Berlusconi (1936-2023): succes, schandalen, seks & strapatsen

Veelgehoorde vraag buiten de landsgrenzen van Italië: hoe kan zo’n mooi, rijk en welvarend land als Italië, dat qua mode, kunst, sport en keuken tot de top van de wereld behoort, nu jarenlang zo’n clownesk politicus als Silvio Berlusconi gedogen, iemand die tot drie keer toe premier van het land was? Het antwoord is eenvoudiger dan gedacht: omdat het merendeel van de 60 miljoen Italianen wilde zijn zoals Berlusconi. Stiekem droomden ze allemaal van eenzelfde bestaan als Il Cavaliere, De Ridder, die vanuit een arbeidersgezin in Milaan opgroeide tot een van de rijkste, meest succesvolle Italianen ooit (geschat vermogen 7,2 miljard euro). Iemand op wie de tijd geen vat leek te hebben. Met zijn Prodent-lach, strakgetrokken botoxgezicht en steeds jongere vriendinnen straalde Berlusconi een bijna jaloersmakende kracht en energie uit.

In Berlusconi schuilt een jongensboek. Een strip met een fout randje. Het is een verhaal dat al in 1936 begint, als Silvio wordt geboren als eerste van drie kinderen van een bankier (Luigi) en een huisvrouw (Rosa). Al snel wordt duidelijk dat Silvio een bijzonder kind is. Iemand die koppig kan zijn, maar ook heel creatief, ondernemend en charismatisch. En bovenal is hij superslim. Als hij op het internaat in Milaan zit, waar hij als haantje de voorste altijd als eerste zijn huiswerk af heeft, komt direct zijn handelsgeest bovendrijven: hij laat zijn huiswerk tegen betaling overschrijven door zijn wat minder ijverige klasgenoten. Met als garantie: niet goed, geld terug.

Contacten met de maffia?

Of het nu zijn bescheiden afkomst is, zijn oog voor handel of zijn drang naar zorgeloosheid is moeilijk te zeggen, maar feit is wel dat Berlusconi al vroeg voor ogen had financieel onafhankelijk te willen zijn. Hij wenst zijn leven zelf te bekostigen. En niet te hoeven leunen op zijn ouders. Zijn rechtenstudie aan de Universiteit van Milaan, waar hij later cum laude zou afstuderen, betaalt hij volledig uit eigen zak. Dat doet hij door talloze baantjes. De jonge Berlusconi zet zijn charmes in om langs de deur huishoudelijk apparatuur van Philips te verkopen, maakt fotoreportages bij huwelijken en begrafenissen, treedt op als zanger en muzikant én werkt zich in het zweet als medewerker van een bouwbedrijf. In de zomermaanden is hij entertainer op cruiseschepen. Met achter de piano zijn goede vriend Fedele Confalonieri, bijgenaamd ‘Fidel’, vormt Berlusconi een waar succesnummer op de luxeboten. Italiaanse toeristen lopen massaal met hem weg. Berlusconi vertelt moppen, zingt liedjes van Frank Sinatra en Yves Montand en bespeelt de basgitaar. Keihard werken? Nee, muziek is juist ontspanning voor de gedreven Italiaan.

Met zijn tomeloze energie - Berlusconi zou slechts vier uur per nacht slapen - gaat hij harder dan alle andere Italianen.

Na zijn afgeronde rechtenstudie stampt hij in no time een bouwbedrijf uit de grond, Fininvest. Al snel ligt er een mega-order klaar voor de jonge Berlusconi. Hij krijgt groen licht voor Milano 2, een reusachtig bouwproject aan de rand van zijn geboortestad, waar behalve 4000 flatappartementen ook winkels, bedrijven en een park moeten komen. Om de bouw van deze ministad mogelijk te maken, wordt zelfs de landingsbaan van vliegveld Linate verlegd. De flats zijn binnen de kortste keren verkocht.

De student Berlusconi zet zijn charmes in om langs de deur huishoudelijk apparatuur  te verkopen, maakt fotoreportages , treedt op als zanger en is entertainer op cruiseschepen

Het project wordt met argusogen bekeken in Italië. Hoe kan een twintiger uit een middenklassegezin ineens zo’n megalomaan bouwproject toegeschoven krijgen? En hoe komt hij aan het geld om de benodigde materialen, machines en arbeidskrachten te financieren? Critici twijfelen over de zuiverheid van Berlusconi. Wat zit hier achter? Heeft zijn bankierende vader hem een zetje in de juiste richting gegeven? Of speelt de maffia een rol, zoals de georganiseerde misdaad bij vrijwel alles een woordje meespreekt in Italië? Berlusconi zal dat geheim vermoedelijk meenemen in zijn graf. Hoewel er rond het bouwproject nooit illegale transacties aan het licht zijn gekomen, heeft Berlusconi ook nooit willen vertellen hoe hij wél aan zijn benodigde startkapitaal kwam.

