Houdt corona dan nooit op?

De Koelmannen

Vianney Koelman (1961) is emeritus hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven. Hij was verbonden aan het nationale instituut voor fundamenteel energieonderzoek DIFFER en hield zich bezig met duurzame energietechnologie. Daarnaast was hij Chief Scientist bij Shell en adviseerde als zodanig het hoogste management. Ook heeft hij een (iets minder geleerde) broer: Panorama’s Luuk Koelman (1964), die Vianney graag het hemd van het lijf vraagt.

Zeg broer, komt er eigenlijk weer een nieuwe, gevaarlijke virusvariant aan?

“Dat weet ik niet. Als wetenschapper – ik ben nu eenmaal geen viroloog – kijk ik enkel door een ‘evolutionaire bril’ naar het virus. Vanuit het Darwinistische standpunt, zogezegd. En wat maakt een virus nu succesvol? Verspreiding. Het beste wat een virus voor zichzelf kan doen, is extreem besmettelijk zijn. Oftewel een zo hoog mogelijk reproductiegetal, de R-waarde waarover virologen het altijd hebben. Superbesmettelijk is een virus wanneer het makkelijk overdraagbaar is én wanneer de persoon die het te grazen neemt, maar een klein beetje ziek wordt.

Want alleen dan blijft zo iemand doen wat ie altijd al deed: uitgaan, werken, familie en vrienden bezoeken, naar de voetbalclub. En op al die plekken steekt diegene weer anderen aan, die eveneens niet al te ziek worden. Dus ook zij blijven hun ding doen en op die manier verspreidt het virus zich succesvol.”

Dat klinkt als: probleemloos op weg naar groepsimmuniteit. Maar hoe zeker is dat scenario?

“Als het gaat om Darwins survival of the fittest, dan zijn het de besmettelijke, niet al te ziekmakende virusvarianten die zich uiteindelijk weten te handhaven.

Dat zag je ook bij de Spaanse griep, die aan het einde van de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Die pandemie kende wereldwijd tientallen miljoenen doden, oftewel meer slachtoffers dan de gehele Eerste Wereldoorlog bij elkaar. En zet dat aantal ook af tegen het feit dat de aarde toentertijd nog geen 2 miljard zielen telde. De Spaanse griep woekerde overigens net als corona ook twee jaar voort, kende wereldwijd vier golven en reduceerde daarna tot een minder ziekmakende seizoensepidemie.”

En nieuwe varianten dan?

“Een nieuwe variant komt altijd bovendrijven wanneer die besmettelijker is dan de vorige. Een ander kenmerk v an een succesvol virus is dat het snel nieuwe varianten kan creëren. Corona is daar erg goed in, vandaar de constante zorg bij veel virologen. Want... werkt dan het vaccin nog wel?

Nu is het de trend dat nieuwe varianten minder ziekmakend zijn. Maar dat hoeft niet per se bij iedere nieuwe variant zo te zijn. Het is immers een trend, geen wetmatigheid. Er kán een variant komen die nóg besmettelijker is en wellicht nét wat ziekmakender. In dat geval hebben we ineens weer een probleem. Maar daarop volgt dan waarschijnlijk weer een nieuwe variant die ook besmettelijker is, maar weer minder ziekmakend.

Het kan dus fluctueren. Met andere woorden: virologen kunnen de grote lijnen schetsen, maar niet garanderen dat elke volgende variant minder ziekmakend zal zijn.”

Oké, ze kunnen niets garanderen. Maar waar ‘stuurt’ de overheid dan op?

“Uiteindelijk draait alles om de zorgcapaciteit. Het aantal doden komt natuurlijk in het nieuws, en daar meten we de ernst van de situatie aan af en dat houdt de mensen bij de les. Maar in essentie stuurt de overheid enkel op de ic- en ziekenhuiscapaciteit. Het idee is daarbij: als we als westers land in code zwart belanden en structureel niet meer de benodigde zorg kunnen bieden aan iedereen, dan zakken we als samenleving door het ijs. In die situatie willen we niet terechtkomen. Sterfte an sich is dus nooit het criterium geweest.

Er is bijvoorbeeld nooit gezegd: zoveel sterfgevallen per maand moeten we niet tolereren.”

Dacht de overheid stiekem: dor hout wordt geruimd?

“Nee, zo moet je het niet zien. Er zijn ook tijdelijk kwetsbare mensen. Bijvoorbeeld kankerpatiënten die een zware behandeling ondergaan waarbij het immuunsysteem helemaal wordt platgelegd. Bij deze groep is er zeker geen sprake van ‘dor hout’. Bovendien zijn er tijdens de pandemie ook heel veel operaties uitgesteld. Dat doe je natuurlijk niet als je de hoofdmoot van de pandemiepatiënten als dor hout ziet. Maar ongeacht de levendigheid van het hout: waar gehakt wordt, vallen spaanders.”

Benieuwd naar de rest van het artikel? Lees het in de nieuwste Panorama of bekijk het op Blendle.