Nieuwe technische revolutie op komst: kunnen de ‘Pink Panthers’ inpakken?

Ze hebben het perfect voorbereid, de brutale juwelenroof op de kunstbeurs TEFAF in Maastricht. Op 28 juni vorig jaar lopen vijf mannen, onberispelijk gekleed in kostuums met stropdas de beurs op. Hun retro-outfits doen denken aan Peaky Blinders, de Netflixserie over een bende criminelen die in de jaren 20 van de vorige eeuw rond Birmingham opereerde. Te midden van de chique kunstliefhebbers op de beurs vallen ze nauwelijks op. Totdat één van hen een moker tevoorschijn haalt en begint in te slaan op de vitrines van de Londense juwelier Symbolic &Chase, die ook op TEFAF exposeert. Een ander houdt omstanders op afstand met een machinepistool.

Op klaarlichte dag wordt Symbolic & Chase beroofd van tien juwelen, waaronder een halsketting met een uiterst kostbare 114 karaat gele diamant. Geschatte waarde van de buit: 30 miljoen euro.

De vlucht van de daders is even ongebruikelijk als hun kleding: ze verlaten het gebouw op elektrische stepjes. Daarna ontbreekt ieder spoor, ondanks bewakingsbeelden van het Maastrichtse MECC, waarop de daders alle vijf te zien zijn, en ondanks door omstanders gemaakte filmpjes van de roof.

Al snel circuleert het gerucht dat de ‘Pink Panthers’ achter de geruchtmakende roof zouden zitten, een bende uit de Balkan ie in de afgelopen jaren verschillende juwelenroven op zijn naam heeft staan in onder meer Monaco, Tokio en Londen. Tijdens die laatste roof verstopte de bende een diamant in een pot gezichtscrème, een truc die ook te zien is in de film The Pink Panther uit 1963. Sindsdien draagt de Balkanbende die bijnaam.

“De werkwijze en het doel van de TEFAF-overval doen denken aan de Pink Panthers,” zegt particulier rechercheur Arthur Brand, die zich specialiseert in het terugvinden van gestolen kunst. “Ze zijn planmatig en beheerst te werk gegaan. Dit was geen impulsieve ramkraak, maar zeer professioneel uitgevoerd. De Pink Panthers zijn altijd op zoek naar kostbare juwelen.”

De bewakingsbeelden zijn, zoals zo vaak, van matige kwaliteit. Alle bezoekers zijn gefilmd bij binnenkomst in het MECC, maar doordat het beeld sterk moet worden vergroot, is het korrelig en de daders dragen bovendien petjes, pruiken en brillen, waardoor ze slecht herkenbaar zijn. Tot op heden leidden de bewakingsbeelden dan ook niet tot bruikbare tips of de aanhouding van een verdachte, ondanks een half miljoen tipgeld.

Computer maakt huiswerk

Maar daar komt misschien verandering in. Met behulp van kunstmatige intelligentie kunnen de beelden sterk verbeterd worden.

Zo sterk dat er een haarscherp, herkenbaar portret van de verdachten ontstaat. Het afgelopen jaar gingen de ontwikkelingen op het gebied van artificial intelligence, ofwel A.I., razendsnel. Onderzoekers aan verschillende universiteiten en commerciële labs, zoals die van Google en OpenAI, ontdekten hoe ze computers kunnen trainen met miljoenen voorbeelden, zoals plaatjes, teksten of geluidsfragmenten, en die vervolgens zelf nieuwe teksten, afbeeldingen of geluiden kunnen laten produceren. Maar ook om ontbrekende stukjes van een afbeelding in te vullen, of halve zinnen in een tekst af te maken.

De computer voorspelt op basis van een statistisch model hoe de ontbrekende informatie er waarschijnlijk uitziet. Daarvoor is heel veel rekenkracht nodig, maar grote techbedrijven beschikken daarover en verhuren hun datacenters ook aan andere bedrijven of wetenschappers die ermee willen werken.

De onderzoekers publiceren over hun methodes in wetenschappelijke artikelen en geven soms ook demoversies of zelfs de broncode vrij waarmee ze experimenteren. Zo is ChatGPT, het virtuoze taalmodel dat artikelen schrijft en vragen kan beantwoorden, voor iedereen uit te proberen. De belangstelling is zo groot, dat de servers van OpenAI regelmatig uit de lucht gaan door overbelasting. Scholieren gebruiken ChatGPT om hun huiswerk te maken. De computer kan opstellen schrijven over elk denkbaar onderwerp, in samenhangende zinnen en met sluitende redeneringen. Kunstmatige intelligentie is aan zijn commerciële doorbraak begonnen en ChatGPT is daarbij de koploper. Microsoft besloot onlangs miljarden te investeren in het bedrijf achter ChatGPT en de verwachting is dat Google dit jaar met een systeem naar buiten komt dat ChatGPT weer ver achter zich laat. De ontwikkelingen op het gebied van beeldverbetering gaan minstens zo hard. Ook hier blijkt AI de sleutel tot succes. Een van de meest geavanceerde systemen is ontwikkeld aan de Technische Universiteit van Singapore. Het model kan afbeeldingen van gezichten in lage kwaliteit opwaarderen, scherper maken en ruis verminderen. De computer is getraind met foto’s van 70.000 mensen. De broncode is beschikbaar voor wie ermee wil experimenteren en net zoals ChatGPT ook publiek toegankelijk.

Doorbraak

Panorama probeerde het systeem uit met enkele verdachten van de juwelenroof. Details in het gezicht, zoals baardgroei, ogen en oren, worden ineens duidelijk zichtbaar. De afbeeldingen worden twee keer zo groot, terwijl de scherpte en kwaliteit toeneemt. “Wow, verbluffend,” reageert kunstdetective Arthur Brand als hij de foto’s ziet, “als ze nu niet gepakt worden, weet ik het niet meer. Dit soort technologie zou weleens een doorbraak kunnen betekenen in een flink aantal zaken.”

Benieuwd naar de rest van het artikel? Bekijk 'm in de nieuwste Panorama of check het via Blendle.