Van tekentafel tot superjacht

Foto: Rick Tomlinson

Het is nog vroeg in de morgen als ik arriveer in het langzaam ontwakende stadje Edam. In een van de smalle straatjes parkeer ik mijn auto, waarna ik mijn weg vervolg naar het historische gebouw waarin Hoek Design is gehuisvest. Voor het pand staat iemand de eerste herfstbladeren uit de voortuin op te ruimen. In de stralen van de ochtendzon richt de man zich op en steekt met een vriendelijke glimlach zijn hand uit: ‘André Hoek, welkom.’

De dubbele deuren openen en we stappen het pand binnen. Ik heb het gevoel een waar museum te zijn binnengestapt, vol met scheepsmodellen en prachtige fotografie waarop het volledige scheepsportfolio aan de muren prijkt. ‘Hier heb ik vanaf het begin gebivakkeerd en inmiddels is het hele pand onderdeel van het bedrijf,’ vertelt de inmiddels 62-jarige scheepsarchitect vol trots.

Geen droog brood

Nadat André Hoek als jongeman Scheepsbouwkunde had gestudeerd, vertrok hij naar Canada om aan de slag te gaan bij ontwerpbureau C&C. Een jaar lang liep hij stage in het bedrijf,

waar hij volgens eigen zeggen het vak pas echt heeft geleerd. André keerde terug naar zijn geboorteland. ‘Ik kon geen werk vinden in de jachtbouw, zeker niet in de jachtarchitectuur. Daarom ben ik eerst gaan werken voor een sleep- en bergingsbedrijf. Ik ben begonnen op de engineer afdeling en ik heb me onder andere beziggehouden met de stabiliteit van booreilanden.’

In die tijd deed hij veel technische kennis op, die hem later ook van pas zou komen. ‘Het was erg leuk werk, ik heb in vijf jaar de hele wereld gezien. Ik was vrijgezel, dus toen kon dat nog gemakkelijk. Na die vijf jaar wilden ze dat ik leidinggevende van de commerciële afdeling werd. Ik als technicus?’ Hij wilde eerst zijn kennis verbreden en André keerde terug naar de schoolbanken als student bedrijfskunde. Hij stopte met fulltime werken en kon zo meer tijd doorbrengen op het water. 

De student André was altijd al actief wedstrijdzeiler en nu hij daar weer tijd voor had, vond je hem vaak bij het skûtsjesilen. Naast het wedstrijdzeilen werkte hij aan de optimalisatie van de rond- en platbodems. ‘Ik heb veel wedstrijden met skûtsjes gezeild in de IFKS en ook behoorlijk succesvol. Toen ze daar hoorden dat ik was gestopt met werken, kreeg ik van meerdere kanten de vraag of ik me wilde bezighouden met het optimaliseren van de skûtsjes. Dit is eigenlijk de start van Hoek Design geweest, zonder dat dit de bedoeling was.’

In 1986 werd André IFKS-kampioen en in datzelfde jaar zeilde hij als tacticus bij Siete Meeter van Bolsward in de SKS-kampioenschappen naar de overwinning. Zijn talent werd opgemerkt en binnen de kortste keren had hij diverse boten onder zijn hoede voor optimalisatie. ‘Ik kreeg het al snel te druk en nam een aantal mensen in dienst. Naast het optimaliseren van tuigages, stabiliteit, masten verplaatsen en zwaardprofielen maken moest ik ook nog studeren.’ In deze drukke periode legde hij de basis voor Hoek Design.

In 1988 verhuisde het bedrijf met vier medewerkers naar Edam. ‘In deze beginjaren waren we het enige bedrijf dat zich bezighield met het optimaliseren van platbodems: skûtsjes maar ook veel Lemsteraken. Daarna zijn we nieuwe schepen gaan ontwerpen. We sleepten schepen door de tank in Delft voor het verrichten van metingen en daarmee werd het vrij snel al veel serieuzer.’ Een van de klanten vroeg de ontwerpers om iets nieuws te bedenken en daardoor ontstond het idee om een zeewaardig klassiek gelijnd jacht te ontwerpen. ‘De aluminium rompen die wij ontwierpen waren revolutionair en dat stuitte in het begin wel op tegenwerking van de branche. We hebben doorgezet en inmiddels varen er circa 120 klassiek gelijnde jachten van onze hand op het water. Van kleine dagzeilers tot 200+ voets superjachten.’

