Waarom we Jack van Gelder missen

Waar is Jack gebleven?

Er zijn tegenwoordig nogal wat zenders waar voetbal is te zien, of erover wordt gesproken. Maar hoelang je ook zapt, van de NOS naar RTL naar SBS naar Veronica naar Ziggo naar ESPN en weer terug, Jack van Gelder blijft spoorloos. Nu keken er al weinig mensen naar zijn laatste kunstje, voetbaltalkshow Rondo op Ziggo, dus niet iedereen heeft het meegekregen, maar Jack is met pensioen. Ziggo besloot het aflopende contract niet te verlengen en koos voor Wytse van der Goot als het nieuwe voetbalgezicht van de zender. “Misschien ga ik documentaires maken, misschien ga ik andersoortige talkshows maken,” zei hij een half jaar terug aan tafel bij Humberto Tan. “Er zijn vele ideeën. Waar deuren dichtgaan, gaan deuren open. En zo niet, dan kan ik alleen maar heel tevreden terugkijken in plakboeken en in beeld en in de reactie van mensen.” Plannen genoeg, maar vooralsnog is het oorverdovend stil rond Van Gelder. (Jawel, hij is commentator van spelshow Marble Mania, maar dat is een programma waarin het alleen letterlijk om de knikkers gaat.) En dat is jammer, want zijn stem is onlosmakelijk verbonden aan de Nederlandse sportgeschiedenis. “Ik heb prachtige dingen mogen doen. Ik heb de hele wereld mogen zien dankzij de NOS, ben bij grote evenementen geweest. Ik ben sinds 1976 bij alle Zomerspelen geweest tot en met Londen, ik heb alle EK’s en WK’s van Nederland meegemaakt waar we aanwezig waren. Daar kijk ik met heel veel plezier op terug.” Wij ook, dus dat is precies wat we gaan doen: terugkijken.

Wat was het hoogtepunt?

Excuus voor het cliché, maar we kunnen niet om het DENNIS BERGKAMP!! DENNIS BERG- KAMP!! DENNIS BERGKAMP!! DENNIS BERGKAMP!! DENNIS BERGKAMP!! OOOOOOWWWWWWW heen. Van Gelders commentaar bij Bergkamps treffer tegen Argentinië op het WK van 1998 is zó beroemd, dat vrijwel niemand weet wie die dag nou het televisieverslag deed. Dat was dus Frank Snoeks, maar wordt het doelpunt nu herhaald, is de kans groot dat het radiocommentaar van Van Gelder eronder is gemonteerd. “Mensen vragen me weleens of ik dat moment kan nadoen. Natuurlijk kan ik dat niet. Ik ben geen toneelspeler. Zoiets moet spontaan gebeuren,” zei hij in Panorama. In het commentaar van Van Gelder is weinig neutraliteit te bespeuren, maar daar is bij wedstrijden van het Nederlands elftal blijkbaar weinig behoefte aan. Liefst driehonderd keer zit hij achter de microfoon bij een interland, talloze liefhebbers luisteren naar zijn radioverslag, met het geluid van de televisie op mute. En na afloop van wedstrijden op EK’s en WK’s verschijnt hij ook op televisie, als hij de internationals spreekt in een geïmproviseerde studio in de catacomben. Het zijn nooit Sven Kockelmann-achtige interviews, Wesley Sneijder gaat in alle euforie (de WK-finale van 2010 is net bereikt) eens op schoot zitten bij Van Gelder, maar er hangt wel een fijne sfeer. Dat laatste is misschien wel zijn grootste specialiteit. Studio Voetbal doet al een jasje uit als Hugo Borst vertrekt, maar als Van Gelder de NOS in 2015 verruilt voor Ziggo, verliest het programma nog meer aan karakter en importantie. Jack is de prettige gespreksleider die bovendien uitstekend is geïnformeerd. Misschien is hij daarom de enige presentator die niet alleen de voorzet geeft, maar ’m soms ook zelf inkopt. Kennis van zaken kun je hem niet ontzeggen en daarom heeft hij ook recht van spreken.

Bij Ziggo presenteert hij daarna met Rondo ook een voetbaltalkshow, maar die weet lang niet iedereen te vinden. Dat heeft vooral te maken met het versnipperde medialandschap. Eerst had je alleen Studio Voetbal en Veronica Inside (en de vele voorlopers daarvan), tegenwoordig moet je parttime gaan werken als je álle voetbalpraatprogramma’s wil zien.

Is het nou een Ajacied of niet?

