Ontsnapte tbs’ers: levensgevaarlijk!

‘Zonder behandeling komt het zeker niet goed met mij’

Wie: Michel B.

Wanneer: 2019

Met twee vrienden drinkt Gerrit Thomassen (72) in 2019 whisky in zijn appartement in Lelystad. Het tempo ligt weliswaar enorm hoog, maar verder is er weinig bijzonders aan de hand. Het is gezellig, al merkt Gerrit niet dat er ook verdovende middelen in zijn glas worden gegooid. Jan van K. (49) en Michel B. (36) zijn duidelijk met andere motieven naar het appartement gekomen dan vriendschappelijk wat drinken. Dat is gek, want Gerrit beschouwt Van K. als zijn eigen zoon. Iedere zaterdag eten ze een visje op de markt, ze bellen dagelijks. Ook met B. kan hij het uitstekend vinden. De drie kennen elkaar uit de Oostvaarderskliniek. De oudste twee hebben hun gevangenisstraf en tbs-behandeling al achter de rug, de jongste is met proefverlof.

Later blijkt uit onderzoek dat zijn begeleiders geen idee hebben wat B. dan allemaal uitspookt, laat staan met wie. Terwijl hij er een paar maanden geleden nog vandoor ging tijdens een proefverlof, maar dat incident is niet op de juiste manier verwerkt. Pas een week later wordt bij het ministerie van Justitie en Veiligheid gemeld dat B. een dag te laat terugkeerde.

Was dat meteen gebeurd, dan zat B. deze zaterdagavond niet op de bank bij Gerrit. B. kijkt nauwkeurig naar de gastheer als die zijn telefoon ontgrendelt. Hij heeft de pincode te pakken en als de verdovende middelen hun werk doen, raakt Gerrit versuft. B. pakt de telefoon en maakt 5000 euro over naar zichzelf. Ook op de rekening van Van K. worden duizenden euro’s gestort. Als Gerrit langzaamaan ontwaakt, slaat de stemming om. Hij heeft geen weet van de zwendel en heeft eigenlijk wel zin in seks. Zijn seksuele voorkeur is precies de reden dat hij alles is kwijtgeraakt. Hij kreeg tbs opgelegd na een zedendelict met een minderjarige, sindsdien is het contact met de kinderen en kleinkinderen verbroken. Ter bescherming van de kleinkinderen, aldus de familie. Nu komt er door de drang naar seks een einde aan zijn leven. Althans, dat is volgens B. hoe het is gegaan. Gerrit zou hebben gezegd: Michel, wil wel even aan mijn knobbeltje zuigen. Dat wil Michel B. dus niet, hij ontvlamt. “Ik kreeg flashbacks. Ben 22 jaar lang misbruikt door mijn eigen vader,” aldus B. Hij stormt op Gerrit af en verklaart dat Gerrit hem wil steken met een schaar. B. krijgt de schaar te pakken en geeft Gerrit een paar rake klappen. Vervolgens drukt hij een kussen op zijn gezicht, wurgt Gerrit met een nekklem en wikkelt een stuk tape om zijn nek. Voor de zekerheid trekt hij eraan, maar volgens B. zou de nekklem al best fataal geweest kunnen zijn.

En wat is de rol van Van K., de man die door Gerrit als zijn zoon wordt beschouwd? Volgens B. heeft hij actief geholpen, Van K. ontkent. “Ik had vijftien halve liters bier op en zes jointjes. Ik zat als bevroren op de bank en was niet in staat iets te doen. Dat spijt me, ook voor de nabestaanden. Had ik maar ingegrepen.”

In de dagen die volgen doet Van K. genoeg, maar niet uit piëteit voor het slachtoffer. De toeslagen die Gerrit daags na de moord ontvangt, worden direct doorgesluisd naar de rekeningen van B. en Van K., ze nemen na de moord ook sieraden, contant geld en een laptop mee uit het appartement. De twee spenderen het aan een escortjongen, een nieuwe Opel Astra Cabrio, taxiritjes en heel veel alcohol.

