Beestachtige moord op verpleegkundig ggz-specialiste: had het voorkomen kunnen worden?

*Op de foto: de politie doet bij de ggz-instelling onderzoek na de moord op Melanie Konings.

Het is maandag 15 april, even na twaalf uur. De uit het Zuid-Limburgse Kerkrade afkomstige Melanie Konings, moeder van twee kinderen, is met meerdere collega’s in de kantine van ggz-instelling Mondriaan in de Heerlense wijk Welten. Een plek waar de ervaren verpleegkundig specialiste dan al vele jaren werkt en waar ze haar hart aan heeft verpand.

Het is een baan die invloed heeft op haar privéleven, want ook tijdens nachtelijke uren of weekenden kan ze gebeld worden om bij te springen als dat nodig mocht zijn. Maar Konings heeft daar in de afgelopen jaren niet zoveel problemen mee gehad, want ze doet haar werk dolgraag.

Op die bovengenoemde voorjaarsdag heeft ze honger en koopt ze een broodje. Ze praat er lustig op los, is opgewekt en vrolijk. Zoals ze qua karakter is. Rondom dit tijdstip heeft de Limburgse met haar gsm haar man nog een appje gestuurd. Zo is ze: zorgzaam op haar werk, maar ook voor haar gezin. Melanie probeert het goed te doen voor iedereen.

Ze loopt met drie collega’s de Mondriaan-kantine uit, de vier vervolgen de weg over het uitgestrekte terrein van haar werkgever. Er loert echter heel groot onheil om de hoek. Het zullen Konings’ laatste meters worden, al weet de zorgmedewerkster dat tijdens haar korte wandelingetje nog niet. Ze drentelt, en praat.

Plots breekt de hel los. Vanuit de kantine blijkt het groepje zorgmedewerkers namelijk achtervolgd te zijn door een vrouw. Ze loopt op hakken, heeft een mes in haar hand en steekt de nietsvermoedende Melanie Konings daarmee bruut in haar hals. Het is een moordaanslag zonder enig mededogen.

Melanie heeft net een broodje gekocht. Ze merkt niets van de vrouw op hakken die haar achtervolgt en een mes tevoorschijn haalt

Luchtpijp geraakt

Geschreeuw en paniek overheersen in de seconden na de aanslag. Terwijl de verdachte rennend op de vlucht slaat, valt het slachtoffer, klein van stuk en met donkere haren, op de grond. Ze verliest in korte tijd veel bloed uit de steekwond.

Compleet verbijsterde collega’s ontfermen zich over haar. Broeders van de in allerijl gealarmeerde ambulance arriveren al snel, terwijl ook een traumahelikopter vanuit Duitsland is opgeroepen. Er moet namelijk heel snel actie worden ondernomen in deze plotselinge noodsituatie.

De ernstig gewonde Mondriaan-medewerkster wordt zo snel als mogelijk op een brancard gelegd en vliegensvlug naar het Heerlense ziekenhuis vervoerd, hemelsbreed één kilometer verderop. Hier blijkt al snel dat haar letsel ernstig is: de luchtpijp is geraakt, waardoor er sprake is geweest van (te lang) zuurstoftekort in haar hersenen.

Artsen doen koortsachtig wat ze kunnen en Melanie Konings vecht in haar ziekenhuisbed voor haar leven, terwijl haar logischerwijs compleet ontredderde familie en vrienden – vlak hiervoor op de hoogte gebracht – haar waar mogelijk proberen te steunen. Het verdriet is groot, al probeert men in eerste instantie nog hoop te houden op een goede afloop.

Zwaarbewapend 

Ondertussen is de politie een klopjacht begonnen naar de nog spoorloze verdachte. Goed speurwerk heeft dan al een naam opgeleverd: Meriam K. Een vrouw van eind twintig die nota bene op enkele tientallen meters van de plaats delict woont. Op het terrein van de bovengenoemde zorginstelling in een van de zogeheten Skaeve Huse, waar mensen wonen die door hun psychiatrische problemen niet in normale wijken kunnen leven.

