Seks, geweld en smokkelwaar in Justitieel Complex Zaanstad

Nu gebeurt er in elke Penitentiaire Inrichting (PI) van alles, en dat komt lang niet allemaal in de publiciteit: smokkel, geweld, opstand, suïcide, ongepaste relaties, seks op de werkvloer, corruptie, ontsnappingen... Bovendien is Justitieel Complex Zaanstad (JCZ) verreweg de grootste PI van Nederland, logisch dat er in absolute zin meer gebeurt dan in kleinschaliger instellingen.

Maar er komt vanuit deze vestiging, gelegen vlakbij buurtschap Vrouwenverdriet, ook in relatieve zin meer naar buiten. Dat komt: zelden is er in Nederland namelijk een bajes geopend met zoveel in het openbaar beleden poeha en pretentie. Maximale zelfredzaamheid! Betere voorbereiding op terugkeer in de samenleving! Voldaan aan alle eisen en normen van de tijd! Daglichttoetreding (genoeg daglicht beschikbaar), ventilatie, moderne ICT-technolo-gie, dito beveiliging! – Als in zo’n modelnor dan op een dag een jurist (v) op de knieën gaat, een gedetineerde oraal aan z’n gerief helpt en betrapt wordt doordat vanaf de gang alles te zien is, valt dat in den lande best wel op.

@media (max-width: 680px){#fig-6484bd0cd7c41 img.lazyloading{background: #eee;}#fig-6484bd0cd7c41 img{#fig-6484bd0cd7c41 img.lazyloading{width: 624px;height: 0px;}}@media (min-width: 681px) and (max-width: 1320px){#fig-6484bd0cd7c41 img.lazyloading{background: #eee;}#fig-6484bd0cd7c41 img{#fig-6484bd0cd7c41 img.lazyloading{width: 980px;height: 0px;}}@media (min-width: 1321px){#fig-6484bd0cd7c41 img.lazyloading{background: #eee;}#fig-6484bd0cd7c41 img{#fig-6484bd0cd7c41 img.lazyloading{width: 1272px;height: 0px;}}

Er gebeurt dus weleens wat daar in de Zaanbajes. In die enórme Zaanbajes. Wonderlijk is het toch, hoe hardnekkig overheden door de jaren heen dezelfde vergissingen blijven maken. Alles moet steeds grootschaliger, om economische redenen vanzelfsprekend, maar is dat nou wel altijd zo’n goed idee? In de jaren 90 was het een rage om scholen voor voortgezet onderwijs te laten fuseren tot ‘grote scholengemeenschappen’.

Inmiddels is er allang weer een beweging in omgekeerde richting, want die gigantische lesfabrieken betekenen niet altijd een veilige leefomgeving voor jongeren, noch heeft de kwaliteit van onderwijs er baat bij. Zulke bewegingen en tegenbewegingen zien we overal.

Zo dachten ze op het ministerie van Justitie en Veiligheid, rond 2010: de Bijlmerbajes, de Koepel in Haarlem en de PI Tafelbergweg nr 10 in Amsterdam – onder meer – zijn verouderd en moeten sluiten, weet je wat, we gooien de hele zooi bij elkaar, zetten het neer op het Noord-Hollandse platteland, roepen om het hardst hoe hypermodern en hightech het allemaal is en halen koning Willem- Alexander erbij voor de opening.

Zo geschiedde in 2016.

Het werd een geblokt monster met vier vleugels en een Penitentiair Psychiatrisch Centrum (PPC), eigenlijk vijf gevangenissen inéén. Dat functioneerde allemaal wat moeizamer dan te voorzien was: niemand die van bovenaf echt kan overzien wat er in lagere geledingen speelt. We zetten wat incidenten onder elkaar, ook al is dat niet helemaal eerlijk tegenover al die hardwerkende, bevlogen medewerkers die er natuurlijk ook niet veel aan kunnen doen.