‘Waarheid speelt geen rol’

Hoe dan ook: de eerste klap is een daalder waard voor Berlusconi. In de jaren 60 en 70 zijn er in Italië miljoenen te verdienen met de bouw van woningen. Iets waar Berlusconi dankbaar van profiteert met de verrijzenis van Milano 2, een trucje dat hij enkele jaren later nog eens kopieert met de bouw van Milano 3, een compleet dorp ten zuidwesten van het economische hart van Italië. Kopers voldoende. Overdag werken ze in de stad, ’s avonds ontspannen ze in een van Berlusconi’s appartementen. Het is een levensritme waar Berlusconi direct kansen in ziet. Want wat doen die mensen als ze ’s avonds thuis op de bank zitten? Het zaadje voor zijn media-imperium is meteen geplant. Via de ether brengt hij de bewoners van Milano 2 en Milano 3 dagelijks (regionaal) nieuws en vertier.

Maar zoals dat bij alles in het leven van Berlusconi zal gaan: go big or go home. Beperkingen kent hij niet. Net als met zijn bouwbedrijf maakt ook zijn tv-imperium meteen reuzensprongen. Met Canale 5 sticht Berlusconi de commerciële televisie in Italië, waar tot dat moment - in 1977 - alleen drie publieke zenders van de RAI beschikbaar zijn. En dan gaat het ineens snel. Berlusconi koopt de razend populaire quizmaster Mike Bongiorno weg bij de RAI, trekt de portefeuille voor driehonderd films die nooit eerder zijn vertoond op de Italiaanse tv en richt een reclamebedrijf op, Publitalia, waar adverteerders zich kunnen melden voor een reclamespotje op Canale 5. Klein smetje: de directeur van Publitalia, de Siciliaanse zakenman Marcello Dell’Utri, raakt al snel betrokken bij schandalen rond zwarte betalingen en transacties met de maffia. Berlusconi kan niet anders dan afscheid van hem nemen.

De omzet van Mediaset, het mediabedrijf van Berlusconi, stijgt meteen explosief in de jaren 80. Dat komt niet alleen door de spelprogramma’s van Mike Bongiorno, die op zaterdagavond als een soort zongebruinde Ron Brandsteder het Italiaanse volk vermaakt, maar vooral door de advertenties van bedrijven die hun producten als warme spaghetti over de toonbank zien gaan zodra hun reclame op Canale 5 te zien is geweest. Berlusconi reist stad en land af om reclamespotjes te verkopen. Zijn handelsgeest en gevoel voor marketing komen andermaal bovendrijven. “Het gaat er niet om wat de waarheid is,” zegt het personage van Berlusconi in zijn biografische film Loro. “Het enige wat telt, zijn je toon en je overtuigingskracht. Het enige wat telt is dat je me gelooft.”

Er is alleen een probleem: volgens de Italiaanse mediawet mogen alleen de drie RAI-zenders landelijk uitzenden. Hierdoor loopt Berlusconi miljoenen aan omzet mis. Een kwestie die middels een etentje wordt opgelost. Berlusconi schuift zijn benen onder tafel bij zijn goede vriend Bettino Craxi, toevallig de toenmalige premier van Italië. En dat helpt. Als de nieuwe mediawet eenmaal wordt aangenomen, krijgt iedere Italiaan behalve de drie publieke kanalen ook de zenders van Berlusconi.

Samen met actrice Veronica

Dat gebeurt in een tijd dat Berlusconi zich als een olievlek over Italië uitspreidt. Overal zit hij. In 1986 koopt hij voetbalclub AC Milan, dat al snel Frank Rijkaard, Ruud Gullit en Marco van Basten inlijft om de Europa Cup I te winnen. Ook neemt Berlusconi uitgeverij Mondadori over, waarmee hij in één klap over vrijwel alle dag- en weekbladen controle heeft. Een slimme zet, blijkt later. Tevens trekt Berlusconi de beurs voor het noodlijdende Milanese theater Manzoni, alwaar hij zijn latere vrouw, de Italiaanse actrice Veronica Lario, ontmoet. Samen krijgen ze drie kinderen: Barbara, Eleonora en Luigi. Met zijn eerste geliefde, Carla Dall’Oglio, had hij al twee nakomelingen op de wereld gezet (Pier Silvio en Marina).