Om haar in de boeien te kunnen slaan, wordt een team van DSI (Dienst Speciale Interventies) opgetrommeld. De leden zijn vliegensvlug ter plaatse en weten wat hen te doen staan. Zwaarbewapend vallen zij eerst het huisje van K. binnen, maar daar blijkt zij zich niet te hebben verstopt. De speurders halen alles uit de kast om de op de vlucht geslagen vrouw te kunnen traceren.

Dat lukt korte tijd later: het arrestatieteam treft Meriam K. even verderop aan in een bosrijke omgeving en houdt de geboren Brunssumse zonder dralen aan. Onderzoek in een nabijgelegen vijver levert een opsteker op voor de recherche: daar vindt men het gebruikte steekwapen dat vlak daarvoor door K. is gedumpt.

De gearresteerde Meriam, eerder veroordeeld voor huiselijk geweld, verdwijnt in een auto van de opsporingsdiensten en wordt overgebracht naar een politiebureau in de buurt. Door haar toedoen is het leven van Melanie en haar naasten in een fractie van een seconde compleet veranderd. Maar ook haar eigen leven ligt op z’n kop nu ze in een politiecel haar doen en laten overdenkt.

Meriam K. is boos op het penitentiair psychiatrisch centrum waar ze verblijft. Ze krijgt dwangmedicatie en stapt naar de rechter om daar een eind aan te maken 

Maurice Sprenkels, een advocaat uit Beek, heeft op dat moment in de zuidelijke regio piketdienst en krijgt een telefoontje of hij de dan 29-jarige vrouw juridisch wil bijstaan. Hij bedenkt zich geen moment en springt in zijn auto. Onderweg naar moeilijke gesprekken, al weet hij dat dan nog niet.

“Ik trof bij aankomst een vrouw aan die ik tevoren helemaal niet kende, maar die heel verward gedrag vertoonde,” blikt Sprenkels enkele maanden na dato terug. “Er was niet echt een gesprek met haar te voeren. Rechercheurs wilden tijdens een eerste verhoor ook van alles van haar weten, maar ook tegen hen zei ze geen zinnig woord.”

Slachtoffer opgewacht

Op dinsdagavond 23 april, een dikke week na de steekpartij dus, overlijdt de eerder neergestoken verpleegkundig specialiste Melanie in haar ziekenhuisbed. Het eerder ontstane drama heeft daarmee een zeer triest einde gekregen. Voor Meriam K. betekent dit dat zij vanaf dat moment meteen verdacht wordt van moord in plaats van een poging daartoe.

Volgens justitie in Limburg heeft zij namelijk van tevoren een moordplan gehad. Waarom? Dat zit zo: de rechercheurs pluizen tijdens het onderzoek beelden van bewakingscamera’s rondom de plaats delict uit. Hierop zijn opmerkelijke dingen te zien, zoals dat Meriam K. in de minuten vóór de steekpartij in de kantine van zorginstelling Mondriaan zit. De recherche denkt hiermee te kunnen bewijzen dat K. het slachtoffer zat op te wachten. Kort daarna achtervolgt zij het slachtoffer en slaat buiten keihard toe door de onwetende Mondriaan-medewerkster in haar hals te steken. Dit hele tafereel is op beelden van bewakingscamera’s te zien. Hard bewijs dus.

Cruciale minuten waarin de moordverdachte tevoren dus nagedacht kán hebben over het gaan plegen van haar gruweldaad. De speurders verwachten met dit alles te kunnen bewijzen dat er sprake is geweest van voorbedachten rade. Het feit dat de Limburgse vóór het plegen van de zogenoemde verpleegmoord een mes had meegenomen, spreekt zeker ook niet in haar voordeel.

