Analyse dag 1 Willem Holleeder-proces

De eerste dag Holleeder in de rechtbank zit er op. Nog 64 zittingsdagen te gaan, zo is de planning, en dan zal de rechter uitspraak kunnen doen. Wat heeft ons deze eerste dag in de extra beveiligde rechtbank van Amsterdam-Osdorp geleerd over de strategie die De Neus en zijn advocatenteam van plan zijn te gaan volgen? Door Martijn Haas en Vico Olling.

Volgorde

Nee, Holleeder was niet bepaald blij met de uitspraak van de rechter dat hij eerst zou moeten beginnen. Kort voor de jaarwisseling stelde rechter Wieland een agenda op waarin hij eerst met de verdachte het dossier door zou gaan nemen, om vervolgens getuigen te gaan horen. Die volgorde plaatste hem in een vervelende positie, zo gaf Holleeder dik een maand geleden aan. Als hij zaken zou gaan verklaren, dan zouden getuigen - en met name zijn zus Astrid - hun verhaal daarop kunnen aanpassen. Daarom had hij liever dat hij zelf pas aan beurt zou komen als de getuigen al waren geweest.

Nu is dit zelden de volgorde waarin strafrechtzaken plaatsvinden, maar het toonde ook meteen aan dat Holleeder een achilleshiel heeft. Niet alleen kan alles wat hij zegt tegen hem gebruikt worden. Hij moet zijn strategie uitzetten, zonder te weten wat de tegenpartij van plan is. Het is een beetje zoals het bekende schaakgezegde, maar dan net iets anders: zwart begint, wit wint. En zo hoorden we gisteren ook zijn antwoorden aan. Volgens veel aanwezige journalisten maakte Holleeder een 'scherpe' en 'ontspannen' indruk. Een tactiek die hij ook hanteerde tijdens eerdere rechtszittingen. Het moet gezegd: De Neus slaagt er vaak in als hij wil een sfeer te creeëren waarin het lijkt alsof hij helemaal leegloopt. Feit is: justitie gelooft hem zelden nog. Daarnaast: hoe bedriegelijk ontspannen hij er ook bij zat, hij kan zo maar al een deel van zijn eigen graf hebben gegraven, zo stelden we vast. Reden: door uitvoerig in te gaan op zijn rol bij conflicten in het milieu gaf hij meer dan eens aan zelf partij te zijn in die conflicten. De uitspraak van het Gerechtshof in het Passage-proces heeft geleerd dat rechters gevoelig zijn voor deze achtergronden, zij dienen soms als steunbewijs voor de uiteindelijke uitspraak; dat was in ieder geval zeker zo bij het levenslang-vonnis dat Dino Soerel, de vermeende handlanger van Holleeder, te horen kreeg. Het Hof sprak destijds de gedenkwaardige woorden dat het soms goed is om een beetje achterover te leunen, omdat in die stand de verbanden duidelijker zichtbaar worden. Ergo: niet ieder detail hoeft tot op de bodem te worden 'begrepen', belangrijker is te weten 'wie er aan de knoppen zaten'.

Breuk

Op wie had Holleeder het dan gemunt? Cor van Hout, ten eerste. Holleeder deed gisteren uitvoerig uit de doeken hoe zijn relatie met de mede-Heinekenontvoerder in de loop der jaren was stukgelopen. Ooit, in de jaren negentig kwamen ze in dezelfde periode vrij, na lange gevangenisstraffen. Van Hout ging in de hasjhandel, Holleeder zocht toenadering tot het vastgoedmilieu en zware, georganiseerde onderwereldfiguren als Sam Klepper en Johnny Mieremet. De Neus lardeerde zijn verhaal met schimpscheuten richting Van Hout. Die was egoïstisch, alcoholverslaafd en bovendien sloeg hij zijn vrouw. Niet dat het niet waar is. Dergelijke anecdotes zijn meer dan eens opgetekend. Maar waarom zou je erbij stil staan? Nu weet de rechter dat Holleeder een reden had om een hekel te hebben aan Van Hout. En laat de liquidatie van Van Hout nu net een van de punten zijn waarop Holleeder wordt aangeklaagd. Daarbovenop, die zus die werd mishandeld door Van Hout kan haar verhaal straks nog nuanceren en aanpassen. We horen het haar al zeggen; "Ja, Cor was soms weleens wat naar, maar toch, hij had een hartje van goud."