Wie of wat kon Berlusconi nog wat maken? Fininvest, zijn overkoepelende bedrijf, had zijn tentakels inmiddels uitgeslagen in bijna veertig bedrijven, die omzet genereren met zaken waar iedere Italiaan vroeg of laat mee te maken zal krijgen: media, banken, verzekeringsmaatschappijen en onroerend goed.

Maar dan volgt het jaar 1993. Italië bevindt zich in de grootste politieke crisis aller tijden, wat iets wil zeggen in een land waar nog weleens een regering valt. De ietwat rechtse Democrazia Cristiana, een beetje de Italiaanse CDA, is geklapt, waardoor er een geheel nieuwe fase ontstaat in de Italiaanse politiek. Wie vult de leemte op rechts in? Als alles erop wijst dat links het voor het zeggen krijgt in Italië, wat nadelig zou zijn voor Berlusconi en zijn bedrijven, grijpt Il Cavaliere in. Hij richt Forza Italia (Hup Italië) op. Berlusconi stelt zich tot doel om zijn politieke partij hetzelfde te besturen als zijn onderneming, waarbij vrijheid, familiewaarden en ondernemerschap de belangrijkste pijlers in zijn verkiezingsprogramma zijn. De Italianen blijken er gevoelig voor. Immers: overal waar Berlusconi komt, heeft hij succes. AC Milan, dat dan op koers ligt voor de derde Champions League-zege onder Berlusconi, vormt daarvoor het levende bewijs. Vier maanden na het lanceren van zijn politieke partij wordt Berlusconi al gekozen tot minister-president van Italië.

En dan kan het lachen beginnen. Berlusconi verschijnt totaal onafhankelijk op het politieke toneel. Hij zegt wat hij denkt en denkt wat hij zegt - of mensen het nu leuk vinden of niet. Het levert grappige, soms ongemakkelijke en dan weer verbijsterende uitspraken op. Zo noemt hij mensen die links stemmen ‘geestelijk gehandicapt’, zegt hij dat de Duitse bondskanselier Angela Merkel een ‘onneukbare dikke kont’ heeft en neemt hij het op voor de fascistische dictator Benito Mussolini, die volgens Berlusconi beslist geen bloed aan zijn handen zou hebben. “Mussolini heeft nooit iemand vermoord,” beweert Berlusconi. “Mussolini stuurde mensen slechts noodgedwongen op vakantie.” Ook haalt hij zich de woede op de hals van de moslimgemeenschap door na de aanslagen van 11 september 2001 te zeggen: “We moeten ons bewust zijn van de superioriteit van onze beschaving, met zijn normen en waarden, welvaart voor de mensen, respect voor mensenrechten en godsdienstvrijheid. Dat respect bestaat zeker niet in de islamitische wereld.”

Het zijn vooral vrouwen die het moeten ontgelden bij Berlusconi. Hij koestert het klassieke ideaal: dat een zichzelf respecterende man houdt van (jongere) vrouwen die zich volledig ten dienste van hun geliefde stellen. In de eerste politieke jaren van Berlusconi leidt het tot een nationaal debat. Liefst 56 procent van de volwassen vrouwen heeft op dat moment geen werk. Ze komen er niet tussen op de masculine arbeidsmarkt van Italië. “Het is toch verschrikkelijk dat we in een land moeten leven waar meisjes denken dat ze beter naar de villa van Berlusconi kunnen gaan dan naar de universiteit?” zegt radioverslaggever Lucia Schillaci destijds. “Dat hun welgevormde lichamen meer waard blijken dan diploma’s en hard werken? Berlusconi verweert zich door klaagsters uit te maken voor moralisten, maar wat is er verkeerd aan om gelijke kansen voor álle vrouwen te eisen?”

Neuken als een god

In het Italiaanse parlement gaat Berlusconi als vanouds door. Over escortdame Patrizia D’Addario, die in 2009 claimt dat ze het bed zou hebben gedeeld met Berlusconi, spreekt de hoofdpersoon tegenover zijn collega’s: “Ze zegt dat Berlusconi dan misschien geen heilige is, maar hij neukt als een god!” Er waren politici die na deze uitspraak met plaatsvervangende schaamte wegzakten onder hun bankje.

Toch zouden vrouwen hem uiteindelijk fataal worden. Eind 2010 - Berlusconi is dan bezig aan zijn derde termijn als premier van Italië - volgt het startsein van wat later Rubygate zal gaan heten. Dat begint nog zo onschuldig. De Italiaanse krant Corriere della Sera bericht dat Berlusconi met de politie van Milaan zou hebben gebeld om ene Karima El-Mahroug, een 17-jarig Marokkaans meisje dat verdacht wordt van winkeldiefstal, per direct vrij te laten. Dit omdat ze de kleindochter zou zijn van de Egyptische ex-president Hosni Mubarak. Maar dat blijkt een leugen.

