Jeugdzorg in Nederland betekent trauma’s, geweld en misbruik

Jojanneke van den Berge heeft veel lof geoogst met haar indringende documentaires over de wereld van de prostitutie, met name over jeugdprostitutie en loverboys. “Deze jonge meiden en ook de jongens, pooiers én prostituees, hadden allemaal een jeugdzorgverleden,” zegt ze. “En allemaal met de vreselijkste verhalen. Ik had tot dan het idee: we zijn een rijk, welvarend land, de jeugdzorg is gewoon netjes geregeld, maar het waren zonder uitzondering verhalen waar je buikpijn van krijgt. De één was misbruikt, de ander had het over geweld, weer een ander was totaal onthecht en velen hadden opgesloten gezeten in een isoleercel. Toen dacht ik: hier moet ik wat mee.”

In haar zoektocht naar jongeren die met Jeugdzorg te maken hadden, vond Jojanneke – met haar redactie – Maddy van 27. Moeder van drie kinderen. De oudste, Genaily, nu 10 jaar, werd al uit huis geplaatst toen ze nog geen negen maanden oud was. Waarom? Maddy, blond haar, verbeten én verdrietige blik en gesierd met lippiercing, vertelt haar verhaal. “Ik had al problemen met mijn moeder toen ik 14 jaar was, toen werd ik al in de gaten gehouden door Jeugdzorg en op mijn zestiende tijdelijk in een instelling geplaatst. Een jaar later werd ik zwanger, ik wilde het houden, maar mijn moeder wilde mij niet meer in huis hebben. Dus ben ik weer onder toezicht gesteld en beviel ik van mijn dochter. In mei 2012 liep ik met haar naar mijn moeder; stond er politie voor de deur. Ik heb haar in de huiskamer gezet en de politie zei nog: We komen alleen om te praten. Maar ze namen mijn kind mee, dat lachend omkeek. Dat was het enige troostende, die lach. Ik ging naar buiten en ze vroegen aan mijn moeder of zij nog afscheid wilde nemen. Nee, zei mijn moeder. Ik kon dat niet aan.”

Vanaf dat moment heeft Maddy haar kind steeds minder vaak gezien. Sterker nog, de laatste drie jaar is er helemaal geen contact meer geweest. Hoe is dat mogelijk? Programmamaker Jojanneke snapt het wel. “Het is natuurlijk hartverscheurend wat Maddy meemaakt. Het zijn van die processen die je vaak ziet tussen ouders en Jeugdzorg. Ouders geven aan dat Jeugdzorg niet naast ze gaat staan, maar tegenover ze. Ze voelen zich machteloos, raken gigantisch gefrustreerd. Die relaties worden giftig en dat alles frustreert ook het contact tussen ouder en kind. Voor een moeder als Maddy is het allemaal zo pijnlijk dat ze zich terugtrekt. Ze geeft als het ware op. Jeugdzorg heeft een inspanningsverplichting om er na een uithuisplaatsing alles aan te doen een kind zo snel mogelijk weer bij zijn of haar ouders terug te krijgen – en dus ook om het contact goed te houden. Nederland voldoet niet aan die inspanningsverplichting en gaat daarmee onder meer in tegen het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Ze schenden hiermee kinderrechten.”

Gelukkig voor Maddy begint het contact zich heel langzaam te herstellen. Onder toezicht mocht ze kort met Genaily beeldbellen. Intussen is haar dochter meerdere malen overgeplaatst. “Ik denk wel dat je kunt spreken van flinke verwaarlozing,” zegt Maddy. Ze benadrukt dat de uithuisplaatsing van Maddy zelf, vrijwillig ging. Thuis was het niet meer te doen tussen haar en haar moeder. “Ik had agressieproblemen. Toen ik zwanger raakte was dat de druppel; mijn moeder trok dat niet. Ik spijbelde ook veel; ging op het laatst helemaal niet meer naar school. Ik werd snel 18 en ben toen van instelling naar beschermd wonen gegaan. Ik kon het daar niet eens worden over de begeleiding, over bepaalde regels, en ben toen bij mijn tante gaan wonen.

Ik heb toen een eindverslag aangevraagd en daarin stond dat ze me eruit hadden gegooid, dat ik mensen voor mijn karretje spande, alles deed voor eigen gewin, manipulatief was, sociaal onwenselijk gedrag vertoonde en zo ging het maar door. Verder hadden ze niemand naar mij laten kijken om te checken of dit allemaal wel waar was. Er was geen onderbouwing, niks.”

Grootste nachtmerrie

En toen werd haar dochter weggehaald. Allesbehalve vrijwillig. “Ik kan me herinneren dat Jeugdzorg beweerde dat ik onbetrouwbaar was. Ik had mijn dochter bij haar vader gebracht. Jeugdzorg zei: je hebt ons niet gebeld en wij weten niet of de vader de juiste capaciteiten heeft om alleen voor haar te zorgen.” En dus werd de politie op pad gestuurd. “Hoe dat voelde? Zoiets is echt niet te omschrijven. Toen ik aankwam, schrok ik al van die politieauto en nadat ik mijn dochter in de kamer had gezet, ben ik gauw naar buiten gegaan. Ik kon het niet aanzien, mijn grootste nachtmerrie kwam uit. Bij haar tweede uithuisplaatsing, bij haar pleegouders begin dit jaar, ben ik overigens niet geweest. Ik heb haar al drie jaar niet gezien, weet niets van haar situatie, mij wordt niets verteld. Ze hebben alleen op 28 januari ’s avonds gebeld, toen ze mijn dochter net weggebracht hadden naar een gezinshuis.”

En waarom moest ze daar weg? “Door het uitblijven van de juiste hulpverlening. Tussen mijn dochter en de pleegmoeder ging het mis, Genaily heeft haar in elkaar geslagen. Ja, ze was pas 9. Heel veel uithuisgeplaatste kinderen ontwikkelen agressieproblematiek. Toen heeft de pleegmoeder de handdoek in de ring gegooid met de noodkreet: Jongens, hallo, help nou toch! Dit kind heeft hulp nodig.”

Wie valt het meeste te verwijten?

Benieuwd naar de rest van het artikel? Lees het in de nieuwste Panorama of bekijk het op Blendle.