Tini van de D. (67) vrijgesproken voor 'slaapmoord' op zijn vrouw Hanny (64)

Op de foto: Hanny

De Violenstraat in het Brabantse Veghel is doorgaans een oase van rust. Er is vrijwel alleen laagbouw, afgewisseld door groenstroken en parkeerhavens. Het leven is goed hier, in dit stukje Brabantse land. Maar dan is daar die ochtend van maandag 25 september 2023, even na 09.00 uur. Grote consternatie in de straat. Er klinken sirenes. Voor de deur van nummer 41 stopt de ene na de andere politieauto. Buurtbewoners kijken geschrokken toe. Er is blijkbaar iets loos bij Tini en Hanny van de D. Een gemoedelijk en aardig stel, zo weten de omwonenden. Altijd een vriendelijk woord. Hij net met pensioen, zij een trotse oma.

Onder een waterig zonnetje zien buren dat er blijkbaar iets heel ergs is gebeurd, want na enige tijd nemen rechercheurs in witte pakken het onderzoek over. Ze lopen in en uit. Surveillanceauto’s maken plaats voor blauwe bussen van de Forensische Opsporing. Van hectiek is geen sprake meer, alles gebeurt met professionele kalmte. Als later die ochtend de zwarte wagen van een rouwcentrum voor de deur stopt, is het voor iedereen wel duidelijk. Er is dus iemand overleden op nummer 41 en blijkbaar zijn er aanwijzingen voor een misdrijf. Maar wie is het slachtoffer? Tini? Of Hanny?

Het antwoord laat niet lang op zich wachten, zoals dat gaat in een buurt waar iedereen elkaar kent en het nieuws zich snel verspreidt. De 64-jarige Hanny blijkt die ochtend in bed te zijn gewurgd. Als ook de naam van de verdachte rondgaat is iedereen met stomheid geslagen. Het zou gaan om Tini van de D., de echtgenoot van het slachtoffer. “Onmogelijk,” zo klinkt het al snel onder vrienden en familie. Het stel is al 37 jaar gelukkig getrouwd. Er zijn nooit conflicten of spanningen geweest, er is geen enkel motief te bedenken. Tini en Hanny hadden veel om voor te leven; hun kinderen, kleinkinderen en genoeg vrije tijd om leuke dingen te ondernemen. En nu zou Tini een hele familie willens en wetens in de ellende hebben gestort? “Uitgesloten.” Het is een woord dat die dag vaak valt. Er moet hier sprake zijn van een groot misverstand.

Intussen spreken de eerste onderzoeksresultaten heel andere taal. In de echtelijke slaapkamer hebben rechercheurs op het bed, onder een deken en aan de kant waar Tini gewoonlijk slaapt, het stoffelijk overschot van Hanny aangetroffen. Om haar nek zit het snoer van een bedlampje gewikkeld, de vrouw lijkt dus door verwurging om het leven te zijn gebracht, iets wat later door de klinisch patholoog zou worden bevestigd. Verder ziet de kamer er ordentelijk uit, er zijn geen sporen van een worsteling. Terwijl de forensische rechercheurs in alle rust sporen verzamelen, zijn collega’s van de tactische recherche druk in de weer met verdachte Tini van de D. De man blijkt het misdrijf die ochtend zelf te hebben gemeld.

Uit zijn eerste korte verklaring maken de rechercheurs op dat Tini die ochtend even na 08.30 uur zijn vrouw had gewurgd. Toen hij met zijn mobieltje het alarmnummer wilde bellen liet zijn telefoon het afweten. Hierop was hij naar de buurman gegaan, waar hij alsnog 112 had gebeld. Later zou de buurman verklaren dat Van de D. nogal agressief op hem overkwam. Op de vraag waarom hij zijn vrouw had gewurgd zou Tini hebben gezegd dat hij daar ‘zin in had’ en er ‘geen ruzie’ was geweest. Zelfs de meest doorgewinterde rechercheurs staan voor een raadsel. Van de D. is wat je noemt een atypische verdachte. Hij is onbekend bij politie en justitie en kan bogen op een onberispelijke levenswandel. Dit laatste neemt natuurlijk niet weg dat ook in de beste huwelijken de vlam in de pan kan slaan, maar deze moord komt wel heel erg als donderslag bij heldere hemel, zo getuigen ook naaste familieleden van het stel. De recherche kan op dat moment niet weten dat de zaak een bizarre wending zou krijgen, één die niet zou misstaan in een geruchtmakende Netflix-documentaire.