De moordverdachte zal kort daarop nog eens het nieuws halen. Als haar zogeheten dwangmedicatie wordt toegediend in het penitentiair psychiatrisch centrum (PPC) Westzaan waar ze verblijft. Meriam K. legt zich hier niet bij neer en dient een klacht in bij de Raad voor Rechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ). Die maakt er echter korte metten met haar bezwaren en acht haar klacht ongegrond. De dwangmedicatie mag toegediend blijven worden.

Kaken stijf op elkaar

Achter de schermen van deze zaak speelt er echter nóg meer: de geboren Brunssumse heeft inmiddels haar raadsman Maurice Sprenkels ingeruild voor de even ervaren strafpleiter Arthur Vonken. Hij onderhoudt in eerste instantie telefonisch contact met K., waarna hij haar binnen de gevangenismuren op een donderdagmorgen in augustus voor het eerst bezoekt.

Het tweetal heeft een ‘goed gesprek’ met elkaar, zo vertelt Vonken – gepokt en gemazeld als raadsman als het over moordzaken gaat. Vonken geeft verder aan dat ‘het dossier er heel slecht uitziet voor cliënte’. “Dat weet zij ook, ik ben heel open en eerlijk naar haar toe geweest. Er zijn getuigen die haar hebben zien steken, haar zagen wachten in de kantine van Mondriaan én zij had het later gebruikte mes al meegenomen.”

Volgens de strafpleiter wilde Meriam K. eigenlijk niet naar het Pieter Baan Centrum (PBC) in Almere voor psychologisch en psychiatrisch onderzoek. “Maar ik heb haar duidelijk gemaakt dat zij dit tóch moet gaan doen, waarna zij hier alsnog mee ingestemd heeft.”

Een belangrijke vraag die nog openstaat in deze zaak: hoe was het mogelijk dat een getroubleerd persoon als K., die niet voor niks in een van de Skaeve Huse woonde, ‘gewoon’ in de kantine terecht kon, waar ook personeel van de instelling aanwezig was? En in het verlengde daarvan: had de brute moord op verpleegkundig specialiste Melanie voorkomen kunnen worden als er beter toezicht was geweest?

Ggz-instelling Mondriaan kondigt niet al te lang na de dodelijke steekpartij aan intern te gaan onderzoeken hoe een en ander op het terrein heeft kunnen plaatsvinden en wat er eventueel anders en beter moet. Dik drie maanden later legt dit weekblad Mondriaan een lijst met vragen voor. De zorginstelling weigert er echter op in te gaan en houdt de kaken stijf op elkaar. “Wij zijn niet bereid om deze vragen te beantwoorden,” is het enige wat een woordvoerder kwijt wil.

Kijkje in haar brein

En hoe zit het dan met het motief in deze zaak? Met andere woorden: waaróm heeft Meriam K. de op dat moment tien jaar oudere Melanie zo bruut uit het leven weggerukt? In eerste instantie kan of wil ze daar weinig duidelijkheid over geven, maar in latere verhoren verklaart Meriam K. dat ze het slachtoffer Melanie Konings kende. K. beweert in verband met haar psychiatrische problematiek enige tijd in behandeling te zijn geweest bij Konings. Meriam K. zegt dat zij hierover ontevreden was. Is het dan daarom dat ze de zorgmedewerkster van Mondriaan in haar hals heeft gestoken? Het zou kunnen, maar we moeten niet vergeten dat het hier om een ernstig verwarde vrouw gaat en dat ze verder niet veel heeft verklaard over haar eventuele motief.

Het Openbaar Ministerie (OM), dat het onderzoek in deze moordzaak leidt, wil niet ingaan op vragen naar mogelijk gevonden motieven. Misschien dat we tijdens de rechtszaak een kijkje in haar brein krijgen dankzij het onderzoek in het Pieter Baan Centrum. Of dat Meriam K. er zelf wat over zegt tijdens de inhoudelijke behandeling van haar zaak. Het is nog onduidelijk wanneer die zal plaatsvinden. Het enige wat woordvoerster Renate Peters erover kwijt wil, is dat er op 8 oktober een nieuwe pro-formazitting zal plaatsvinden.

