Hoe komen deals tussen justitie en drugsbazen tot stand?

Criminelen die onderhandelen met de tegenstander in toga: het gebeurt. De agenda’s van officieren van justitie puilen al geruime tijd helemaal uit. Omdat de misdaad in Nederland, van grote tot kleine vergrijpen, steeds meer gegroeid is en er bij sommige zaken soms zelfs sprake is van een capaciteitsprobleem. De crimefighters moeten zo af en toe keuzes maken over welke kwesties voorrang krijgen, waardoor andere onderzoeken op de plank blijven liggen.

Enkele jaren terug heeft men daarom binnen het Openbaar Ministerie (OM) besloten om in sommige strafzaken deals te sluiten met de verdachte, over onder andere de strafeis en de wijze van procederen. Deze zogeheten procesafspraken kunnen er volgens het OM voor zorgen dat de looptijd van een strafzaak in het belang van alle betrokkenen verkort wordt.

Hier profiteren dan – indien er een definitieve deal wordt gesloten – meerdere partijen van, te weten de rechters, de officieren van justitie, de advocaten, maar dus ook de verdachten.

Verdachten? Ja, omdat er van beide kanten onderhandeld mag worden en de aanklagers het met hun raadslieden op een akkoordje kunnen gooien. Waardoor een straf voor een zwaar vergrijp als drugshandel lager zou kúnnen uitvallen.

Zeker in het zuiden van Nederland, waar de misdaad gezien de ligging aan de grens met Duitsland en België welig tiert, heeft men de laatste tijd steeds meer gebruikgemaakt van ‘justitiedeals’. “Het kan voor veel winst in de strafrechtketen zorgen,” legt Renate Peters van het OM in Limburg uit. “Daarbij hoeven we zeker niet alleen te denken aan oude zaken die op de plank liggen. Ook in actuele zaken kunnen aanvullend onderzoek of getuigenverhoren voorkomen worden. Dat ontlast niet alleen het systeem, maar ook bijvoorbeeld de slachtoffers die jaren na dato niet nog eens het hele trauma hoeven te herbeleven. Alles begint met overleg, dat kan overigens op beider verzoek, tussen het OM en de verdediging.”

Als het OM en de betrokken advocaat al dan niet in samenspraak met een benadeelde partij tot overeenstemming zijn gekomen, wordt alles op schrift gesteld en in een afdoeningsvoorstel voorgelegd aan de rechtbank. Er kunnen onder andere afspraken worden gemaakt over de tenlastelegging, strafeis, onderzoekswensen, ontneming en beslag.

Peters: “Belangrijk is dat de eisen van een eerlijk proces in acht worden genomen. Daaronder valt onder andere dat de verdachte moet zijn voorzien van rechtsbijstand, dat er rekening wordt gehouden met de belangen van het slachtoffer en dat de verdachte vrijwillig en bewust alle gevolgen de procesafspraken is aangegaan. Wij besteden sinds begin juni 2023 extra aandacht aan het maken van procesafspraken. Sindsdien hebben wij in vijf strafzaken afdoeningsvoorstellen aan de rechter kunnen overleggen, die ook tot een vonnis hebben geleid. Bovendien worden momenteel in meerdere onderzoeken gesprekken gevoerd om te verkennen of met de verdachte en zijn advocaat procesafspraken kunnen worden gemaakt.”

Benieuwd naar de rest van het artikel? Bekijk 'm in de nieuwste Panorama of check het via Blendle.