Van Prins Pils tot vorstelijke koning

Wat zal Beatrix zich vaak zorgen hebben gemaakt. Ze heeft zoveel te stellen gehad met haar losbandige zoon. Zou hij wel een fatsoenlijke koning kunnen zijn?

Beatrix, dat was andere koek. Die had een kapsel dat niemand heeft. Sprak op een deftige toon waar niemand mee spreekt. En zwaait naar het volk zoals niemand anders ooit nog zal zwaaien.

Een koningin, verheven boven het volk. Dat is bij Wimpie wel anders. Zijn kapsel kun je je laten aanmeten bij iedere dorpskapper en langs het hockeyveld kun je elk weekend duizenden Willem- Alexanders tegenkomen. Hij ondergaat alle plichtplegingen minder hooghartig dan zijn moeder. Hij straalt uit dat hij het ook allemaal onzin vindt, die verheerlijking van het koningshuis. Lucky TV weet dat mooi te vangen in de bekende filmpjes. Waarschijnlijk kan hij er zelf minder om lachen als hij wordt uitgebeeld als een ongeïnteresseerde en wat wereldvreemde gozer, maar het draagt alleen maar bij aan zijn populariteit. Een deftige koning past niet meer in de huidige tijdsgeest. Dat weet ie zelf ook wel.

‘Hij was student en dronk weleens een biertje. Je moet dat drankgebruik echt niet overdrijven’

Toen Beatrix in 1980 aantrad, liet ze weten met ‘majesteit’ te willen worden aangesproken, daar waar Juliana, haar moeder, zich graag ‘mevrouw’ liet noemen. Beatrix wilde het koningschap voorzien van meer allure, aanzien en autoriteit. Daar heeft Willem-Alexander veel minder mee. Hij wordt nooit majesteit genoemd. “Het gaat er mij meer om dat mensen op hun gemak zijn als ik bij ze ben, dan dat ze, over woorden struikelend, verder niets meer durven te zeggen.” Een koning bij wie iedereen zich op zijn gemak voelt. Wie had dat ooit van Willem-Alexander kunnen denken.

Pils en sigaretten

De bijnaam Prins Pils – ooit bedacht door Youp van ’t Hek – is overbekend. Maar is die ook terecht? Telegraafjournalist Rob Knijff, die hem in zijn jonge jaren volgde en daar een boek over schreef, zei in een interview met Quotenet van niet. “Met die kwalificatie doe je hem echt onrecht aan. Hij was student en dronk weleens een biertje, ja. Heb jij toch ook weleens gedaan? Je moet dat drankgebruik echt niet overdrijven.”

Willem-Alexander studeerde in de jaren 80 in Leiden en er kwamen foto’s in omloop van de prins met een glas bier en een sigaret in zijn hand. Het is eerder nieuws als een student in Leiden zo níet wordt gesignaleerd, maar bij een prins werkt dat anders. Al helemaal toen hij steeds molliger werd, wat duidde op een studentikoze manier van leven. Maar later zou de Rijksvoorlichtingsdienst melden dat de extra kilo’s kwamen vanwege medicijngebruik. Willem zou leiden aan de ziekte van Besnier-Boeck, een aandoening waarbij ontstekingen ontstaan. Later werd bekendgemaakt dat hij daarvan was genezen. Maar zijn imago was gekleurd, al helemaal toen hij in 1988 zijn auto in een sloot parkeerde. De prins was op de terugweg van een feest. Er werd de wereld ingebracht dat hij de macht over het stuur verloor na een wilde inhaalmanoeuvre, maar uiteraard waren er geruchten over drankgebruik.

Als tienjarige bitste hij de fotografen toe: ‘De Nederlandse pers, opgerot!’

Het duurde overigens wel even voordat hij het naar zijn zin had in Leiden. Het werd niet stoer gevonden om met de prins om te gaan. Wie vriendelijk tegen hem deed, werd ‘hofnar’ genoemd. “Na twee jaar Engeland, en twee jaar in de marine over de hele wereld gevaren te hebben, werd mij verteld hoe de wereld in elkaar zit door een paar mensen die niet meer hadden gezien dan hun ouderlijk huis, de middelbare school en een hockeyclub.”