Van platbodem naar J-Class

De rode draad in de ontwerpen zijn klassieke lijnen, performance, styling en oog voor detail. ‘We hebben een typisch handschrift dat Hoek Design herkenbaar maakt. Er zijn natuurlijk veel mensen die ons nadoen, daar ontkom je niet aan, maar ik denk dat kenners goed kunnen zien wat van onze hand komt en wat niet.’ De afgelopen tien jaar is het ontwerpbureau zeer actief in de J-Class. Inmiddels gleden er drie stuks naar ontwerp van Hoek Design van de helling. Het begon, zoals vrijwel altijd, met de wens van een klant. ‘Tien jaar geleden vroeg een klant van ons om een performance zeiljacht te ontwerpen. In het gesprek kwam naar voren dat zijn wensen overeen kwamen met de J-Class lijn. Ik vertelde hem dat de Endeavour te koop stond. Een halfjaar later belde de klant opnieuw met de vraag of het schip nog te koop stond, maar helaas, het was net verkocht. Waarom bouwen we geen nieuwe?,’ zei ik toen. Hierdoor trad André met zijn ontwerpbureau in de wereld van de prestigieuze J-Class.

Wetenschappelijk aanpak

In Edam rees de volgende vraag: aan de hand van welke J-Class bouwen we het snelste ontwerp? In de begintijd van Hoek Design zag André al heil in moderne computerprogramma’s. ‘We zijn begonnen om een stuk gereedschap te maken, een snelheid-voorspellingsprogramma. Eigenlijk vergelijkbaar met wat we begin jaren tachtig ook gebruikten voor de platbodems.’ De bestaande programma’s waren onbruikbaar, want geen enkel programma was toegesneden op het ontwerpen van langkielers. Al helemaal niet voor langkielers met een grote overhang, zoals bij de J-Class. Om een goed beeld te krijgen, werd een 6 meter lang schaalmodel gebouwd dat ze in de watertank testten.

De resultaten werden ingevoerd in het computerprogramma voor kalibratie. ‘In het programma hebben we vijftien van de ontworpen J’s doorgerekend op rompperformance. Alle vijftien hadden een andere rompvorm, kielvorm en een ander zwaartepunt. De vijf schepen die het beste uit de test kwamen, zijn ingevoerd in een Computational Fluid Dynamics- programma (CFD). We hebben onder andere gekeken naar weerstand onder helling, naar drift en naar golfpatronen. Kortom, alles om uit te zoeken waarom de ene romp sneller is dan de andere.’ Een CFD-programma is een hulpmiddel voor het ontwerpen van de optimale romp. Het scheelt veel tijd ten opzichte van de klassieke manier, waarbij eerst een schaalmodel moet worden gebouwd en daarna in een sleeptank getest moet worden.

Samen naar de overwinning

Het eerste schip van Hoek Design is de J-Class Lionheart.

Al tijdens de bouw wisselde ze van eigenaar door de

financiële crisis. De huidige eigenaar is het schip verder gaan optimaliseren, in samenwerking met André Hoek die drie jaar lang wedstrijden met hem zeilde. Niet onverdienstelijk, want afgelopen zomer won Lionheart het wereldkampioenschap in de J-Class. Samen met de Nederlandse topzeiler Bouwe Bekking en Ruurt Meulemans, mede aandeelhouder van Hoek Design, zeilde het jacht naar de overwinning.

Ruurt is inmiddels aangeschoven en vertelt over zijn campagne: ‘We hebben een succesvol jaar achter de rug. Er komt heel veel bij kijken, voordat je met zo’n boot kunt winnen. Het zijn niet alleen het design en de optimalisatie, maar vooral ook de bemanning en de drive van de eigenaar. Bouwe Bekking heeft daar natuurlijk veel in betekend, maar uiteindelijk is het een prestatie van de hele crew: een samenwerking tussen eigenaar, scheepsarchitect, tacticus en de bemanning.’ Zelf heeft André afgelopen seizoen meegevaren met Topaz, de tweede J-Class van de tekentafel van Hoek Design. ‘Dit team is dit jaar voor het eerst echt actief aan het wedstrijdzeilen. We zijn twee keer eerste geworden en twee keer zesde, herkenbaar bij een beginnend team.’

