Boris Johnson: charmante nar

‘Cheeky’ blik, hoogblond, bijna wit pagekapsel, ijdel, onhandig in de omgang, in zijn uitingen altijd op de rand – maar intelligent, hoog opgeleid, geestig en in de politiek een overlever. Flamboyante ‘BoJo’ blaast waar hij komt het stof van de planken. In zijn buurt is de saaiheid ver weg. 

Een voorbeeld van dat laatste is zijn abrupte bekering tot de totale Brexit, begin 2016, kort nadat de toenmalige premier David Cameron aankondigt dat het volk zich op 23 juni van dat jaar met ja of nee mag uitspreken over het lidmaatschap van de EU. BoJo wordt daarna een van de voornaamste pleitbezorgers van de uittreding. Hierbij heeft hij de steun van zijn tweede vrouw Marina Wheeler, half Indiaas en moeder van zijn vier (officiële) kinderen, maar allerminst van zijn bloedeigen familie.

‘Brexit heeft families verdeeld’

Broers Leo en Jo en zus Rachel zijn overtuigd, zelfs militant, Europagezind en later, na het schokkende ‘no’ en de verwikkelingen rond de afscheidsdeal, voorstanders van een nieuw referendum. Rachel trekt op tv-zender Sky News haar blouse uit en zit als statement tegen de Brexit topless voor de camera; helaas, of misschien gelukkig, gaat het onthulde bovenlijf schuil achter een blur. 

Jo Johnson is staatssecretaris voor Transport onder premier Theresa May, maar stapt op uit onvrede over haar beleid. “Brexit heeft niet alleen het land verdeeld,” zegt hij bij zijn afscheid, voorjaar 2019. “Het heeft politieke partijen verdeeld en ook families.”

Vader Stanley (79), schrijver en politicus, was in de jaren 70 een van de eerste Britse ambtenaren in de Europese hoofdstad Brussel en later werd hij Europarlementariër. In 2016 voert hij als Remainer campagne tegen de Brexit, en dus tegen zoon Boris. Maar in 2017, na het verloren referendum dus, verandert hij radicaal van mening. Dat komt, zegt hij, door de tendens die hij in Brussel waarneemt: politici daar lijken bezig Europa tot een federalistische staat te maken. En dat gaat hem te ver: de band moet los blijven.

‘Kromme bananen verbieden’

Zo vader zo zoon. Eurosceptisch is BoJo als jongeling al, dat wel, maar het is de vraag waarom. Misschien omdat het toen niet zo in de mode was om dat te zijn? In de jaren 70 bezoekt hij de Europese School in Brussel, later is hij er correspondent voor The Daily Telegraph. Hij is flink tegendraads, hekelt de Europese ‘bemoeizucht’. Van die tijd dateert ook zijn uitspraak ‘Brussel wil kromme bananen verbieden’. Ook schrijft hij dat de EU een decreet voorbereidt waarin voor alle lidstaten één vaste maat condooms verplicht wordt gesteld.

Zijn krantenartikelen zijn Eurosceptisch getoonzet, maar echt anti-EU? Nee, dat nou ook weer niet. Van 2001 tot 2016, als parlementariër en burgemeester van Londen, laat hij zich weinig over Europa uit. En als hij het doet, uitgesproken positief. In 2003: “Ik ben een beetje fan van de EU. Als we de EU niet hadden, zouden we haar moeten uitvinden.” Als burgemeester: “Ik ben waarschijnlijk de enige politicus die durft te zeggen dat hij pro-immigratie is.”  Bovendien bepleit hij amnestie voor illegale immigranten. In 2016 is hij opeens mordicus tegen: twintig jaar immigratie van ‘laagopgeleide werklui’ is een ramp geweest voor de welvaart van inheemse jonge bevolking. Aldus BoJo.

In een artikel maakt hij begin 2016 wereldkundig voor de Brexit te zijn en beargumenteert dat. Vreemd genoeg duikt er na het referendum een ander, niet gepubliceerd artikel op waarin Boris het tegenovergestelde standpunt voorstaat, ook beargumenteerd. Boris komt ermee weg. Zijn verklaring: dat tweede artikel was een ‘denkexperiment’. In het VK circuleren verhalen over Boris als zou hij op 23 juni 2016, toen de contouren van een ‘no’ zich aftekenden, zich achter de schermen temidden van Leave-campagnemedewerkers zwaar geschokt hebben betoond. Hij had op een andere uitslag gehoopt.

Zonder referendum zou BoJo sceptisch zijn gebleven, zoals hij dat als ‘beroepsrebel’ over zoveel is, maar niet anti-EU en zou hij nimmer ten strijde zijn getrokken als boegbeeld van een Brexit. Het referendum is voor hem na de periode als burgemeester een mooie kans om zichzelf nog meer in het middelpunt van de aandacht te plaatsen. BoJo is in de eerste plaats geïnteresseerd in de vorm, het vertoon, de aandacht – niet zo erg in de inhoud.

Dit is een voorstukje uit ons blad. Wil je het hele artikel van Egbert Jan Riethof lezen? Haal de nieuwe Panorama nu in de winkel, of bestel er eentje HIER.