Roda JC in rouw gedompeld

De stad Kerkrade is op woensdag 1 mei in diepe rouw als er afscheid genomen wordt van de doodgestoken Melanie. Honderden mensen zijn naar het Gaia Event Center aan de rand van het centrum van de grensplaats gekomen waar de plechtigheid plaatsvindt. Onder hen ook jeugdspelers, hun ouders en trainers van voetbalclub Roda JC, waar één van de kinderen van het slachtoffer actief is.

Tranen vloeien, verbijstering over wat er gebeurd is op die fatale aprildag overheerst nog altijd. “Ze was een collega, vriendin, mentor, vertrouwenspersoon en een ware inspiratie voor ons allemaal,” zegt een spreker. “We zullen je zoons blijven vertellen wie hun moeder was.” Woorden die de aanwezigen tijdens de afscheidsdienst kippenvel bezorgen.

Bizarre link met Willem van Oranje

In deze moordzaak vond op dinsdag 23 juli de eerste pro-formazitting plaats in de rechtbank van Maastricht. Dit werd een bizarre middag, omdat Meriam K. voor het eerst in het openbaar aan het woord kwam tijdens het lopende strafrechtelijke onderzoek.

K. volgde de zitting middels een videoverbinding vanuit het penitentiair psychiatrisch centrum in Westzaan. De Brunssumse ontkende haar betrokkenheid bij de dodelijke steekpartij stellig en maakte een verwarde indruk. Ze gaf aan familie te zijn van de Van Oranje-Nassaus. Willem van Oranje zou haar grootvader zijn geweest.

“Ik ben niet Meriam K.,” liet ze de rechter weten. “Ik ben op gewelddadige wijze ontvoerd toen ik drie maanden was. Ook mijn geboortedatum klopt niet, ik ben in 2001 geboren. Je moet mij jonkvrouw noemen en respect voor mij hebben, want mijn grootvader vocht tegen de Spanjaarden. Jij mag mij niet berechten, je bent strafbaar bezig.” De rechter nam het ter kennisgeving aan.

Meriam K., heeft na de zitting haar bizarre ideeën niet losgelaten. Ingewijden melden dat ze de stoffelijke resten van Willem van Oranje wil laten opgegraven. Ze denkt via een vergelijking van dna-materiaal te kunnen aantonen dat zij een nazaat is van de Vader des Vaderlands.

Onbewoonde huisjes na de moord

De moord op Melanie Konings kende de afgelopen maanden ook maatschappelijk gezien een nasleep. Verschillende gemeenten in Zuid-Limburg, de zogeheten regio Parkstad waar Heerlen onder andere toe behoort, besloten om de opvang van mensen met onaangepast woongedrag in Skaeve Huse per direct te stoppen.

In de gemeente Voerendaal bijvoorbeeld besloot de plaatselijke politiek om na verzet uit de buurt definitief een streep te zetten door twee Skaeve Huse in de idyllisch gelegen en zeer hechte dorpskern Ubachsberg.

Het verderop gelegen Brunssum koos er voor om drie Skaeve Huse op het terrein van een zorggroep toch niet te gaan openen. Hierdoor bleven op meerdere plekken in het diepe zuiden van Nederland de zogenoemde ‘scheve huisjes’ in ieder geval voorlopig onbewoond.

Meriam K. had rondom die tijd overigens al van de verantwoordelijke woningcorporatie, de verhuurder dus, begrepen dat zij niet meer welkom zou zijn in de woning waar zij verbleef tot vlak voor het moment dat zij een zorgmedewerkster had doodgestoken. Hierover is zij via haar advocaat op de hoogte gesteld.