Q&A: Martin Scorsese

Meneer Scorsese, heeft u vandaag al haatmails gekregen van christenen?

(lacht) Nee, als het om Silence gaat, heeft nog niemand me van blasfemie beticht.

In tegenstelling tot uw film The Last Temptation of Christ. Daar hebt u ongeveer dertig jaar lang commentaar op gehad van katholieken.

Zo erg was het nou ook weer niet. Er zijn mensen bij wie de film in het verkeerde keelgat schoot. Ze trokken het slecht dat Jezus van het kruis kwam om met Maria Magdalena een kind te maken. Het was allerminst mijn bedoeling om daarmee iemand te kwetsen.

Klopt het dat een New Yorkse bisschop u na een voorstelling van The Last Temptation of Christ aanraadde om iets te doen met de roman Silence?

Ja. Je ziet, Gods wegen zijn ondoorgrondelijk. Deze op historische feiten gebaseerde roman heeft me geraakt. Hij gaat over twee jezuïtische priesters, die omstreeks 1700 naar Japan reizen om hun geestelijk vader op te zoeken. Over hem wordt gezegd dat hij zich heeft laten folteren om zijn geloof af te zweren.

Gaat het weer om geloof?

En om twijfel, en om aflossing. Zie het als het plan van mijn religieuze leven. Waarschijnlijk heeft dit verhaal me daarom al dertig jaar niet losgelaten.

Waarom liet de uitvoering zo lang op zich wachten?

Er kwam steeds wat tussen. Eerst klopte de financiering niet, toen zegde de studio af, of ik had persoonlijke problemen. Eerlijk gezegd ben ik verrast dat het überhaupt gelukt is.

Voor de hoofdrol heeft u voormalig Spiderman Andrew Garfield uitgezocht. Wilde uw favoriete acteur Leonardo DiCaprio niet meewerken?

Hij is ondertussen te oud voor deze rol. Met Garfield heb ik het winnende lot getrokken. Hij is spectaculair.

Waarom is Silence niet genomineerd voor een Oscar?

Dat vraag je aan mij? Ik heb geen flauw idee naar welke maatstaven er genomineerd wordt. Ik ben blij dat ik zo’n beeldje won met The Departed. Sindsdien kan ik weer gewoon een restaurant binnenlopen zonder uit te hoeven leggen waarom ik nog geen Oscar heb. Een vast zinnetje sinds Taxi Driver.

Waar komt uw fascinatie voor het geloof vandaan?

Dat heeft met mijn astma te maken. Daar heb ik als kind echt onder geleden. En verder heeft het te maken met het feit dat ik in de wijk Little Italy ben opgegroeid.

Hoe bedoelt u dat?

Mijn ouders waren niet heel religieus, maar dat had te maken met hún ouders die in Sicilië slechte ervaringen hadden met de kerk. Mij heeft het geloof echter altijd veel kracht gegeven. Ik had het geluk dat ik in Little Italy een priester leerde kennen die mij als een mentor onder zijn vleugels nam. Pater Francis was diepgelovig en tegelijkertijd een vrije geest.

Kan dat naast elkaar bestaan?

Hij heeft me geleerd dat er nog een andere wereld is, anders dan de kleine, hermetisch gesloten biotoop waarin ik opgroeide. En hij haatte sentimentele, kitscherige films over religie. Hij ging vaak met ons, misdienaars, naar de bioscoop.

Hebben we het aan hem te danken dat u de film bent ingerold?

Ik ging ook vaak in m’n eentje naar de bioscoop. Kerk en bioscoop geven mij rust. Ook toen al. Ik kreeg namelijk erg sterke medicijnen voor mijn astma, waar ik nerveus van werd.

Door uw ziekte werd u al vroeg een stille genieter.

Er was geen andere rol over voor mij. Ik mocht niet sporten, niet met de kinderen uit de buurt buiten spelen, ik mocht niet eens hardop lachen.

Wat heeft dat met uw geest gedaan?

Ik heb er een antenne aan overgehouden. Voor het volwassen leven. Voor de moeilijkheden en de zorgen die een mens heeft. Little Italy werd geregeerd door de maffia. Je moet niet denken dat het op de achtergrond gebeurt.

In uw films wordt geweld nog weleens verheerlijkt.

Dat is een misverstand. Ik verheerlijk geweld niet. In geen enkele film. Ik streef ernaar om realistische, authentieke films te maken. Als je je begeeft in maffiose kringen, dan gaat er weleens iemand dood. Die vrijheid neem ik, om moorden zo precies mogelijk te beschrijven. Bij Goodfellas en Casino had ik een voormalig crimineel als raadgever op de set.

Is het mogelijk om aan de hand van uw films uw huidige gemoedstoestand af te lezen?

Zeker. Ook hoe ik me voel, maar dat is niet zo opmerkelijk. Ik heb altijd films gemaakt over de mens. Ik ben altijd op zoek naar zijn beweegredenen.

En vindt u die weleens?

Natuurlijk. Als dat niet zo was, zou het verschrikkelijk zijn. Silence heeft me er weer bewust van gemaakt dat je het leven zo bewust en verantwoordelijk mogelijk moet leven.

Bent u erg veranderd door de jaren heen? De tijd verandert ons allemaal. Niets vormt iemand zoals het leven dat doet. Het goede van ouder worden, is dat je veel zaken die je eerder belangrijk vond, niet meer nodig hebt.

Heeft u een overlevingsstrategie?

Ik lach graag. Ik weet dat ik bij mensen te boek sta als hufterig en slechtgehumeurd. Dat ben ik vaak ook, maar het is niet mijn standaard emotie. Zonder humor had ik nu niet meer geleefd.