André en Ruurt zijn nauw betrokken bij de J-Class. Het gaat om de combinatie van interesse voor deze schepen en eigenaren die hen uitnodigen om mee te denken over de ontwikkeling van de klasse. De scheepsarchitecten van Hoek Design hebben zich hier meerdere malen bewezen. Lionheart, Topaz en de nieuwe Svea hebben alle drie de potentie om vooraan in het veld te varen. ‘Ons meest recente ontwerp voor de J-Class, is de Svea,’ begint André. ‘Oorspronkelijk gemaakt voor een Nederlandse klant, maar door problemen stopgezet tijdens de bouw en via onze makelaardij verkocht aan de huidige Amerikaanse eigenaar en daarna afgemaakt. Svea voer dit jaar voor het eerst mee en won meteen de tweede wedstrijd. Het team heeft nog tijd nodig om op elkaar ingespeeld te raken en consistent goed te varen, maar je ziet meteen dat de boot heel goed vaart.’

Ruurt vult aan: ‘De J’s zijn voor ons als ontwerpbureau een van de grootste inspiraties. Dit type schepen laat perfect zien wat de kern is van veel van onze ontwerpen: elegante styling in combinatie met ultieme performance. Dat is wat we in ieder ontwerp naar voren proberen te brengen.’

Vader over zijn "kinderen"

We vragen André naar het ontwerp waar hij het meest trots op is. ‘Het is alsof je vraagt welk kind je het leukste vindt,’ lacht hij. ‘Er zijn schepen die baanbrekend zijn geweest, omdat ze vernieuwend waren. Zeker de schepen uit de beginjaren. Los van chronologische volgorde denk ik bijvoorbeeld aan de Truly Classic Acadia, een schip waarmee veel wedstrijden zijn gewonnen. Daarnaast is het de naamdrager van het semi-seriematige deel van ons ontwerpprogramma.’ De Truly Classiclijn loopt inmiddels van 51 tot en met 127 voet en telt al meer dan veertig gebouwde jachten.

Een van de meest iconische zeiljachten van Hoek Design is de 180-voet Adele. De ketch heeft een aantal grote reizen gemaakt, waardoor het bekendheid heeft gekregen. ‘Adele was in 2005 het grootste klassiek gelijnde jacht dat ooit gebouwd is,’ zegt André. ‘Voor veel mensen was het een inspiratiebron; je kunt ook met een mooi schip naar Antarctica varen. Dat hoeft niet perse met een schip dat oogt als een werkboot. Styling staat los van de functie. Er zijn veel superjachten waar veel geld aan gespendeerd wordt, maar die er niet uit zien. Dat is zonde, want het is meestal net zo duur om iets moois te maken. Adele is een mooi voorbeeld hoe het ook kan.’

Ook de J’s zijn voor het ontwerpbureau belangrijk geweest.

‘Het maakt niet uit welke van de drie ontwerpen je kiest, ze hebben alle drie iets heel bijzonders. Het zijn schepen die bij veel mensen tot de verbeelding spreken. Lionheart was de eerste en dat maakt het schip voor mij zeker bijzonder. Maar zoals ik al zei, eigenlijk kan ik niet kiezen.’

De ontwerpen van de motorboten zijn wat minder bekend, maar niet minder stijlvol. ‘Het is voor ons wel weer nieuw om te kijken naar laag brandstofverbruik. Ook hier zoeken we met het CFD naar de beste rompvorm om zo weining mogelijk weerstand

te creëren. We kunnen ook het effect van de stabilisatoren berekenen. Uiteraard geldt bij de motorschepen ook dat we

veel aandacht besteden aan de styling,’ vertelt André. Een van

de ontwerpen is het 56-meter lange expedition jacht Lombok. Kenmerkend voor het ontwerp zijn de klassieke lijnen van het schip.

Lombok is volledig bij Hoek Design ontworpen, zowel het interieur als het exterieur. Het 56-meter stalen schip is nu onder constructie bij Turquoise Yachts in Turkije en komt in 2019

in de vaart. Bijzonder aan het schip is dat de stevige romp is geclassificeerd in Ice Class B, wat betekent dat het sterk genoeg is om door ijs van 50 cm dik te breken. Een echte explorer.