Voorrang

Iemand anders voor wie Holleeder geen goed woord over had was Willem Endstra. In tegenstelling tot een eerdere strafzaak, Kolbak, deed De Neus nu wel water bij de wijn en vertelde hij uitvoerig over de achtergronden van het conflict dat hij had met de Amsterdamse vastgoedmagnaat: meerdere zware criminelen hadden geld bij Endstra geïnvesteerd, zo verklaarde de Heinekenontvoerder. En meerdere criminelen wilden dat geld op een bepaald weer bij hem weghalen. Gaandeweg dat traject koos Endstra ervoor Johnny Mieremet, een van de 'investeerders' voorrang te verlenen. Hij, en anderen, stonden aan de zijlijn, zo legde De Neus gisteren uit.

Opnieuw: waarom dit zó te vertellen? Het geeft op zijn minst aan dat Holleeder reden had om een 'probleem' te hebben met Endstra. In zekere zin leverde Holleeder de rechtbank Amsterdam opnieuw zelf alvast wat steunbewijs aan, zeker in het licht van de verklaringen van zijn zussen die beiden beweren dat hij moorden op zijn geweten heeft, en daarover nog heel expliciet kunnen gaan getuigen in de rechtszaal, los van alles wat de kroongetuigen al hebben verklaard. Hij staat immers ook terecht voor het opdrachtgeven tot de liquidatie op Endstra, in 2004 én op Mieremet, in 2005. Het kan allemaal onderdeel zijn van een briljante verdedigingsstrategie, maar dan zijn wij kennelijk niet slim genoeg om in te zien waar die toe moet leiden. Ter aanvulling: niet dat Holleeder geholpen hoeft te worden, hij is niet zielig, en het is een crimineel die dingen heeft uitgespookt waar de honden geen brood van lusten, maar het blijft interessant om te weten en te begrijpen hoe zo'n persoon de dingen zegt die hij zegt, en de dingen doet die hij doet. 

Verbatim

Vanaf hier publiceren we integraal het verhaal dat Holleeder gisteren over Endstra deed, in antwoord op vragen van de rechtbank:    

Willem Holleeder: "Kijk, voor de gezelligheid ging ik mee met Endstra tijdens besprekingen met zakenrelaties. Voor mij was dat gezellig, hij vond het ook leuk. Daar kun je ook van leren en je kwam ook een beetje verder. Daar gaat het natuurlijk ook om: verder komen.

Endstra heeft mij nooit uitgekeerd. Hij had veel geld en ik had geen haast. Hij moet iets in elkaar zetten om geld over te kunnen maken natuurlijk Dat heeft ook met mijn naam te maken. Hij heeft Ria de titel California Properties laten kopen zodat hij later die titel weer terug kan kopen voor een veel groter bedrag. Een titel is een reden dat je bij de fiscus niet door de mand valt. Iets dat je in elkaar zet.

Ik had geen haast maar wilde op een bepaald moment wel mijn geld terug krijgen. Ik dacht alleen doe maar rustig aan. Het heeft nu nog geen zin.

Kijk ik word zestig dit jaar. Ik kom nog uit de tijd dat je elkaar een hand gaf en dan was het geregeld. Als je het op papier wilde hebben schreef je het achterop een bierviltje. Uit die tijd kom ik. Ze zeggen nu wel: ja je hebt geen rechten op die film opbrengsten want er staat niets op papier. Maar wij hebben nooit iets op papier gezet. Ik ben dat zo gewend en zo was dat met Endstra ook.

Mieremet kwam met het interview in De Telegraaf en dreigde dat er nog meer artikelen zouden komen als hij niet betaald zou worden. Endstra wilde hem eerst betalen en ik realiseerde me dat mijn geld gevaar liep. Mieremet dreigde met Bekkers dat er anders nog meer verhalen zouden komen. Op een gegeven moment heb ik aan Endstra gevraagd of ik ook wat zou kunnen krijgen. Toen zei hij 'Wim we gaan de rit samen uitzitten.' Hij noemde het ons probleem."

(Kucht een paar keer)

"Mieremet heeft een heel spel gespeeld. Op het einde moest Endstra precies doen wat Mieremet zelf zei. Ik zal de data op een rij zetten en dan zult u zien dat ik van beste vriend in een paar weken tijd uitgroei tot een moordenaar en afperser.

