'Huh, doet er een vrouw mee?'

De Friese Ellen Fokkema zorgde eind 2020 op 19-jarige leeftijd voor een wereldprimeur. Ze was de eerste vrouw die mee mocht doen aan een voetbalwedstrijd tussen de A-selecties van twee mannenteams. In het bekerduel met Bitgum, altijd lastig, viel ze na rust in bij het eerste van Foarút Menaam. Ze strooide met haarscherpe passes en was zelfs dichtbij een doelpunt. Haar ploeg won met 2-1 en Fokkema’s optreden tussen de mannen stond in het teken van een KNVB-pilot, die na de aanvraag van Foarút, dat al drie keer gesmeekt had om dispensatie, het wel tijd vond om uit te zoeken of dit experiment toekomst had.

Voor Fokkema kwam een droom uit: “Bij het eerste mannenteam moet ik mij 120 procent inzetten, dat is wat ik wil.” Inmiddels is de blonde Friezin, die ook nadrukkelijk begeerd werd door het eerste vrouwenteam van sc Heerenveen, een vaste keus in het eerste van de vierdeklasser. Overigens is het de nuchtere Fokkema helemaal niet te doen om wereldfaam. Ze wilde gewoon met dezelfde jongens spelen als in haar jeugd en die jongens stroomden automatisch door naar het eerste.

Toch werd ze door de pers over de hele wereld gebeld: Reuters, het Amerikaanse ESPN en de BBC belden alle voor een quootje. “Ik had me op de aandacht voorbereid, maar het was toch echt wel erg heftig allemaal,” zei ze tegen het AD. En dus stond Fokkema lang niet iedereen te woord. “Ik ha sin om gewoan wer lekker te fuotbaljen.”

Als er één schaap over de dam is, volgen er ook op het voetbalveld meer. In Nederland spelen nu acht vrouwen op het hoogste mannenniveau: ofwel in het eerste of, als ze op een hoog niveau spelen, het tweede. En dit is nog maar het begin. Roos Brouwer, medewerker voetbalontwikkeling bij de KNVB:

“Vrouwen die meedoen tussen jongens of lagere senioren was al mogelijk, al bleef dit jarenlang op kleine schaal. Veel mensen wisten een paar jaar terug niet dat dit mocht. En de KNVB communiceerde er niet of nauwelijks over. In lagere seniorenelftallen hebben ieder seizoen zo’n vijftig speelsters hier tot een paar jaar terug gebruik van gemaakt. En bij de eerste elftallen was het tot Ellen Fokkema volgens de regelgeving niet mogelijk.”

Maar nu is de dam echt doorgebroken. Wordt voetbal nu een soort korfbal? “Dat is niet ons doel,” zegt Roos Brouwer. “Ons doel is: een leven lang voetbal voor iedereen en we willen iedereen een passende plek geven die gewenst is door mannen en vrouwen. Blijkbaar is er vraag naar gemengd seniorenvoetbal, dat blijkt ook wel uit de stijging van het aantal vrouwen dat hier gebruik van maakt. Misschien is voetbal over honderd jaar een echt gemengde sport zoals bij korfbal, maar dat komt dan door de wens van de leden en niet omdat wij dat per se willen.”

En wat willen deze voetballende vrouwen nu eigenlijk? Tussen de mannen omdat de vrouwen om ze heen geen bal raken? “Daar hebben we uiteraard onderzoek naar gedaan. Voor de vrouwen gelden drie redenen: óf het niveau dat mannen tentoonspreiden past beter bij ze, óf ze willen met dezelfde jongens blijven voetballen met wie ze al jaren in de jeugd spelen en met wie ze inmiddels bevriend zijn, óf ze kunnen om de hoek geen geschikt vrouwenteam vinden en willen dan liever om de hoek met mannen spelen.”

En ja, dan kan het dus gebeuren dat een team korfbalachtige trekjeskrijgt. “Er is een team met zeven vrouwen in Valburg en ik ken een studentengezelschap dat ook voetbalt: acht mannen en acht vrouwen.” En dan heb je bij Zwolsche Boys nog een elftal met ongeveer net zoveel mannen als vrouwen. De aanvoerder is ook een zij en luistert naar de naam Helen van Wincoop. Ze maakt deel uit van het eerste officiële gemengde seniorenteam van Overijssel. Misschien binnenkort de naam maar veranderen in Zwolsche Boys & Girls. Zij hebben in ieder geval nogal wat plezier samen en ach, dat doelsaldo van -73 na drie competitiewedstrijden? Kniesoor...

En het douchen?

Maar zijn die mannen er nou wel zo blij mee? Want wie gaat als potige, snot spuwende verdediger met afgezakte kousen nou met gestrekt been in op een meisje van 19? Dat dóé je toch niet? “Dat hebben we op twee manieren onderzocht,” zegt Roos van de KNVB. “In de pilot met Ellen Fokkema hebben wij trainers en aanvoerders van de tegenstanders gevraagd of ze het iets uitmaakt, een vrouw op het veld. Het zal je misschien verbazen, maar ze kijken niet op van een vrouw. Ze denken: prima dat je mee wilt doen, maar jij moet je aanpassen, wij niet. Er was wel een trainer die aangaf dat hij het zelf niet snel zou doen, een vrouw opstellen.

De rest had daar geen moeite mee. Spelers reageerden hetzelfde: het maakte ze eigenlijk niet uit. Ook hebben we een enquête gehouden onder vrouwen met de vraag hoe zij de reacties ervoeren van tegenstanders, scheidsrechter en publiek. De meesten zeiden dat mannen eerst terughoudend zijn in de duels, maar als ze zien dat ze prima kan meekomen met de rest, normaliseert dat. De vrouwen zien ook dat sommige mannen omgekeerd reageren: die gaan er juist meteen hard in, want ‘ik laat me toch niet door een vrouw passeren?’

Maar die zijn echt in de minderheid. Verder vinden de meesten dat het publiek ook positief reageert en clubs zien erop toe dat er geen ongewenste uitlatingen langs de kant worden gedaan. Wij zien erop toe dat scheidsrechters zich niet ineens anders opstellen als er een vrouw meedoet. Dat laatste kan zowel in positieve als negatieve zin gebeuren en in beide gevallen kan er irritatie ontstaan. Het is zaak dat iedereen gewoon als speler wordt gezien, mannen én vrouwen.”

Benieuwd naar de rest van het artikel? Lees het in de nieuwste Panorama of bekijk het op Blendle.