Haggie gaat hogerop

Om Erik ten Hag te typeren is het misschien goed om terug te gaan naar woensdag 6 maart 2019, de dag na de wonderlijke zege van Ajax bij Real Madrid (1-4). Nederlandse kranten komen die ochtend superlatieven tekort om de fraaie triomf in de achtste finales van de Champions League te omschrijven. “Een prestatie voor de eeuwigheid,” jubelt het AD.

“Totaalvoetbal 3.0,” looft de Volkskrant.

En zelfs De Telegraaf, waar verslaggever Valentijn Driessen is thuisgebleven omdat hij geen fiducie had in een goede afloop, rept op de voorpagina in koeienletters over ‘HET MIRAKEL VAN MADRID’.

Dergelijke loftuitingen gaan echter volledig voorbij aan Ten Hag. Terwijl Ajax in Nederland het gesprek van de dag is bij de koffieapparaat en de Amsterdamse ploeg uitgelaten de terugreis is begonnen, kijkt de Tukker – ergens hangend tussen Madrid en Amsterdam – naar beelden van Fortuna Sittard, de eerstvolgende tegenstander van Ajax in de competitie. Wat voor systeem spelen ze?

Waar liggen hun kracht en zwaktes? En waar moet Ajax voor waken bij spelhervattingen? Van euforie is beslist geen sprake bij hem. Eerder beroepsernst.

“Soms denk je: geniet er eens meer van,” zei zijn goede vriend Clemens Zwijnenberg, oud-speler van FC Twente en Feyenoord, in VI. “Maar ja, waarschijnlijk is dat ook zijn kracht. Dat hij emoties kan uitschakelen en blijft analyseren.”

Daarnaast zegt het natuurlijk iets over zijn bezetenheid, een eigenschap die Ten Hag van huis uit heeft meegekregen.

Haggie, zoals intimi hem noemen, is de middelste van drie jongens uit een ondernemersgezin te Haaksbergen, een gemeente nabij de grens met Duitsland.

Daar wordt hij als kind gevormd. Vader Hennie startte er in 1967 als vastgoedmakelaar, een bedrijf dat later zou uitgroeien tot een regionale marktleider met negen vestigingen en meer dan honderd man personeel. Hard werken is Ten Hag niet vreemd. “Hij komt uit een echt ondernemersgezin,” zei Zwijnenberg.

“De drive om de beste te zijn en de baas te willen spelen, zal daaruit voortkomen.” Hoewel vader Hennie en moeder Joke hun schaapjes al vroeg op het droge hebben, krijgt Ten Hag niets cadeau in het leven. En dat is bewust. De onderliggende boodschap in zijn opvoeding: je bent verantwoordelijk voor je eigen geluk. Als zoonlief Erik iets wil, dan zal hij ervoor moeten werken. Zo fietst Ten Hag dagelijks met zijn vrienden naar school, waar hij een gemiddelde leerling is met een bovengemiddelde mondigheid. De discussie is nooit ver weg bij hem. Als iedereen Roger Federer de beste tennisser ter wereld vindt, dan noemt Ten Hag juist Rafael Nadal. Niet om recalcitrant te zijn, maar gewoon omdat hij het anders ziet dan anderen.

Nederland heeft een afzeikcultuur vindt Ten Hag. 'Tegelijkertijd behandelen we onze kinderen met fluwelen handschoenen. Wat mag een leraar nog doen om een kind te corrigeren?'

Buikspieren trainen

De Veldmaat, een wijk in Haaksbergen- Noord, blijkt voor Ten Hag de ideale omgeving om als kind te ontbolsteren. Toen hij in april werd aangesteld als nieuwe trainer van Manchester United, waar hij een contract voor drie jaar tekende, kwamen zo’n beetje alle Engelse media naar het 25.000 koppen tellende dorp nabij Enschede. Alle wilden met eigen ogen de roots van Ten Hag aanschouwen. Wat ze zagen, is al jaren hetzelfde: een doorsnee buurt met keurig aangeharkte tuintjes en voorzieningen als een supermarkt, bakker, kapper en een kerk. En natuurlijk het pleintje bij de Ludgerus-school, waar Ten Hag elke dag tot zonsondergang voetbalde met zijn kameraden, onder wie ook Cyril Holtkamp (later profvoetballer bij FC Eindhoven en Willem II) en Tubantiasportjournalist Leon ten Voorde.

Als jongen heeft Ten Hag een duidelijke missie voor ogen: hij wil later profvoetballer worden. En wel het liefst bij FC Twente, de club waarvan hij van kinds af aan supporter is en die hij als jongetje achterna reist. Zijn ouders vinden het maar niets. Ze zien hem liever een gedegen studie afronden. Maar ja, Erik is een doorzetter, iemand met eenzelfde drive als zijn vader. Via Bon Boys, de lokale trots in Haaksbergen, stapt hij als 15-jarige over naar FC Twente, waar hij in 1989 zou debuteren in het eerste elftal. Daar zou hij de basis leggen voor zijn verdere carrière.

Ten Hag ontwikkelt zich in die jaren langzaam tot een modale voetballer in de eredivisie. Hij is niet uitzonderlijk snel of fysiek sterk, maar die tekortkomingen compenseert hij met een voorbeeldig karakter en een fijnbesnaard inzicht. Trainers hebben hem er graag bij. Niet alleen omdat Ten Hag een echte teamplayer is, maar ook vanwege de inhoudelijke discussies over voetbal met hem. “Hij dacht al op jonge leeftijd extreem na over het spel,” zei Hans Kraay junior, die met Ten Hag samenspeelde bij De Graafschap, in VI. “Kistemaker (de vorig jaar overleden oud-trai-ner Simon Kistemaker, red.) was onze boss. Voor hem had je megaveel respect. Simon had nooit zo’n trek in tactische besprekingen. Hij zei gewoon: Als Groningen met drie spitsen speelt, regel jij het. Als Groningen met twee spitsen speelt, regel jij het. Als Groningen met anderhalve spits speelt, regel jij het. Met Erik had ik daar veel contact over: hoe zetten we het neer op het veld? Ik was 31 en door mijn vader opgevoed om veel over het spel na te denken – wat ik qua speelstijl altijd goed verborgen heb weten te houden – maar voor een 21-jarige zoon van een huizenmakelaar was dat heel opvallend.”

Via FC Twente, De Graafschap, RKC Waalwijk en FC Utrecht kreeg de trainer in Ten Hag steeds meer gestalte. Teamprocessen en de psychologie van topsporters fascineren hem mateloos. Op zijn nachtkastje ligt niet het standaardboekwerk De ontvoering van Alfred Heineken van misdaadverslaggever Peter R. de Vries, maar vakliteratuur als De winnaar is gezien van sportpsycholoog Peter Blitz en Effect van de Noorse schaatser Johann Olav Koss. Zijn drive blijft onverminderd. Als Ten Hag en Zwijnenberg na een lang seizoen met elkaar op vakantie naar Mallorca gaan, kijkt Zwijnenberg met verbazing naar zijn kompaan, die een rubberen matje als eerste uit zijn koffer haalt. “Wat ben jij nou van plan?” vraagt een verbaasde Zwijnenberg. Ten Hag, bloedserieus: “Buikspieren trainen.”

Benieuwd naar de rest van het artikel? Lees het in de nieuwste Panorama of bekijk het op Blendle.