Dit zijn de oudste onopgeloste moordmysteries van Nederland

Het ideale doelwit. Staphorst, maart 1941

De kranten staan bol van luchtaanvallen op Engeland en gevechtshandelingen in Noord- Afrika. Voor de 82-jarige Harm Piel is dit oorlogsgeweld een ver-van-mijn-bedshow. De einzelgänger woont afgesloten van de buitenwereld op zijn erfje tussen Staphorst en Rouveen. De oude Piel heeft niemand nodig. Hij kookt zelf zijn potje en melkt zelf de koeien. Ondanks zijn bescheiden leefwijze weet iedereen in Staphorst dat hij goed in de slappe was zit. Dat maakt de bejaarde boer een aantrekkelijk doelwit.

In de nacht van 2 op 3 maart wanneer door een zware storm de stroom is uitgevallen - slaan ‘ongewenschte elementen’ toe. Een laffe roofmoord in Staphorst! Een buurman vindt een paar dagen later ‘het deerlijke verminkte’ lichaam van Piel in de schuur.

“Twee bijlslagen op het hoofd hadden waarschijnlijk onmiddellijk den dood doen intreden,” meldt de plaatselijke krant. Er is het nodige geld en huisraad ontvreemd. Het lukt de ‘stuntelige schavuiten’ echter niet om, gewapend met een vijl en nijptang, de kluis te kraken.

Desondanks weten de boeven uit handen van de politie te blijven. De roofmoord is nog altijd onopgelost. In 2012 vinden amateurarcheologen wel een partij zilveren voorwerpen die buit zijn gemaakt tijdens die duistere nacht.

Een laffe roofmoord in Staphorst! Een buurman vindt een paar dagen later 'et deerlijke verminkte' lichaam van Piel in de schuur

Gooise kindermoorden. Hilversum & Bussum, 1941-1942

Op 24 mei 1941 verdwijnt de 10-jarige Ansje uit Bussum spoorloos bij het bloemetjes plukken. In september raakt haar dorpsgenootje Miep (14) vermist bij het sprokkelen van vlierbessen. Juni 1942: de 11-jarige Hans uit het naburige Hilversum gaat op zoek naar grasvoer voor zijn konijntje en wordt nooit meer teruggezien. Tenslotte, oktober ’42: Herman (12), ook uit Hilversum, verdwijnt bij het zoeken naar beukennootjes. De Telegraaf constateert dat Het Gooi ‘den laatsten tijd een trieste reputatie’ heeft opgebouwd. “Meer dan in eenige andere streek van ons land verdwijnen hier kinderen.” Dat voor het ergste gevreesd moet worden, blijkt wanneer er in een Naardense sloot jutezakken met lichaamsdelen van drie jonge meisjes worden gevonden. De overblijfselen zijn vreselijk verminkt en in verre staat van ontbinding. Toch kan Miep (14) geïdentificeerd worden, mede aan de hand van haar strikje. Vrijwel zeker is een van de andere meisjes haar dorpsgenoot Ansje. Er is een vermoeden dat het derde slachtoffer de sinds 1939 vermiste 18-jarige Amsterdamse Jopie de Nigtere is (zie deel 1 in de vorige Panorama), maar dit is nooit vastgesteld. Waar zijn de Hilversumse jongens? Zijn de kinderen door dezelfde persoon gedood?

Er komt een verdachte in beeld, een 25-jarige Zuilenaar die rond Hilversum paddenstoelen sprokkelt en daarbij regelmatig vrouwelijke fietsers lastigvalt. Maar kindermoorden? Nee, daar ziet de politie de ‘Zuilense zwammenzoeker’ niet voor aan.

Tijdens en pal na de oorlog zijn kindermoorden geen unicum. Vlak na de bezetting worden in Brabant de 12-jarige Jan en zijn zusje Johanna (7) koelbloedig vermoord.