Pas na acht dagen wordt het lichaam van Gerrit gevonden in zijn woning. De zoektocht naar de daders is voor de recherche niet zo moeilijk. B. kreeg eerder tbs vanwege een zedendelict, dat lijkt hem nu weer het beste. “Zonder behandeling komt het zeker niet meer goed met mij,” zegt hij in de rechtszaal. Hij heeft de moord bekend, in tegenstelling tot Van K. Beiden krijgen achttien jaar cel en tbs.

‘Ik heb een kopie gemaakt van wat mij is aangedaan’ 

Wie: Wim van der S.

Wanneer: 1988

‘Geen proefverlof, maar castratie!’ hebben demonstranten op een spandoek gekalkt. Liefst 3000 Groningers gaan in 1988 de straat op om te protesteren tegen de gang van zaken.

“Ik ben gisteravond achter een vrouw aangereden en het is mis.” Met die zin meldt de dan 28-jarige Wim (Willem) van der S. zich een week eerder bij de politie. Hij mocht met onbegeleid proefverlof en bezoekt een kerkdienst, waarna de duivel net als in het verleden bezit van hem neemt. Hij keert niet terug naar de Van Mesdagkliniek, zoals afgesproken, maar wacht bij een fietspad net zolang tot er een vrouw langskomt. De 22-jarige Lucia is de ongelukkige. Ze wordt door Van der S. verkracht en vervolgens vermoord. Als een beest laat hij haar achter in het weiland. Hij bezoekt vervolgens een paar cafés. De volgende dag beseft hij maar al te goed wat hij heeft aangericht: Van der S. is ziek in zijn hoofd, doodziek.

Hij zit al sinds zijn 16de achter slot en grendel, veroordeeld voor een hele reeks verkrachtingen en poging tot doodslag. In 1981 is zijn tbr ingegaan, de voorloper van tbs. Volgens zijn begeleiders niet zonder succes. “In het begin was hij een moeilijke patiënt, voor wie je op je hoede moest zijn. Zes jaar lang is hij niet naar buiten geweest, maar in de loop der jaren is hij veranderd in zijn voordeel,” aldus de toenmalige directeur van de Van Mesdagkliniek. Daarom durfden ze Van der S. best op onbegeleid proefverlof te sturen, een kapitale inschattingsfout. Duizenden Groningers protesteren in 1988 dus tegen seksueel geweld, tegen tbs en tegen onbegeleid proefverlof. Vrouwen moeten weer veilig over straat kunnen. Een week na de moord plaats de kliniek een overlijdensadvertentie voor Lucia, maar dat kan de onvrede niet wegnemen.

Hoe kon het nou zo misgaan met Van der S.? Daarvoor moeten we terug naar zijn jongste jaren. Zijn moeder was prostituee en ze betrok haar zoon in haar seksuele handelingen met klanten. In de documentaire Longstay kijkt Van der S. terug op zijn getraumatiseerde jeugd. “Wat ik het moeilijkste vind is dat ik een kopie gemaakt heb van wat mij is aangedaan. Het begon met mishandeling. Misbruikt door mannen, je eigen moeder, eigen vader, eigen zusters. Het enige wat ik wist: als ik ook anderen misbruik, dan heb ik de macht over de ander, dat wist ik. Dus ik pleegde delicten als macht over anderen en daar zat heel veel geweld in.”

Vlak voor de afgelopen kerst werd zijn tbs met nog eens twee jaar verlengd. Als Van der S. structuur wordt geboden, gedijt hij prima in de kliniek, maar bij ook maar de minste spanning kan hij in zijn oude patronen vervallen. Dan is seks volgens zijn begeleiders zijn ‘oorlogsterrein’ en daarom heeft Van der S. ook na ruim veertig jaar tbs geen uitzicht op een terugkeer in de maatschappij. Die fatale avond uit 1988 was vermoedelijk de laatste in vrijheid voor de inmiddels 60-plusser.

Benieuwd naar de rest van het artikel? Bekijk 'm in de nieuwste Panorama of check het via Blendle.