Van A tot Z: Panorama's onmisbare voetbalalfabet

Ausputzer

Het Duitse Fussball heeft de voetbaltaal op schitterende wijze verrijkt. Een Anschlusstor klinkt veel lekkerder dan een aansluitingstreffer. Gegenpressing! Vollgassfussball! We lezen dat graag in het sportkatern. Daarom willen we ook even aandacht voor de ausputzer, want dit woord is bijna uitgestorven. Logisch ook, niemand speelt meer met een voetballer die tien meter achter de andere verdedigers de boel organiseert.

Bord op schoot

Zo keek het hele land naar de samenvattingen. Zondagavond zeven uur, het meest heilige moment van de week. In veel huishoudens wordt nog steeds met het bord op schoot naar Studio Sport gekeken, maar het is niet meer zo magisch als vroeger. De ware liefhebber heeft de wedstrijd van zijn favoriete club allang gezien op ESPN en anders zijn de uitslagen wel op een andere manier tot u gekomen in dit digitale tijdperk. Dat was in de vorige eeuw wel anders. Maar bord op schoot blijft een veel gebruikte term in de voetballerij, ook vanwege de zogenoemde bord op schoot-scouting. Dit werd Martin van Geel vaak verweten in zijn tijd als technisch directeur van Feyenoord. De Rotterdammers zochten niet in de binnenlanden van Zuid-Amerika naar aanwinsten, maar uitblinkers bij subtoppers als NEC, sc Heerenveen en FC Groningen konden steevast rekenen op een aanbieding van Feyenoord. Oftewel: de opvallers in de samenvattingen.

Coëfficiëntenpolonaise

CDe credits voor deze term moeten naar Michel Abbink, erkend voetbaltwitteraar en voormalig redacteur van Voetbal International. De coëfficiëntenranglijst: hierop wordt bijgehouden hoe de clubs van één land presteren over de laatste vijf jaar. Is in principe droge kost, maar wel belangrijk. Aan de hand van deze lijst worden de Europese tickets namelijk verdeeld. Dus als Ajax, PSV, Feyenoord én AZ deze week Europees succes boeken, kunt u inhaken in de coëfficiëntenpolonaise.

Derde helft

De moderne topvoetballer moet na afloop van een duel gelijk aan een proteïneshake om het herstel te bevorderen, over drie dagen wacht immers een nieuwe wedstrijd. Maar in het amateurvoetbal is een wedstrijd niet afgelopen zonder de derde helft. Bier drinken en de wedstrijd nog even analyseren. Uiteraard onder het genot van een dampende bittergarnituur.

Expected goals

EVroeger werden balbezitpercentages vaak aangehaald om het krachtsverschil tussen twee ploegen te duiden, tegenwoordig gebeurt dat vaker via expected goals. In het Nederlands: het aantal doelpunten dat je kan verwachten op basis van de kwaliteit van de kansen. Speelt PSV 3.14 expected goals bij elkaar en Ajax 0.89, dan is 3-1 de meest logische uitslag. Maar welk rekenmodel je er ook op loslaat, gelukkig is voetbal zelden logisch…

Fopduik

De schwalbe is helaas al jaren geleden ingeburgerd in onze voetbaltaal. Met het woord op zich is weinig mis, met het verschijnsel des te meer. Probeer een niet-voetballiefhebber eens uit te leggen dat iemand doet alsof ie wordt geraakt om een voordeeltje te scoren. Lukt je niet. Dat schwalbe een Duits woord is zal vast geen toeval zijn. Maar toch, de benaming die Evert ten Napel bedacht voor het misselijkmakende theater mag van ons veel vaker worden gebruikt: de fopduik.

Goalplayer

GDit woord hadden we liever niet opgenomen in dit overzicht, maar aangezien het steeds vaker wordt gebruikt in voetbalverhalen kunnen we het u niet onthouden. Frans Hoek, de keeperstrainer van het Nederlands elftal, wil dat we niet meer spreken over keepers of doelmannen. Nee, de man in de goal is volgens hem een goalplayer, want de aloude doelman is in het hedendaagse voetbal steeds vaker een elfde veldspeler in plaats van een ballentegenhouder. Dan was Edwin van der Sar dertig jaar geleden al een goalplayer, maar goed.

Hotseknotsbegoniavoetbal

Co Adriaanse had patent op originele voetbaluitdrukkingen. Woonerfvoetbal, kaaskijkers (de afwachtende AZ-supporters) en scorebordjournalistiek. In het tijdperk vóór Adriaanse stal Bert Jacobs vaak de show met zijn verbale kwaliteiten. Zijn ploeg speelde eens ‘hotseknotsbegoniavoetbal’. Jacobs bedoelde zoveel als rommelig, slordig en chaotisch voetbal.

Interlandbreak

Behalve voor de groepering die het leuk vindt met een bos wortelen of opblaasklomp op het hoofd een voetbalstadion op te tuigen tot een soort Thialf is een interlandbreak een marteling. Landenvoetbal is vooral leuk op EK’s en WK’s, kwalificatiewedstrijden en zeker oefeninterlands zijn als bier zonder alcohol. Alleen als het echt moet, is het te doen. Maar de echte liefhebber ziet het als een hinderlijke onderbreking van het clubvoetbal dat doorgaans vele malen intenser wordt beleefd.

Jantje geven

Dat gaf Cambuur vorige week aan PSV: 3-0. Het is geen officiële regel, maar iedereen die op de PlayStation FIFA speelt in gezelschap zal de joystick afgeven na de 3-0. Want dan heb je een Jantje gekregen. Game over!

Kuipvrees

KVoetballen in De Kuip: het is de droom van ieder jongetje. Is het niet in het shirt van Feyenoord, dan wel in dat van het Nederlands elftal. Maar voor sommige voetballers is het podium te groot. Is het fanatieke Feyenoordpubliek geen steun in de rug, maar werkt de angst voor de hoon van Het Legioen juist beklemmend. Talloze Feyenoord-spelers gingen ten onder aan Kuipvrees, een onzichtbaar doch verstikkend fenomeen.

Linkerrijtje

We hebben Tom Egbers de term járenlang horen gebruiken bij de samenvattingen.

“Vitesse meldt zich in het linkerrijtje!” Op een gegeven moment werd de ranglijst van de eredivisie in Studio Sport opgedeeld in twee helften. De bovenste negen ploegen staan in het linkerrijtje, de onderste negen in het rechterrijtje. Sindsdien mikken de mindere ploegen niet langer op de middenmoot, maar is de doelstelling bij aanvang van het seizoen een plek in het linkerrijtje.

Mieke Telkamp-voetbal

Deze woordcombinatie stond ooit in de krant BN De Stem, in een wedstrijdverslag over NAC. AD-journalist Sjoerd Mossou gebruikt het ook weleens: Mieke Telkamp-voetbal, oftewel: waarheen, waarvoor? Zaaddodend en fantasieloos voetbal dat leidt tot niets.

Benieuwd naar de rest van het artikel? Lees het in de nieuwste Panorama of bekijk het op Blendle.