Mieremet kreeg steeds vaker zijn geld en ik werd naar die andere mensen gestuurd om te zeggen dat ze even moesten wachten. Daar werd ik wel een beetje flauw van. Ik begreep wel dat hij het eerst met Mieremet wilde oplossen maar ik vond ook dat het een beetje ons probleem was. Door het artikel in De Telegraaf veranderde ons contact. Ik kon niet meer op kantoor komen maar we zagen elkaar nog wel. Door af te spreken of via Anita. Ik heb nooit de indruk gekregen dat ik mijn geld niet zou krijgen. Dat geldt ook voor Sandra Klepper. Toen hij overleden was wist ik dat ik alles kwijt was.

Uit veiligheidsoverwegingen kan ik nu pas zeggen omdat hij overleden is dat Hillis ook geld bij Endstra uit had staan.

Na dat interview komt Endstra klem te zitten. Hij is de 'bankier van de onderwereld' en u bent zijn bewaker. Via zijn vriendin houdt Mieremet een stevige claim op Endstra en dan begint Holleeder Endstra af te persen, hoor je dan. Op 27 augustus 2002 komt dat artikel in De Telegraaf. Op 28 augustus wordt Endstra op het hoofdbureau geroepen bij de CIE.

Hij zou daar hebben gezegd dat hij van mij af wilde. Maar het omgekeerder is waar want dat zei hij tegen mij ook. Hij wilde juist van Mieremet af. Dan op 29 augustus is er een gesprek tussen Bekkers en Endstra. Bekkers is de advocaat van Ria dan en dat gaat over dat geld waar zij aanspraak op maakt. In dat gesprek zegt Endstra meerdere malen: 'Ik kan ook niet betalen en zeggen dat ik afgeperst word! Dan ben ik het slachtoffer.' Dan zegt Bekkers op een bepaald moment: 'Nou, ik heb zo gedacht... Dat Endstra is afgeperst. Niet door mevrouw Eelzak, ook niet door meneer Mieremet maar door meneer …. Dan krijg je niet te verstaan puntjes... Dan reageert Endstra: 'Dat wat in de krant stond?' Dan zegt Bekkers: 'Ja, want dat wat in de krant stond, daarvan kan ik me voorstellen dat dat zo is.'

Als je dan kijkt wat er in dat artikel staat van 27 augustus dan staat er dat Mieremet heeft gezegd: 'Waarschijnlijk wordt Endstra ook onder druk gezet door Holleeder. Daar begint het al. Dan krijgt Endstra op 3 september 2002, een paar dagen daarna dus, een mail van John van den Heuvel. Ook Klaas Hummel krijgt die. Daarin wil John antwoorden op de verhalen over mij, Mieremet en het bouwfonds, noem maar op.

Op 6 september 2002 tekent Endstra in Belgie, waar Haico Endstra bij moet zijn van Mieremet, want als er wat zou gebeuren met Wim dan moet er een getuige zijn. Endstra tekent dat hij de aandelen van Ria Eelzak overneemt en als die betaald zijn zou hij nog een boete moeten betalen van 5 miljoen. Die boete van 5 miljoen gaat ie later nog een keer halen bij Haico, als Wim dood is.

Half, eind september ongeveer wordt er een foto gemaakt van mij en Endstra. De beroemde bankjesfoto. We hebben dan nog gewoon contact Wim en ik. Dan komt de Quote uit in november en daarin zegt Endstra dat hij mij niet kent. Hij gaat dapper naar de rechter en wordt in het gelijk gesteld. Daarop komt de Quote 500 met de bankjesfoto en dan gaat Endstra weer naar de rechter waar hij vervolgens niet in het gelijk wordt gesteld. Dan in maart dat jaar daarop gaat ie op de achterbank zijn verhaal doen. Endstra zit op dat moment aan een touwtje bij Mieremet. Hij heeft moeten kiezen tussen Johnny of mij en koos Johnny. Dat is het hele verhaal. Endstra had geen andere keuze want Mieremet had hem aan alle kanten klem. Want dat van die Keizersgracht, die aanslag, daar zou Endstra hem voor hebben gewaarschuwd. Dat is onzin. Dat hebben ze gewoon bedacht om er met zn tweeën uit te komen. En dan ben ik het slachtoffer. Nou ja, dat is misschien een groot woord. Dan ben ik de lul."

Iedereen lacht.