Gevangenen willen stemmen in de bajes, klagen staat aan

De politici zijn inmiddels niet meer van televisie weg te slaan. Talkshows gaan meer en meer over de aankomende verkiezingen, wat logisch is, want er staat natuurlijk een hoop op het spel. Een aantal nieuwe partijen doet het prima in de peilingen en een hoop Nederlanders behoren tot de groep 'zwevende kiezers'.

De dag des oordeels: 22 november 2023, als het volk zich weer richting de stembussen begeeft. Maar voor gedetineerden ligt dat anders. Stemmen kan wel, maar is op dit moment redelijk omslachtig. En dat moet anders, vinden ze.

Stemmen in de bajes kan niet

Als een bajesklant op dit moment zijn stem wil uitbrengen, moet dit namelijk via een volmacht. In andere woorden: een gedetineerde moet iemand vinden die voor hem kan en wil stemmen. Maar dat moet dan wel in de gemeente waar de gevangene staat ingeschreven. Soms is dat de oude woonplaats, in andere gevallen gaat het om de plek waar de gevangenis staat. Het is echter niet voor iedere bajesklant even makkelijk om iemand te vinden die dat wil doen.

Daar komt bij: gevangenen ontvangen lang niet altijd de stempapieren en zijn van het gevangenispersoneel afhankelijk wat betreft de toegang tot hun eigen paspoort.

Staat aangeklaagd

Daarom heeft een aantal gevangenen, samen met de Bonjo, de belangenorganisatie voor gedetineerden, de Nederlandse staat aangeklaagd. In principe gaan gemeentes over de stemlocaties, maar advocaat Jordi L'Homme - in dienst van de Bonjo - legt in het AD uit waarom ze het via deze weg willen doen.

"De zaak is aangespannen tegen de staat omdat het stemmen bij volmacht door gedetineerden wat ons betreft onrechtmatig is", aldus L'Homme. "Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens vereist dat het stemrecht ‘effectief gegarandeerd’ moet worden. De Nederlandse praktijk voldoet daar niet aan."

Wat gevangen willen, zijn mobiele stembureaus in alle penitentiaire inrichtingen in Nederland. Lastig te regelen, aangezien een stembureau - mobiel of niet - openbaar toegankelijk moet zijn. Toch is het al een keer eerder gelukt bij een gevangenis in Almelo, bij de verkiezingen in 2017.

Een alternatief voor de stembureaus zou 'stemmen per brief' zijn, zoals dat voor sommige groepen in Nederland ook mogelijk was tijdens de coronaperiode. Kortom, dat is al eens gedaan, maar niet voor bajesklanten. Als het aan de Bonjo ligt wordt de Kieswet gewijzigd om dat mogelijk te maken.

In totaal zijn er volgens de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) zo'n 7.000 stemgerechtigde gedetineerden in ons land.