Snoer om Hanny’s nek

“Ik heb haar in mijn slaap gewurgd.” Het kan niet anders of de verhorende rechercheurs delen een sceptische blik van verstandhouding als Tini van de D. dieper op het drama ingaat. Politiemensen zijn veel smoesjes, uitvluchten en verzinsels gewend, maar een ‘slaapmoord’ hebben ze in hun repertoire nog niet eerder voorbij zien komen. Het is volgens de Brabander zo gegaan: hij was die ochtend na en rusteloze nacht vol angstdromen rond 08.30 uur wakker geworden en had aan zijn vrouw gevraagd of ze ook wilde opstaan. Hanny had echter aangegeven dat ze nog even wilde blijven liggen. Vervolgens was Tini naar de overloop gegaan waar zijn kleren lagen en had hij zich aangekleed. Hierop was hij weer de slaapkamer binnengegaan en omdat het er zo donker was had hij de lamellen geopend om te kijken wat voor weer het was. Dit alles was in een toestand van slaap gebeurd, zoals ook zijn volgende handeling zich in een roes had voltrokken. Tini had het snoer van het bedlampje uit het stopcontact getrokken en om Hanny’s nek gewikkeld. Vervolgens had hij deze net zo lang aangetrokken tot de vrouw, met wie hij 37 jaar lief en leed had gedeeld, niet meer ademde. Daarna had hij bij de buren het alarmnummer gebeld. Zo moet het gebeurd zijn, aldus Tini, al herinnert hij zich er bijna niets meer van.

Op de vraag waarom hij zijn vrouw had gewurgd zou Tini hebben gezegd dat hij daar ‘zin in had’ en dat er ‘geen ruzie’ was geweest

De rechercheurs noteren het verhaal, maar daarmee is de kous nog niet af. Zoals bij elk moordonderzoek worden ook bekenden en familieleden gehoord. En daarbij wordt het beeld van een totaal onbegrijpelijk en onverwacht misdrijf alleen maar bevestigd. De kinderen van het echtpaar verklaren dat ze zijn opgegroeid in een ‘liefdevol gezin’ en dat ze hun vader kennen als een ‘goede echtgenoot, fijne vader en leuke opa’. Nadat bekend was geworden dat Tini verdacht werd van moord op zijn vrouw was hun eerste gedachte: dit kan niet, dit is niet ons pap. Er klinkt dan ook geen enkel verwijt richting Tini. Eigenlijk zien de kinderen hun vader ook als slachtoffer en willen ze hem het liefst zo snel mogelijk thuis hebben.

De rechercheurs mogen dan zo hun twijfels hebben, als ze wat dieper op de zaak ingaan blijkt er toch wel het een en ander aan de hand te zijn met het slaappatroon van de verdachte. Tini is maanden eerder naar de huisarts gestapt omdat hij slecht slaapt en last heeft van enge, zeer levendige dromen. Niet alleen hij werd er gek van, ook Hanny deed door zijn wilde bewegingen en het praten in zijn slaap bijna geen oog meer dicht. De praktijkondersteuner had hem het rustgevende en spierverslappende middel oxazepam voorgeschreven, als tijdelijke oplossing.

Op 6 september was de behandeling gestopt, met als gevolg dat de slapeloosheid en angstdromen terugkeerden en het negentien dagen later dus helemaal misging. Die nacht van 24 op 25 september had hij gedroomd dat hij een auto-ongeluk kreeg, waarbij hij samen met Hanny onder een vrachtwagen was beland. Tini was badend in het zweet wakker geworden. Het verhaal mag bij de recherche dan met de nodige scepsis worden ontvangen, voor de rechter-commissaris is het reden genoeg om deskundigen – onder wie een psychiater, psycholoog en twee neurologen – een onderzoek te laten uitvoeren naar de psychische gesteldheid van de verdachte. En dat levert een nogal bijzondere conclusie op.