@media (max-width: 680px){#fig-6484bd0cd7d76 img.lazyloading{background: #eee;}#fig-6484bd0cd7d76 img{#fig-6484bd0cd7d76 img.lazyloading{width: 624px;height: 0px;}}@media (min-width: 681px) and (max-width: 1320px){#fig-6484bd0cd7d76 img.lazyloading{background: #eee;}#fig-6484bd0cd7d76 img{#fig-6484bd0cd7d76 img.lazyloading{width: 980px;height: 0px;}}@media (min-width: 1321px){#fig-6484bd0cd7d76 img.lazyloading{background: #eee;}#fig-6484bd0cd7d76 img{#fig-6484bd0cd7d76 img.lazyloading{width: 1272px;height: 0px;}}

Recht op een aansteker 2017

In het eerste volledige jaar van bestaan rukt de brandweer 48 keer uit vanwege een melding op Smeet 1, Westzaan. In 2017 woeden er in totaal geen 48, maar 16 branden in het JCZ: 32 keer is de kwestie al opgelost als de stoere mannen en vrouwen met de helmen arriveren. Maar ook vergeefs uitrukken is niet gratis. Volgens NH Nieuws zijn de totale kosten in dat jaar geraamd op 24.000 euro. Dat lijkt nog mee te vallen, gezien de hoeveelheid overheidsgeld die toch al naar de Zaanbajes vloeit: een gedetineerde kost in Nederland gemiddeld ruim 91.000 euro per jaar (cijfer van 2018). Maar voor een veiligheidsregio is elk incident een belasting die niet in euro’s valt uit te drukken.

De branden zijn bepaald niet altijd het gevolg van een ongelukje of toeval. De cellen staan wettelijk gezien gelijk aan een huiskamer en inmates hebben het recht om er te roken en een aansteker te bezitten, zo meldt volgens het lokale medium een plaatsvervangend vestigingsdirecteur van het JCZ. “Mochten de gedetineerden er niet mee kunnen omgaan of als er aanleiding is om te denken dat ze er misbruik van maken, wordt die aansteker afgepakt,” zegt zij.

@media (max-width: 680px){#fig-6484bd0cd7e4d img.lazyloading{background: #eee;}#fig-6484bd0cd7e4d img{#fig-6484bd0cd7e4d img.lazyloading{width: 624px;height: 0px;}}@media (min-width: 681px) and (max-width: 1320px){#fig-6484bd0cd7e4d img.lazyloading{background: #eee;}#fig-6484bd0cd7e4d img{#fig-6484bd0cd7e4d img.lazyloading{width: 980px;height: 0px;}}@media (min-width: 1321px){#fig-6484bd0cd7e4d img.lazyloading{background: #eee;}#fig-6484bd0cd7e4d img{#fig-6484bd0cd7e4d img.lazyloading{width: 1272px;height: 0px;}}

OP DE VIDEO IS TE ZIEN DAT VIJF GEDETINEERDEN IN EEN GROEPSCEL ONGEBREIDELD STAAN TE FEESTEN, DRINKEN EN BLOWEN...

Met name de psychiatrische patiënten onder de gedetineerden houden er wel van om eens te kijken of een wc-rol dan wel een A4’tje met dienstmededelingen een beetje leuk vlam wil vatten. Er zijn inmiddels maatregelen genomen om de cellen ‘zo onbrandbaar mogelijk’ te maken; je had je kunnen voorstellen dat de planners en bouwers zich daar vooraf al op hadden toegelegd.

Feesten en blowen Oktober 2018

We zagen het met de best aantrekkelijke premier Sanna Marin van Finland (36), die op een privéfeest verleidelijk haar blote armen hief tegenover een camera en zich toen het filmpje viraal ging (zoals dat heet) moest verantwoorden tegenover de lokale moraalridders. Hoe kan het toch dat mensen zich in dubieuze situaties op video laten vastleggen en verbaasd zijn als die uitlekt? Het gebeurt keer op keer, ook eind 2018 in de Zaanbajes.

Er is te zien dat vijf gedetineerden in een groepscel ongebreideld staan te feesten, drinken en blowen. Lekker jongens! De video wordt gemaakt met een mobieltje dat met internet is verbonden. Bijzonder, want dat is in een PI niet toegestaan.

