft Kwandik geen kristallen bol nodig om te zien dat zijn vrouw er slecht aan toe is. Hij laat Bakitzhan het overige personeel naar huis sturen en draagt de beveiliging op alle bewakingsbeelden van in en rondom het restaurant te wissen. Omdat Saltanats broer haar iPhone traceert, rijdt Bakitzhan met het mobieltje naar haar woning, met een korte tussenstop bij haar sportschool zodat het lijkt alsof ze gewoon aan haar cardio werkt. In werkelijkheid heeft Saltanat om half vijf helemaal geen hartslag meer. Kwandik blijft stug volhouden: “Ze slaapt.” Wanneer Bakitzhan even later, eindelijk, het alarmnummer belt, is het te laat. Wat is er in vredesnaam met Saltanat gebeurd?

Doodschoppen

Rechercheurs slagen er gelukkig in om de bewakingsbeelden te herstellen. Die schetsen een onthutsend beeld van Saltanats laatste uren. Het begint de avond daarvoor met een heftige ruzie buiten het restaurant. De beelden laten zien hoe Kwandik zijn vrouw urenlang vermanend toespreekt, dreigend vasthoudt en in het gezicht slaat. Rond 2 uur ’s nachts forceert Kwandik zijn vrouw de VIP-lounge in, om vervolgens iets na 7 uur ’s ochtends weer tevoorschijn te komen met verward haar en gekreukelde kleding. Wat er zich ook heeft afgespeeld, Kwandik is niet bedaard. Met een paar rake klappen werkt hij Saltanat tegen de vlakte. Terwijl ze in een foetushouding op de vloer ligt, deelt Kwandik een paar doodschoppen uit. Nadat hij haar, buiten beeld, verder mishandelt op het damestoilet, sleept hij Saltanat letterlijk bij de haren terug de VIP-lounge in waar ze nooit meer levend uit zal komen.

Nadat Kwandik haar mishandelt op het damestoilet, sleept hij Saltanat letterlijk bij de haren terug de VIP-lounge in waar ze nooit meer levend uit zal komen

Ondanks de belastende videobeelden dringt Kwandik zelf aan op een openbare zitting. Op 27 maart zorgt dit zelfs voor een primeur, voor het eerst is een rechtszaak in Kazachstan via een livestream te volgen. Miljoenen kijkers in de Russisch sprekende wereld stemmen af op het rechtbankdrama.

Het is niet Kwandiks eerste kennismaking met Vrouwe Justitia. In 2018 krijgt de voormalige minister tien jaar opgelegd wegens een groot corruptieschandaal, maar dankzij een presidentieel pardon staat hij binnen twee jaar weer buiten. Met zijn welbespraaktheid hoopt de politicus de jury te overtuigen dat Saltanats dood een ongeluk is geweest, het gevolg van een ‘uit de hand gelopen echtelijke ruzie’. Die beelden heeft hij alleen maar gewist om zijn vrouw ‘negatieve publiciteit’ te besparen. “Ik had nooit verwacht dat ze zou overlijden.”

Als Kwandik en Bakitzhan denken dat zij de show kunnen stelen, hebben ze niet op aanklaagster Aizhan Aimaganova gerekend. Met haar politie-uniform en charmante voorkomen groeit ze uit tot de onbetwiste ster van deze soap. Bijvoorbeeld door met zakjes namaakbloed te illustreren wat een ‘subduraal hematoom’ nou eigenlijk inhoudt. Behalve de bewakingsbeelden en foto’s van eerdere mishandelingen, zet de aanklaagster ook een leger getuigen in. Een medisch expert demonstreert met viltstiften en een poppenhoofd hoe Saltanat is toegetakeld. Kwandiks eerste vrouw omschrijft hem als een driftkikker die ooit woedend een toiletdeksel naar haar hoofd heeft gesmeten. De waarzegster verklaart dat ze Kwandik wel degelijk heeft aangeraden om een ambulance te bellen. Als klap op de vuurpijl vertelt een veganistische influencer dat ze met Kwandik champagne heeft gedronken in BAU terwijl, naar later blijkt, de vrouw van haar minnaar in de kamer daarnaast lag te creperen.

Saltanats wetten

Op 13 mei heeft de jury niet veel tijd nodig om beide verdachten schuldig te verklaren. De vrouwelijke rechter veroordeelt Kwandik tot 24 jaar cel, het is nagenoeg de maximale straf die ze uit kan delen. Neef Bakitzhan krijgt vier jaar voor zijn aandeel. De medeverdachte richt zich verontwaardigd tot de rechter: “Waarom krijg ik vier jaar?” Na haar uitleg over het hinderen van de rechtsgang, haalt hij de schouders op: “U heeft een onschuldig man veroordeeld.”

Aanklaagster Aizhan ziet dat uiteraard heel anders. “Ik hoop dat vrouwen na dit proces beseffen dat het zin heeft om naar de politie te stappen,” zegt ze in een reactie op een Kazachse nieuwssite. “Ik hoop uiteraard ook dat elke tiran nu twee keer nadenkt voordat hij zijn vrouw slaat.”

In Kazachstan vallen partnergeweld en stalking niet onder het strafrecht, maar de regering belooft beterschap. In april zijn enkele wetswijzigingen doorgevoerd ter bescherming van vrouwen en kinderen. De maatregelen staan bekend als ‘Saltanats Wetten’.

Moord in Kazachstan

Sinds de Sovjet-jaren is de criminaliteit in Kazachstan flink afgenomen, maar het moordcijfer blijft relatief hoog. Volgens de laatste redelijk betrouwbare cijfers zijn er in 2020 iets meer dan zeshonderd moorden gepleegd op een bevolking van nog geen 20 miljoen mensen. Ongeveer 40% van deze gevallen betreft partnermoorden, waarvan het merendeel nooit voor de rechter komt.