Dat blijft jarenlang voer voor discussie. Studio Voetbal werd onder zijn leiding vaak weggezet als Studio Ajax, als het naar de zin van concurrerende supporters weer eens te lang ging over de verrichtingen van de zelfbenoemde Godenzonen. Van Gelder is Amsterdammer, dus het Ajaxstempel is niet onlogisch, maar zelf heeft hij de vermeende voorkeur altijd ontkend. Voor Van Gelder bestaat er maar één club: AFC, de roemruchte amateurclub uit Amsterdam. Hij verricht handen spandiensten, zat in allerlei commissies, maar is bovenal een supporter die sigaren rokend langs de lijn staat. In 2019, toen AFC kampioen werd van de Tweede Divisie, gaf hij overmand door emoties een interview aan Omroep West. Met tranen in zijn ogen:

“Ik ben zestig jaar lid hier en denk opeens aan mijn vader die hier heel veel heeft gedaan en in 1998 bij een wedstrijd van het eerste dood is neergevallen. En dan denk ik: het zou zo mooi zijn als die ouwe dit ook had meegemaakt.” Het is logisch dat Van Gelder de voorkeur voor Ajax verwerpt, een presentator van een journalistiek/opiniërend voetbalpraatprogramma op de publieke omroep hoort neutraal te zijn. Ja, Wilfred Genee is supporter van Cambuur Leeuwarden, maar daar ligt niemand, misschien uitgezonderd in Heerenveen, wakker van.

In het geval van Ajax is dat anders. Dat is wellicht de populairste club van het land, maar ook zeker de minst geliefde. Daarom vinden prominenten uit de voetballerij het leuk om Van Gelder te plagen. De eerder aangehaalde Genee bijvoorbeeld. Hij schreef in een AD-column: “Afgelopen zondag zag ik Jack van Gelder in lichte paniek zijn aanwezigheid in de Arena verklaren (“Ik was met mijn kleinzoon, mijn zoon kon niet, ik was er echt al jaren niet geweest” ) om toch vooral zijn onafhankelijkheid te benadrukken. Waarschijnlijk uit angst voor een aantal dwazen die daar aanstoot aan kunnen nemen. Maar als Jack graag in een Ajax-pyjama wil slapen, dan is daar toch niets mis mee?” Ruud Gullit begon ooit ook al over die pyjama. Tijdens een Champions League-wedstrijd van Ajax analyseert hij het duel met Van Gelder en Youri Mulder, aan de rand van het veld. Ajax heeft gewonnen, Klaas-Jan Huntelaar gooit plagerig een Ajax-bal naar het trio. Van Gelder probeert de bal veilig te stellen. “Moet je ook een bal hebben? Je hebt al een pyjama! Moet je nou ook nog een bal hebben?!” grapt Gullit. De verdediging van Van Gelder: die bal is leuk voor zijn kleinzoon. Bovendien slaapt hij nooit in een pyjama, zegt hij met een knipoog.

Is het alleen voetbal dat de klok slaat?

Zeker niet! Jack heeft nóg een passie en dat is een heel merkwaardige: musicals. Nou is er natuurlijk ook voor musicals een grote doelgroep, daar niet van, maar dat zijn doorgaans geen voetbalfans. Voetbal en musical is een combinatie die vloekt aan alle kanten. Het is als Geert Wilders die de koran leest, Kim Holland die haar kleren aanhoudt of bitterballen bestellen in een sterrenrestaurant. Je kunt een voetballiefhebber niet harder straffen dan door hem mee te nemen naar een musical, zoals een aanbidder van The Phantom of the Opera ook niet is geïnteresseerd in kantelende buitenspelers. Maar Jack van Gelder is naar verluidt de enige Nederlander bij wie dat allemaal samengaat. Hij is niet alleen dol op musicals, hij krijgt af en toe ook een klein rolletje (onder meer in Mamma Mia, Les Misérables en The Passion). Maar nee, het is ook weer overdreven dat hij zijn roeping heeft gemist. Het is leuk voor erbij, maar een leven in de sport is waar hij als klein Jackje van droomde. “Ik voetbalde al bij AFC vanaf m’n tiende en via via leerde je zo natuurlijk veel mensen kennen,” vertelde hij in Life After Football. “Zoals ook Bob Spaak van Sport in Beeld, mijn vader kende hem. Toen ik van school kwam, heb ik eens een bandje ingesproken en dat werd toentertijd opgepikt door Gerard Trebert. Hij hoorde het bandje en wist van mijn ambities om in de sportjournalistiek te werken. Gerard was wel geïnteresseerd en toen heb ik een stemtest gedaan. En zo werd ik de jongste bediende bij Tros Sport en kwam ik ook in aanraking met televisie en radio.”

Benieuwd naar de rest van het artikel? Lees het in de nieuwste Panorama of bekijk het op Blende.