Hij had moeite met zijn status, die al bij geboorte bepaalde dat hij het land ooit moest leiden. Toen hij als 10-jarige weer lief moest lachen voor wat foto’s, bitste hij de fotografen toe: “De Nederlandse pers, opgerot!” Nog altijd druipt de tegenzin er vanaf, als de pers even welkom is om foto’s te maken tijdens de jaarlijkse skivakantie in Oostenrijk. Waar Máxima geen genoeg lijkt te krijgen van de flitsende camera’s, zie je Wim-Lex denken: moet dit? Hebben jullie echt niets beters te doen dan een skivakantie vierend gezin vast te leggen?

Toch gaan al die flauwekulmomenten hem tegenwoordig goed af. Op zijn 18de liet hij nog optekenen geen enkel voordeel van zijn voorland te zien. Als Beatrix in 1980 koningin wordt, verhuist het gezin van Baarn naar Den Haag. Kleine Willem vindt het geen verbetering.

Zijn moeder krijgt het dan drukker en ook zijn vader, prins Claus, heeft het moeilijk met de nieuwe situatie. Willem imiteert graag de typetjes van Van Kooten en De Bie, maar dan verzoekt zijn moeder hem snel om ‘normaal te praten’.

“Kijk naar je eigen manier van praten, vind je dat normaal?” kaatst hij dan terug. Het is nog niet zo makkelijk, een koninklijke familie zijn. Claus wordt zelfs opgenomen met depressieve klachten. Willem zei er ooit over: “Ik vond mijzelf niet lastig. Mijn ouders vonden zichzelf niet lastig. Maar we vonden elkaar wel erg lastig.”

Hij ontvlucht zijn prinsenbestaan en gaat naar een internationale school in Wales. Daar valt hij op door niet op te vallen. Wel komen er af en toe Nederlandse journalisten op bezoek. Tijdens een van die interviews zegt hij: “Als mijn toekomstig vrouw niet geaccepteerd zou worden, zou ik afstand van de troon doen. Ben ik ook mooi van die verantwoordelijkheid af.”

Terug in Nederland, na twee jaar Wales, wordt zijn afkeer van zijn toekomstige functie alleen maar groter. Hij heeft ook niet veel zin om in Leiden te studeren, zoals wel van hem wordt verwacht. Ook de dienstplicht ziet hij niet zitten, hij wil liever naar Oostenrijk. Daar kent hij de eigenaar van een kroeg en wil hij werken als portier en skiën in de vrije uurtjes. Zo ver komt het niet, hij meldt zich aan bij de marine. Hij wordt officier van wacht en verantwoordelijk voor de navigatie van het schip. In Leiden gaat hij geschiedenis studeren, tot vreugde van de Leidse moeders, die hun kans ruiken om hun dochter de koninklijke familie binnen te laten wippen. Het regent aanmeldingen bij de universiteit en bij Minerva, de sociëteit waar de prins lid van wordt.

Hij heeft dan al opzien gebaard door onder het synoniem W.A. van Buren de Elfstedentocht van 1986 uit te schaatsen. Later loopt hij ook nog de marathon van New York.

Klei

Na zijn studie is de vraag: wat nu? Het kan nog wel even duren voordat hij zijn moeder moet opvolgen. Hij krijgt het advies om zich ergens in te specialiseren. Zijn vader komt uiteindelijk met het idee dat watermanagement het moet worden. Willem leert van de beste professoren en bijt zich erin vast. Hij wordt een internationale autoriteit op het gebied van water en dat zou hij tot het koningschap ook blijven.

“Ik ben geen techneut en geen ingenieur. Ik graaf niet in de klei, maar ik kan de problemen wel aankaarten en onder de aandacht brengen,” zegt hij over zijn rol, onder meer als voorzitter van de VNadviesraad. In 2008: “Het is onaanvaardbaar dat een groot deel van de wereldbevolking nog steeds onder omstandigheden leeft die we in Nederland 150 jaar geleden al niet accepteerden.”

Ieder jaar rebelleert hij minder tegen zijn lot. Maar hij blijft de dingen wel doen op zijn eigen manier. Hij support de Nederlanders tijdens de Olympische Spelen in een oranje shirt. Hij springt het water in om de roeiers te feliciteren en klimt over de reclameborden om in de feestvreugde te delen met de hockeysters. De boog kan niet altijd gespannen zijn. Tijdens zijn studietijd heeft hij al vliegbrevetten gehaald en gratis en voor niets vliegt hij bij KLM. “Ik doe het echt om eruit te kunnen komen. Ik vind het heerlijk om even weg te zijn. Je kunt met een hoofd vol problemen naar beneden kijken en denken: waar maken we ons druk over, het is toch zo mooi en klein daar beneden.”

