Filosoferen in de bajes

Gedetineerden kunnen in de bajes vele cursussen volgen. Zo spreken ze tijdens de cursus filosofie over grote thema’s als angst en vrijheid. “Deze cursus helpt me na te denken over het leven. Dat heb ik nooit zo nadrukkelijk gedaan.”

Een voor een druppelen de gevangenen de cursusruimte van de Penitentiaire Inrichting (PI) Lelystad binnen. Geen plek om in filosofische sferen van te raken. Het gemiddelde buurthuis in pak ’m beet De Jordaan in Amsterdam of Sterrenwijk in Utrecht heeft meer stijl. Het is een kantine met systeemplafond en vitrage voor de ramen, een televisie aan de muur en een keukentje vanwaar de thee, koffie en koekjes op tafel komen. Het deert de bajesklanten geen zier. Alles beter dan een wc en een bed in een cel van vier bij twee.

Ze gaan dan ook snel van start, geen tijd te verliezen. Piet is er niet. “Die is gefaseerd,” zegt cursusleider Bert, oftewel Piet is bezig terug te keren in de maatschappij. “Hoe meer er weg zijn, hoe beter.” Daar denken slachtoffers of nabestaanden mogelijk anders over, maar voor justitie is het belangrijk dat gedetineerden zich ook weer gaan richten op een goede terugkeer in de maatschappij. Bert is een zeventiger met een verwassen spijkershirt die gepensioneerd is, maar met een graad in de humanistiek op zak als vrijwilliger deze cursus geeft. Naast Bert zitten in een cirkel om de tafel zeven gevangenen (Yassin, Aart, Mohamed, Marcel, Marco, Tim en Willem), tweede cursusleider Linda en Jan van der Does, de humanistisch geestelijk verzorger. Hij is al tien jaar werkzaam in Lelystad. Gedetineerden kunnen bij de humanist, die gebonden is aan ambtsgeheim, terecht voor onder meer een vertrouwelijk gesprek.

Deze mannen nemen plaats aan tafel voor de cursus Filosofie en Humanisme, die ze vrijwillig volgen. Yassin gaat snel naast Bert zitten. “Naast de grote baas, daar kan ik wat van leren, hè.” Yassin is een dertiger en draagt een bril met een hoekig montuur. Hij heeft een hip shirt met een grote opdruk aan. Het is een druk baasje, maar hij moet zich voorlopig nog even koest houden. Hij heeft zes jaar cel. “Ik heb een blunder begaan tijdens het uitgaan,” zegt hij na de les. “Er was een ruzie en onder invloed van alcohol heb ik klappen uitgedeeld. Voor mishandeling en poging tot doodslag kreeg ik zes jaar.”

Ook voor Yassin komt het einde tussen de muren langzaam maar zeker dichter- bij. Over achttien maanden gaat hij faseren. “Ik wil straks een marketingbedrijf beginnen.” Daarvoor volgt hij een aantal cursussen, zoals Marketing en Werk & Inkomen. Ook heeft hij een verslavingscursus gevolgd.

Wil je meer weten over filosofie in de bajes? Lees het verhaal van Wesley Meijer in de nieuwe Panorama (die hier te bestellen is), of zie het op Blendle.