De wolf is terug: doodeng of een regelrechte zegen?

Even terug naar Roodkapje. De gebroeders Jacob en Wilhelm Grimm uit Duitsland werden wereldberoemd door het verhaal van het meisje dat dat werd verslonden door de wolf, maar wonderwel overleefde ze het allemaal toen de jager de buik van het beest opensneed. Maar was het verhaal wel verzonnen door de twee? Geloof het of niet, maar in 2013, het jaar waarin na anderhalve eeuw in Nederland de eerste (dode) wolf werd gevonden, is er uitgebreid sporenonderzoek gedaan naar de historie van dit sprookje. De uitkomst: waarschijnlijk stamt het verhaal, met een nogal verkeerde afloop, al uit de eerste eeuw na Christus onder de titel De wolf en de kinderen. Het verhaal was opgedoken ergens in het Midden-Oosten. Van hieruit verspreidde het zich naar Europa, Afrika en Azië. Vaak was Roodkapje in die verhalen helemaal geen onschuldige kleuter, maar een rondborstige maagd. In Europa werd Roodkapje in de middeleeuwen een echt volksverhaal en moeders vertelden het aan hun kinderen om hen iets te leren over hoe ze zich moesten gedragen. Om de lessen kracht bij te zetten, liep het niet goed af met Roodkapje. De kinderen waren dus gewaarschuwd!

Dood en verderf

Die arme wolf. Altijd maar weer wordt hij neergezet als een hufter, als een meedogenloze seriemoordenaar. In boeken, in Bijbelteksten, in sprookjes. Overal duikt ie op en overal zaait hij dood en verderf.

Neem het verhaal van De Drie Biggetjes, dat ook vele vaders kent, maar in 1840 voor het eerst in Engeland opdook. Elk biggetje heeft een eigen huis: van stro, van hout en van steen. Zonder pardon blaast hij de eerste twee woningen omver en vreet de schattige krulstaartjes op. Maar net als bij voetbal, waarbij je niet moet proberen ook nog een dérde speler te passeren, wordt zijn gretigheid hem fataal. De wolf klautert via de schoorsteen naar beneden, het overgebleven varkentje zet het vuur aan en de veelvraat verbrandt levend. Sprookjes met wolven: je reinste horror.

Ook in de Bijbel komt de wolf veelvuldig voor. Het is hetzelfde laken een pak met de gestigmatiseerde viervoeter. De wolf is gevaarlijk en vormt een bedreiging voor vrede en geluk en zelfs hoofdpersoon Jezus zegt dat Hij als een goede herder de gevaarlijke beesten wil verjagen. Maar de Bijbel spreekt ook over een prachtig visioen: ooit komt er een dag dat de wolf en het lam samen zullen optrekken. Eindelijk een beetje respect voor de wolf, die veel meer is dan bloeddorstig en gevaarlijk. Je moet gewoon een beetje zijn vertrouwen winnen. Net als Kevin Costner deed in de epische film Dances With Wolves uit 1990 waarin luitenant Dunbar tijdens de Amerikaanse burgeroorlog op een afgelegen prairie in Dakota moederziel alleen een verlaten post moet bewaken. ’s Nachts komen de wolven en die vormen een groter gevaar dan de nabij gelegen indianenstam. Het mooiste moment van de film is het moment dat hij, na vele mislukte pogingen, een wolf uit zijn hand laat eten.

FILMMAKER CEES VAN KEMPEN: ‘ALLES WAT WIJ MOOI VINDEN AAN ONZE HOND, ZIT IN DE WOLF’

Dat had Cees van Kempen ook wel gewild. De filmmaker is buitengewoon gefascineerd door de Canis lupus, de voorloper van de hond.

Nu de wolf Nederland na een afwezigheid van anderhalve eeuw weer tot zijn leefterrein heeft gemaakt, bleek de documentairemaker niet te stoppen. Hij heeft een prachtige familiefilm gemaakt – met nadruk wijst hij het predicaat ‘documentaire’ van de hand – maar of het hem wel zoveel werkplezier verschafte? “Een heidens karwei,” zei hij onlangs tegen de Varagids.

De wolf laat zich namelijk niet graag zien en is een ster in zich verplaatsen. Neem wolfje Naya.

Hierover zegt de filmer: “Toen ze nog in Oost-Duitsland leefde, hebben ze haar een halsband met zender omgedaan. Ze stak zwemmend de Elbe over en kwam via West- Duisland ons land binnen. Ze is in Drenthe geweest, in Friesland, Overijssel, Gelderland en toen weer even in Duitsland en vervolgens kwam ze in België terecht. Meer dan duizend kilometer legde ze af en toch is er niemand die een wolf met een halsband heeft gezien.”

600 dagen filmen

Zo is de wolf. Onzichtbaar, ongrijpbaar, mysterieus, fascinerend. Én terug. De wolf leefde ooit in vrijwel heel Europa, maar het arme dier werd eeuwenlang intensief vervolgd totdat het volledig was uitgeroeid. De laatste wolf in Nederland werd waarschijnlijk in 1868 bij Schinveld gedood.

Elders in Europa verging het de wolf niet veel beter en ze werd steeds zeldzamer. Wettelijke bescherming vanaf 1982 zorgde voor een geleidelijke ommekeer.

In 1996 kwamen de eerste wolven vanuit Polen naar Duitsland.

En vanaf 2015 doken ook in Nederland wolven op. Op de Veluwe vestigde zich een wolvin die later gezelschap kreeg van een mannetje uit Nedersaksen. In mei 2019 werden voor het eerst in bijna 150 jaar in Nederland welpen geboren. Dit roedel woont nu op de Veluwe. Maar ook erbuiten, zoals in de bossen van en bij Utrecht en Amersfoort, komen steeds meer wolven voor. Toch vraag je je af: hoe weten al die wolvenkenners dat toch, waar en wanneer ze weer voet op Nederlandse bodem zetten? Het beest laat zich amper zien. Welnu, goed zoeken dus. Op de site van Natuurmomenten staat te lezen:

“De moeder van het roedel op de Veluwe komt oorspronkelijk uit de Oost-Duitse deelstaat Brandenburg. Op 26 juli 2018 werd haar eerste drol op de Veluwe gevonden, haar nieuwe woongebied.” Je moet het maar kunnen, als onderzoeker, zien – ruiken? – wat een honden- en wat een wolvendrol is.

Benieuwd naar de rest van het artikel? Lees het in de nieuwste Panorama of bekijk het op Blendle.