Angstaanjagend

Er blijkt bij Tini van de D. geen sprake te zijn van een psychiatrische en/of persoonlijkheidsstoornis die van invloed kon(den) zijn op zijn handelen. De neurologen komen echter tot een ander oordeel. Ze zien aanwijzingen dat Van de D. lijdt aan REM-sleep Behavior Disorder (RBD). Bij deze stoornis ontbreekt de voor de REM-slaap kenmerkende spierverslapping, waardoor de zogeheten Dream Enactment Behavior kan optreden waardoor dromen worden uitgeleefd. Dromen pakken daardoor zeer levendig en angstaanjagend uit. Een van de aanwijzingen dat de verdachte zeer waarschijnlijk lijdt aan RBD is dat hij na zijn daad zeer geschrokken oogde, zelf de hulpdiensten had gebeld en geen pogingen had gedaan zijn handelen te verhullen. Bovendien is Van de P. volgens de deskundigen ‘wat minder begaafd’ en niet slim genoeg om een doordracht moordscenario uit te denken. Klinkt niet erg complimenteus, maar bij de verdediging gaat het erin als Gods woord in een ouderling. Dat Van de P. geen enkel motief had voor de moord en tekenen vertoont van beginnende Parkinson, wat RBD kan versterken, brengt de zaak nog meer aan het wankelen.

Dat Van de P. geen enkel motief had voor de moord en tekenen vertoont van beginnende Parkinson, wat RBD kan versterken, brengt de zaak nog meer aan het wankelen 

De bevindingen van de deskundigen leiden ertoe dat bij Van de D. en zijn familie wanhoop plaatsmaakt voor enig optimisme. Ze zien hun overtuiging dat Tini nooit de bedoeling kan hebben gehad om zijn vrouw willens en wetens te doden alleen maar bevestigd. De advocaat van de Brabander gaat dan ook voor vrijspraak of ontslag van rechtsvervolging, inden er sprake is van volledige ontoerekeningsvatbaarheid. De spanning in de rechtszaal in Den Bosch is dan ook te snijden als op donderdag 15 augustus de zaak inhoudelijk wordt behandeld. Gaat de rechter mee in het oordeel van het OM dat het om doodslag of moord gaat, of zijn de magistraten gevoelig voor de bevindingen van de deskundigen en ontlastende verklaringen van de nabestaanden?

Tini van de D. zit met een mengeling van gelatenheid en onrust bij. Er vallen ingewikkelde termen en soms ook harde woorden, vooral wanneer de aanklager aan het woord is. Het lijkt hem soms boven de pet te gaan. Als de kinderen van de Brabander aan het woord komen kan hij zijn tranen niet bedwingen. Ze benadrukken nog maar eens hoe verbijsterd ze waren toen ze hoorden dat hun vader werd verdacht van moord op hun moeder. Dit paste helemaal niet bij hem. “Hij is een lieve man, vader en opa,” aldus een van de kinderen in de rechtszaal. “Nu zijn we ons pap én ons mam kwijt. Hij is ook slachtoffer of patiënt. We willen samen met hem rouwen, we zijn al genoeg gestraft.” In een reactie stelt Tini dat hij elke dag naar de foto’s kijkt van zijn familie. “Ik wil graag naar huis.”

De officier van justitie Juliette Blanco is niet gevoelig voor de emotionele kant van het familiedrama, zo blijkt als ze aan haar requisitoir toekomt. Ze wijst erop dat de onderzoeksrapporten van de deskundigen vooral ‘een grijs gebied’ beslaan. Ze stelt verder dat niet is komen vast te staan dat de verdachte lijdt aan RBD, waardoor niet kan worden bewezen dat de verdachte de fatale handeling in zijn slaap heeft gepleegd. Daar komt bij dat RBD niet vaak voorkomt en dat dodelijk geweld onder invloed van RBD uiterst zeldzaam is. “De door verdachte uitgevoerde handelingen (waaronder ook het aankleden en schoenen aantrekken, red.) zijn bovendien te complex om onder invloed van RBD te verrichten,” aldus de OvJ. Kortom: Tini van de D. moet wat de officier betreft zeven jaar de cel in.