Toenmalig KLM-directeur Leo van Wijk vertelde een paar jaar geleden: “Hij houdt van het praatje voor de passagiers, die niet weten dat hij het is. This is your co-pilot…” In 1999 loopt hij de Argentijnse Máxima Zorreguieta tegen het lijf in Spanje. Dat is nou niet het type dat Beatrix voor haar zoon in gedachten had. Een vader die als staatsecretaris van Landbouw en Veeteelt diende tijdens het regime van Jorge Videla, waarin duizenden tegenstanders voorgoed uit de weg zijn geruimd. Dat is even vervelend, maar als Máxima afstand doet van de daden van haar vader, staat niets een huwelijk in de weg. De aanloop was wat lastig, maar Máxima zorgt ervoor dat Willem een nog beter imago krijgt. Prins Pils heeft hij dan wel van zich afgeschud, bovendien is Máxima complementair aan hem. De warmte die hij niet heeft, heeft zij wel. Hoewel Willem zijn toekomst altijd heeft verfoeid, gaat hij steeds natuurlijker om met zijn status. En anders is er altijd nog Máxima, die wel volop lijkt te genieten van haar koninklijke status.

Mozambique

In 2013, op zijn 47ste, is het dan zover. De dag die je wist dat zou komen. Willem- Alexander wordt koning. Hij was er al even klaar voor. Een paar jaar daarvoor: “Het is een uitdaging waar ik me zeker op verheug en waar ik het allermooiste van ga proberen te maken.”

Even voor het heuglijke moment komt hij weer ouderwets in opspraak, met een vakantiehuisje in Mozambique. Het project had te kampen met corruptie, omkopingsschandalen en een stelende projectontwikkelaar. Willem-Alexander en Máxima willen de wereld doen geloven dat het allemaal wel meevalt, maar daar moeten ze toch van terugkomen, mede vanwege de publieke opinie. “Ik denk dat ik op dat moment de inschattingsfout maakte te lang te blijven vasthouden aan de positieve kanten van het verhaal en objectief te willen laten zien dat er niks mis mee was.”

Ze doen het huis van de hand; probleem opgelost. Zijn imago kan dan ook wel tegen een stootje. We konden de prins de afgelopen jaren zien acteren dat hij het naar zin had op Koninginnedag. Een wc-potje gooien? Waarom niet. Nu Koninginnedag niet meer bestaat en we tegenwoordig Koningsdag vieren, zitten dat soort acties er niet meer in. Van een koning wordt wat formeler gedrag verwacht. In Tilburg viert hij straks zijn 50ste verjaardag, maar of hij ernaar uitkijkt, naar een ontmoeting met dat vererende publiek? “Het zal niet zijn favoriete evenement zijn, maar hij kan wel degelijk met gewone mensen omgaan,” zei Rob Knijff (de biograaf) bij zijn aantreden. “Ik heb van dichtbij gezien hoe hij in een weeshuis in Brazilië aandoenlijk een arm om die kinderen heen sloeg, en ze naar hun dromen vroeg. Zijn hart ligt echter bij het inhoudelijke, niet bij het ceremoniële. En wat vooral een kwaliteit is: hij heeft een ongelooflijk netwerk opgebouwd. Hij heeft vrienden in Tanzania en Kenia, bij KLM en bij McKinsey; hij wordt een netwerkkoning.”

Weekblad Weekend schreef onlangs dat Willem-Alexander wel moeite heeft gehad met de omschakeling van prins naar koning. Vooral omdat hij zijn tripjes voor het IOC en de VN nu moet missen. Geen mooie vliegreizen, maar lange autoritten door de polder. Terwijl Máxima voor de VN nog wel vaak de hort op is. Hij is vaker alleen thuis, natuurlijk wel met zijn dochters. Het geeft hem de kans om een biefstukje te eten ’s avonds.

“Er wordt bij ons thuis veel vis gegeten, maar soms staat het wel erg vaak op het menu. Dan beginnen mijn dochters en ik toch wel te protesteren.”

Hij klaagde na zijn studie dat er nergens ter wereld een opleiding is voor kroonprins, maar nu hij de baan heeft die hij nooit wilde, slaat de koning zich er wel doorheen. En hoeft Beatrix zich geen zorgen meer te maken om haar zoon.