In 1941 wordt de 17-jarige Gerritje uit Ede op klaarlichte dag van haar fiets getrokken en ‘op bestiale wijze afgeslacht’. Ook voor deze daden is nooit iemand veroordeeld. Alsof er nog niet genoeg gekken rondlopen, wemelt het in Het Gooi ook nog van Duitse bezetters. In april ’42 wordt Hilversum zelfs het hoofdkwartier van de Wehrmacht. Moeten de dader(s) in die hoek gezocht worden? We zullen het waarschijnlijk nooit weten.

De sluikhandelaar. Amsterdam, 30 december 1942

Iets na zeven uur ’s avonds ziet een fietser onder het spoorviaduct aan de Houtmankade een afschuwelijk tafereel. Een oudere man kruipt schreeuwend van de pijn door een pas bloed. Hij ziet twee mannen wegrennen van het toneel. Het slachtoffer wordt in allerijl naar het ziekenhuis vervoerd, maar bezwijkt een dag later, op oudejaarsdag, aan zijn verwondingen.

Het voorval krijgt vrijwel geen media-aandacht. In de Duitsgezinde krant Het Vaderland staat het in een piepklein berichtje weggemoffeld onder een oproep van SS-Gruppenführer Rauter over de dienstplicht. De kranten vermelden de naam van het slachtoffer niet eens. Die halen we uit het politierapport. Het gaat om de 60-jarige sigarenfabrikant Willem Hendrik Kooper. In de buurt staat hij bekend als ‘sluikhandelaar’.

Door de zwarte handel in rookwaren heeft Kooper doorgaans veel meer geld op zak dan de 27,50 gulden waarmee hij is aangetroffen. De scheuren in zijn kleding bevestigen dat hij met geweld is gerold.

Een oudere man kruipt schreeuwend van de pijn door een plas bloed

Maar door wie? Door de twee mannen bij het viaduct? Van wie is het briefje dat is achtergelaten bij de werkplaats van het slachtoffer?

Over het moordwapen is meer duidelijkheid. Uit de lijkschouwing blijkt dat Kooper met ijzeren staven om het leven is gebracht. Later wordt vastgesteld dat het waarschijnlijk gaat om een achteras van een klassieke Ford Model-T.

De Zwartboekschrijver. Den Haag, 30 mei 1945

De Goudenregenstraat in Den Haag, nog geen maand na de bevrijding. ’s Avonds laat wordt er aangebeld bij advocaat Hendrik de Boer (57). Zodra hij de voordeur opent, worden er meteen twee schoten gelost. De Boer wordt in zijn rechterheup en linkerarm geraakt. Zijn jongere echtgenote Maria (42) aarzelt geen moment. De kloeke vrouw rent naar de deur en geeft de schutter een vuistslag vol in het gezicht. Op de vlucht lost de belager nog een schot. Maria wordt in haar been raakt. Het echtpaar wordt meteen naar het Zuidwal-ziekenhuis vervoerd. De Nieuwe Haagsche Courant omschrijft hun toestand als ‘niet ernstig’. Desondanks bezwijkt Hendrik de Boer een paar dagen later aan de complicaties.

Is De Boer vermoord vanwege zijn verleden als verzetsheld? De werkwijze (aanbellen en schieten) roept herinneringen op aan Actie Zilverspar, waarbij tijdens de oorlog tientallen Deutschfeindlichen zijn vermoord door illegale SS-doods-eskaders. Of moeten we het in een andere hoek zoeken? Het zou niet voor het eerst zijn dat een verzetsman door ‘eigen mensen’ het zwijgen is opgelegd. Zo wordt vakbondsman Felix Guljé in 1946 op identieke wijze bij zijn voordeur doodgeschoten. Die moord wordt pas in 2011 door de dan 96-jarige ex-verzetsvrouw Atie Ridder-Vis-ser opgebiecht. Van De Boer wordt gezegd dat hij in een zwart schrift uitvoerig de vuile was van verschillende verzetsmensen heeft bijgehouden. Het schrift is nooit boven water gekomen, maar duikt wel op als de inspiratiebron voor de bekroonde film Zwartboek.

Benieuwd naar de rest van het artikel? Lees het in de nieuwste Panorama of bekijk het op Blendle.