Extreem zeldzaam

Twee weken later volgt de uitspraak en die slaat in als een bom. De rechtbank gaat mee in het oordeel van de deskundigen en spreekt Van de D. vrij. “De rechtbank neemt verder in overweging,” aldus het vonnis, “dat enig motief waarom de verdachte zijn vrouw zou willen doden niet aannemelijk is geworden. Uit verklaringen van zijn kinderen, die regelmatig en goed contact hadden met hun ouders, volgt op geen enkele wijze dat er problemen waren in de relatie tussen verdachte en zijn vrouw. Het ten laste gelegde is voor de nabestaanden uit de lucht komen vallen.” De verdachte mag dus naar huis en kan troost zoeken in de armen van zijn kinderen en kleinkinderen.

De uitspraak zorgt voor uiteenlopende reacties. Die variëren van begrip voor het slachtoffer tot verbijstering om de ‘naïviteit’ van de rechtbank. Want hoe waarschijnlijk is het dat iemand in zijn slaap zijn vrouw met een snoer wurgt, de lamellen opent, naar buiten kijkt om het weer te checken, zich op de overloop aankleedt en terug in de slaapkamer aantrekt? De officier van justitie zei het al: het is extreem zeldzaam. Met andere woorden, het komt bijna nooit voor. Inmiddels is het OM in hoger beroep gegaan. Het is nog niet bekend wanneer dit dient, maar het is niet uitgesloten dat het Hof anders zal oordelen en Van de D. alsnog in een nachtmerrie zal belanden.

‘Dit kan echt in je slaap gebeuren’

Het is vanuit het perspectief van de officier van justitie begrijpelijk dat ze wijst op het ‘zeer zeldzame’ karakter van een moord in slaaptoestand wordt gepleegd. Maar wat is zeldzaam? Een simpele zoekslag op Google over dat onderwerp levert verrassend veel informatie en praktijkvoorbeelden op. De site crimetraveller.org claimt zelfs dat er minimaal 68 gevallen bekend zijn van Homicidal Sleepwalking. Is dat zeldzaam? Het is maar net hoe je het bekijkt; je zal maar net dat ene slachtoffer of die ene dader zijn.

Het verhaal over Tini en Hanny zorgde ook bij de Vlaamse Marianne voor een aha-erlebnis. In een mail aan Omroep Brabant vertelt ze dat ze zo’n twintig jaar geleden bijna het slachtoffer is geworden van een slaapmoord. “Mijn vriend was in die tijd erg gestrest door zijn werk,” zo licht ze telefonisch toe aan een redacteur van de zender, “en sliep daardoor erg slecht. Hij had steeds vreemdere dromen. Soms stond hij midden in de nacht ineens rechtop op bed, terwijl hij nog sliep. Een andere keer dook hij achter het nachtkastje en liep daarbij een hoofdwond op. Alles zat onder het bloed, maar hij wist er niets meer van.”

Toen kon het stel er nog enigszins om lachen, maar dat veranderde snel toen Marianne op een nacht wakker schrok omdat haar vriend op haar zat met de handen strak om haar keel. “Ik kon hem gelukkig snel van me af duwen. Pas op dat moment schrok hij wakker. Wat is er? vroeg hij. Hij wist van niets.” Marianne deed geen aangifte, maar vanwege de aandoening van haar vriend slapen ze veiligheidshalve al twintig haar apart. De Vlaamse heeft geen moment getwijfeld aan de oprechtheid van haar inmiddels 71-jarige partner. “Je kon merken dat hij dingen deed in zijn slaap die totaal niet bij hem pasten. Normaal is hij heel rustig en bijna nooit boos, maar in zijn dromen veranderde hij compleet.” Marianne zegt te hopen dat mensen begrip hebben voor de slaapaandoening en niet te snel oordelen over Tini van de D. “Ik heb zelf ervaren dat dit echt kan gebeuren.”