Afscheid van Afghanistan

Het is haast niet voor te stellen, maar zo’n veertig jaar geleden was Afghanistan een vreedzaam land. Een populaire tussenstop op de zogenaamde Hippie Trail, een reisroute van Europa naar India en Nepal. Dat verandert allemaal drastisch vanaf 1979, als de Sovjets Afghanistan binnenvallen. Die invasie heeft in ieder geval honderdduizenden Afghanen het leven gekost, misschien zelfs wel miljoenen. Een derde van de bevolking moet hun huis ontvluchten. De ongewenste aanwezigheid van de Sovjets is de aanleiding voor het stichten van een aantal jihadistische groeperingen, variërend van gematigde eenheden tot die van het radicale soort, zoals de Taliban. Allemaal strijden ze met financiële steun vanuit Amerika, het land dat Afghanistan steunt in hun oorlog tegen de Sovjet-Unie.

In 1988 vertrekt het Sovjet-leger uit Afghanistan, maar daarmee zijn de problemen niet uit de wereld. Nu wordt het land gegijzeld door een burgeroorlog. De Taliban is uit op de macht van de natie en weet zich in die missie gesteund door Pakistan. Kabul wordt in 1996 in beslag genomen en in de hoofdstad wordt het Islamitisch Emiraat van Afghanistan opgericht, waar radicale jihadisten worden opgeleid. Vijf jaar later, op 11 september 2001 om precies te zijn, volgen de aanslagen op de Twin Towers, waar Osama bin Laden verantwoordelijk voor wordt gehouden. Bin Laden staat aan het hoofd van de terroristische organisatie al- Qaida, dat weer nauwe banden heeft met de Taliban. Het is Bin Laden een doorn in het oog dat Amerika nog altijd invloed wil uitoefenen in Afghanistan.

Het was Osama bin Laden een doorn in het oog dat Amerika nog altijd invloed wilde uitoefenen in Afghanistan

Zelfmoordaanslagen

Maar Bin Laden, die zich schuilhoudt in Pakistan, bereikt het tegenovergestelde. De Amerikaanse invloed wordt alleen maar groter na de aanslagen, want onder aanvoering van de Amerikaanse troepen wordt het Taliban-regime in Afghanistan beëindigd. De tientallen jaren van oorlog zijn verleden tijd en de rest van de wereld belooft miljarden dollars om het land er weer bovenop te helpen. Het is een dermate aantrekkelijk vooruitzicht dat er zó veel Afghanen terugkeren naar hun geboorteland, dat de onrust onder de bevolking ook gelijk weer terug is. En de Amerikaanse regering, onder leiding van president George W. Bush, heeft de aandacht inmiddels verlegd naar de oorlog in Irak. De weerstand tegen westerse legers groeit echter in Afghanistan. Zelfmoordaanslagen, tot die tijd een tamelijk onbekend fenomeen in dat land, waaien over uit Irak, waar burgers zichzelf al langer opofferen voor een hoger doel. Met behulp van inkomsten uit het verbouwen van opium is ook de Taliban bezig aan een herrijzenis. Het pleegt aanslagen op zowel buitenlandse als Afghaanse soldaten, en soms ook onschuldige burgers. Desondanks drijven corruptie en armoede steeds meer mensen in de armen van de Taliban. Nog altijd wordt de ideologie van de Taliban onderwezen op duizenden scholen in Afghanistan.

Veel mannen kampen met een drugsverslaving en de werkloosheid is groot. Oorlogsweduwen zien zich genoodzaakt om te bedelen

Uitgehuwelijkte dochters

Dat een deel van de bevolking zich aansluit bij de Taliban is ergens ook wel begrijpelijk. Het is nou niet zo dat in Afghanistan het geluk je op iedere straathoek toelacht. Veel mannen kampen met een drugsverslaving en de werkloosheid is groot. De weduwen van de tienduizenden in de oorlog gesneuvelde mannen zien zich genoodzaakt om te bedelen. Veel gezinnen zien geen andere oplossing dan hun jonge dochter uit te huwelijken aan een veel oudere (en vermogende) man, in ruil voor een bruidsschat. Iedere maand vallen er nog altijd zestig doden of gewonden vanwege de eerder geplaatste landmijnen, terwijl ook bombardementen en zelfmoordaanslagen aan de orde van de dag zijn. Voor diegenen die overleven zijn de perspectieven slecht, want de medische- en revalidatiefaciliteiten houden niet over. Psychiatrische ziekenhuizen worden overspoeld door mensen die geestelijk zijn getekend door alle jaren vol geweld. Ondanks de miljarden dollars die Afghanistan vanuit het westen tegemoet kon zien, is het onderwijs en de infrastructuur in al die tijd nauwelijks  verbeterd. Sterker nog: ondanks de Amerikaanse aanwezigheid is het geweld alleen maar weer toegenomen, terwijl de Taliban op de plattelandsgebieden de controle heeft heroverd. Toch sloot Donald Trump vorig jaar namens Amerika een akkoord om Afghanistan te verlaten. Trumps opvolger, Joe Biden, respecteert die beslissing, ondanks kritiek van westerse bondgenoten. Per 11 september 2021, exact twintig jaar na de aanslagen op de Twin Towers, trekken de Amerikaanse troepen zich terug uit Afghanistan, evenals alle NAVO-troepen en dus ook de Nederlandse soldaten.

Benieuwd naar het volledige artikel, met de fotoreportage van Hossein Fatemi? Lees verder op Blendle of bekijk het in deze editie van Panorama.