Er gaat een schok door... door alles: media, Den Haag, Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Dat gevangenen over telefoons en internet beschikken is een risico dat doet huiveren. Ze kunnen zo immers beelden van medewerkers naar buiten brengen waardoor die chantabel zijn; de mogelijke gevolgen daarvan zijn nauwelijks te overzien. Ook kunnen criminelen nieuwe strafbare feiten voorbereiden en oude dieper in de doofpot stoppen. Wat de vijf hadden kunnen verwachten gebeurt: ze komen in isoleercellen terecht en de Landelijke Bijzondere Bijstandseenheid kamt de afdeling uit. Ook volgt onderzoek naar corruptie onder personeel. Welke resultaten dat oplevert komt niet naar buiten. Misdaadjournalist John van den Heuvel zegt in De Telegraaf dat de beveiliging in de Zaanbajes ‘een gatenkaas’ is. Zijn collega Gerlof Leistra in NH Nieuws over het JCZ: “Wat mij meteen opviel is dat de luchtplaatsen en sportvelden aan de buitenkant zitten. Waarom niet aan binnenkant? Je gooit heel makkelijk spul over de muur.”

@media (max-width: 680px){#fig-6484bd0cd8090 img.lazyloading{background: #eee;}#fig-6484bd0cd8090 img{#fig-6484bd0cd8090 img.lazyloading{width: 624px;height: 0px;}}@media (min-width: 681px) and (max-width: 1320px){#fig-6484bd0cd8090 img.lazyloading{background: #eee;}#fig-6484bd0cd8090 img{#fig-6484bd0cd8090 img.lazyloading{width: 980px;height: 0px;}}@media (min-width: 1321px){#fig-6484bd0cd8090 img.lazyloading{background: #eee;}#fig-6484bd0cd8090 img{#fig-6484bd0cd8090 img.lazyloading{width: 1272px;height: 0px;}}

125 stuks contrabande November 2018

De Krant van Wakker Nederland zit er bovenop. Bij 425 celinspecties, gehouden tussen 15 oktober en 8 november – naar aanleiding van de feestvideo – worden 125 naar binnen gesmokkelde middelen of voorwerpen gevonden. Veertig keer gaat het om hasj of wiet, 38 keer om gesmokkelde medicatie, elf keer om telefoons, acht maal om geld of andere artikelen van waarde en in twee gevallen om harddrugs. Gatenkaas is op z’n minst een juiste karakterisering; de term feestbajes doet zijn intrede.

Per ongelukje Augustus 2019

Een medewerker meldt persoonlijk bij de portier dat hij een wapen bij zich heeft, nou ja een imitatiepistool. De man is lid van een schietvereniging en is er zonder problemen mee langs de beveiliging gelopen, zonder opzet: jeetje, helemaal vergeten. Bij de poort wordt iedereen gefouilleerd, ook het personeel. “Omdat de integriteit van onze medewerkers boven iedere twijfel verheven moet zijn, is het Bureau Integriteit gevraagd een onderzoek uit te voeren naar de gang van zaken. De medewerker is hangende dit onderzoek toegang tot het complex ontzegd.”

Relatierellen December 2019

Twee keer is het flink raak in december 2019, dus in die merkwaardige wazige maanden vlak voor de pandemie toeslaat. Een 19-jarige stagiaire van het Re-inte-gratie Centrum (RIC) blijkt zich aangetrokken te voelen tot een voor gewelddadige overvallen veroordeeld manspersoon (23).

@media (max-width: 680px){#fig-6484bd0cd81d3 img.lazyloading{background: #eee;}#fig-6484bd0cd81d3 img{#fig-6484bd0cd81d3 img.lazyloading{width: 624px;height: 0px;}}@media (min-width: 681px) and (max-width: 1320px){#fig-6484bd0cd81d3 img.lazyloading{background: #eee;}#fig-6484bd0cd81d3 img{#fig-6484bd0cd81d3 img.lazyloading{width: 980px;height: 0px;}}@media (min-width: 1321px){#fig-6484bd0cd81d3 img.lazyloading{background: #eee;}#fig-6484bd0cd81d3 img{#fig-6484bd0cd81d3 img.lazyloading{width: 1272px;height: 0px;}}

Wat meer is: ze is een affaire met hem begonnen – wat aan het licht komt nadat een camera een intieme ontmoeting registreert – en mag per direct het pand verlaten. Een paar dagen later blijkt dat een andere medewerker, een vrouwelijke bewaker, een intieme relatie heeft met een veroordeelde zedendelinquent die in afwachting van zijn tbs-behandeling in de Zaanbajes verblijft.

Benieuwd naar de rest van het artikel? Lees het in de nieuwste Panorama of bekijk het op Blendle.