Wat volgt is een jarenlang onderzoek naar de strapatsen van Berlusconi, waarbij de ene onthulling nog groter is dan de ander. Zo zou hij regelmatig seksfeesten hebben georganiseerd in zijn villa op Sardinië, zogenoemde bunga bunga-feesten, waar soms tientallen schaarsgeklede/ontklede dames waren. Volgens de Italiaanse justitie is zeker dat de vrouwen ‘elkaar en Berlusconi aanraakten op intieme plekken en door hem werden aangeraakt’. Karima El-Mahroug, bijgenaamd Ruby de Hartendief, zou als minderjarige liefst dertien keer seks hebben gehad met de toenmalig premier van Italië, die daarvoor gretig gebruik zou maken van de Viagra-pot. Aanvankelijk wordt zeven jaar gevangenisstraf tegen hem geëist. Volgens de Italiaanse justitie is ‘bewezen dat de verdachte een seksuele relatie had met El-Mahroug in ruil voor grote sommen geld en andere waardevolle spullen, zoals juwelen’.

El-Mahroug bekent dat ze dure spullen had gekregen van Berlusconi? Maar de aanklacht dat hij seks met minderjarigen had gehad? Berlusconi ging vrijuit, ook al waren er afgetapte telefoongesprekken waarin de miljardair ‘Ruby’ 5 miljoen euro beloofde als zij voor de rechters zou verklaren dat hij niet wist dat zij minderjarig was toen ze seks met elkaar hadden. En zo geschiedde.

Uiteindelijk komt Berlusconi er met een milde taakstraf vanaf. Ook voor zaken wegens belastingfraude, boekhoudkundig gesjoemel, illegale partijfinanciering en omkoping blijkt hij onschendbaar. Nooit moest hij achter de tralies. “Berlusconi is misschien een delinquent, maar dat geldt ook voor zijn kiezers,” luidde de verdediging in een fraudezaak. “Zij knoeien evenzeer met hun belastingaangifte en proberen wetten te omzeilen.”

Een bus vol hoeren

Zijn huwelijk met Veronica Lario, Berlusconi’s tweede vrouw, is dan al wel op de klippen gelopen. Lario moet in 2009 via de krant vernemen dat haar man ervan verdacht werd om met liefst dertig verschillende vrouwen seks te hebben gehad - en dat in een tijdsbestek van slechts twee maanden. Dan pas begrijpt ze waarom Berlusconi telkens van die bloedmooie, maar onervaren jongedames aannam bij Forza Italia. Het stikte ervan.

Rubygate luidt wel het einde in van zijn premierschap. In 2012 wordt Berlusconi voor een periode van tien jaar geschorst om het politieke ambt uit te voeren. Eind goed, al goed? Nee, dat nooit met Berlusconi. Vorig jaar - Berlusconi is dan al 85 jaar oud – lijkt hij aan zijn tweede jeugd te beginnen. Nadat hij zijn terugkeer in de Italiaanse politiek kenbaar heeft gemaakt, krijgt hij meer dan 50 procent van de stemmen in Monza, waar hij in 2018 de lokale voetbalclub heeft gekocht (AC Milan verkocht hij in 2016 voor 760 miljoen euro aan een Chinees consortium). Ook neemt hij een nieuwe vriendin. Berlusconi’s laatste vlam heet Marta Fascina (33), die meer dan vijftig jaar jonger is…

Zijn streken is Berlusconi echter niet kwijt. Als hij aan het begin van dit voetbalseizoen een praatje houdt voor de selectie van Monza, belooft hij hen een ‘bus vol met hoeren’ als ze zouden winnen van een grote club als Juventus of AC Milan.

Het blijkt motiverend te werken. Monza wint dit jaar met 0-2 bij Juventus. Berlusconi weigert vervolgens nog in te gaan op zijn woorden. “Ik ben al honderd keer gebeld over die belofte!” zegt hij lachend tegen de Italiaanse pers.

Maar hoelang zit De Ridder nog op zijn paard? Berlusconi kwakkelt de laatste jaren met zijn gezondheid. Hoewel de leeftijd geen vat op hem leek te krijgen met wat botox en haarimplantaten, lijkt het einde nu écht in zicht voor hem. Begin deze maand werd hij opgenomen op de intensive care van een ziekenhuis in Milaan. Hij zou leukemie hebben.

De Italianen zullen hem gaan missen. Zoveel is zeker. Omdat ze het liefst zouden zijn zoals hij.