Opgeslokt door je passie

Op het kantoor in Edam is iedereen continue bezig met innoveren en verbeteren. André en Ruurt volgen de ontwikkelingen in de branche op de voet en dat kost soms veel tijd. ‘Het is een heel moeilijk evenwicht om in dit competitieve veld jezelf staande te houden en nieuwe dingen te ontwikkelen. Het staat nooit stil. Dat eist wel zijn tol bij onze partners en gezinnen. Ik denk dat zowel mijn partner als die van Ruurt een pluim verdienen, het is niet altijd even gemakkelijk,’ biecht André op. ‘Ruurt en ik praten daar veel over. Het geldt eigenlijk voor iedere ondernemer die een bedrijf runt. Dat kost veel energie.’

Vanaf zijn twaalfde wist hij al dat hij dit vak wilde uitoefenen. De weg daar naartoe bleek lang en niet vol hobbels. ‘Ik herinner me het moment dat ik startte met de opleiding scheepsbouw nog goed. Een aantal mensen om mij heen had hun mening klaar en zei dat daar geen droog brood in te verdienen viel. En dan wilde ik ook nog de jachtarchitectuur in waarin het sowieso al moeilijk is. Je moet een beetje geluk hebben, maar vooral doorzettingsvermogen, drive en passie hebben voor wat je doet. Passie is prachtig, maar alleen wanneer het in balans is met privé. De tijd vliegt nu eenmaal voorbij.’

Ruurt vult aan: ‘Het moeilijke aan dit werk is dat je je er volledig in kunt verliezen. Het zijn heel aantrekkelijke en interessante projecten waar heel veel tijd in kan gaan zitten. We worden daarnaast vaak gevraagd om mee te zeilen op schepen. Dat is goed voor onze ervaring en goed voor het in contact blijven met onze klanten.’ André en Ruurt hebben duidelijk hart voor de zaak en voor de ontwerpen die zij maken. Elk detail moet perfect zijn. Dat is de basis van Hoek Design, wat zich uit in schepen van wereldklasse.

Opvolging

In 1999 begon Ruurt Meulemans zijn loopbaan bij Hoek Design. Na zijn studie is hij meegegroeid in het bedrijf en werkte samen met André aan verschillende grote projecten. In 2015 kocht Ruurt aandelen in het bedrijf en sinds begin dit jaar is hij gelijkwaardig aandeelhouder, met als doel om André over een aantal jaren op te volgen. De oprichter neemt echter niet zomaar afscheid, zo lang hij het leuk vind blijft hij het doen. ‘Ik zal steeds meer gaan overnemen, zodat André langzaam aan wat naar de achtergrond kan treden. Maar daar is geen haast bij. Veel klanten vinden het leuk om de naamdrager te tre en en samen met hem het concept door te spreken. Intern kunnen we het prima overnemen, maar het blijft voor onze klanten een meerwaarde om André te spreken.’

André vult aan: ‘Ruurt heeft een heel goed inzicht in ontwerptekeningen en styling, dat is ook waar het bureau groot mee is geworden.’ De senior heeft het volste vertrouwen in Ruurt. ‘Een van de tips die hij mij meegeeft, is dat ik moet blijven doen wat ik leuk vind,’ vertelt Ruurt. ‘We zijn hieraan begonnen, omdat het een technisch vak is. Je moet uitkijken dat je niet alleen met het management van het bedrijf bezig bent, want het ontwerpen zelf blijft nog steeds hartstikke leuk. Die gedachte is erg waardevol en draag ik telkens mee.’ Het ontwerpbureau bestaat momenteel uit twaalf mensen.

De ontwerpers

André Hoek

Leeftijd: 62

Geboorteplaats: Amsterdam

Opleiding: Bsc Naval Architect en MBA aan Webster University Woonplaats: Broek in Waterland

Werkzaam bij Hoek Design sinds: 1986

Zeilt sinds: 1960

Ruurt Meulemans

Leeftijd: 45

Geboorteplaats: Nijmegen

Opleiding: TU Delft, Maritieme Techniek; HTS Haarlem, Vliegtuigbouwkunde

Woonplaats: Edam

Werkzaam bij Hoek Design sinds: 1999

Zeilt sinds: 1976