Wie is Pierre Kartner alias 'Vader Abraham' eigenlijk?

Panorama komt in februari op het idee om Petrus Antonius Laurentius Kartner te vragen voor een interview. Want: in april wordt hij maar liefst 87 jaar oud. Is Vader Abraham still going strong? Als we Kartner bellen en mailen gebeurt er iets opmerkelijks. Of eigenlijk: er gebeurt niets. Telefoons worden niet opgenomen en er wordt niet teruggebeld na het achterlaten van berichten.

Op mails naar diverse adressen komt geen antwoord. Terwijl Pierre Kartner normaal gesproken niet vies is van een beetje aandacht. Want hij is tenslotte toch de artiest die Nederland als muziekland op de kaart heeft gezet? Nou dan! Lees mee.

Een arm gouden keeltje

Pierre Kartner wordt geboren op dinsdag 11 april 1935 op het station van Elst. Niet omdat zijn moeder Grada het ziekenhuis niet meer op tijd weet te bereiken, wel omdat de vader van Pierre, Willem, in Elst stationschef is. Het gezin waarin Kartner opgroeit is warm, maar arm.

Al op 8-jarige leeftijd staat Pierre op het podium. Hij wint een plaatselijke talentenjacht voor kinderen met een gouden keeltje. Pierre wil, zo jong als hij is, heel erg graag artiest worden. Zelf vindt hij dat niet zo gek, zo vertelt hij later aan dagblad Trouw. “Mijn voorouders komen uit Oostenrijk en waren componisten. In Wenen heb je zelfs een Kartnerstrasse.”

Maar de vader van Pierre denkt er anders over. Met een carrière als artiest wordt dorst gebrouwen en honger geleden. Daarom wordt de jonge zanger in spe als hij 12 jaar oud is naar de banketbakkersschool gestuurd. Het gezin is ondertussen verhuisd naar Breda, want vader Kartner heeft een ander station toegewezen gekregen. Inderdaad, station Breda.

Na zijn opleiding monstert de jonge Pierre aan bij een chocoladefabriek in Hoboken, een industriestadje nabij Antwerpen. Ook in die tijd is de pot voor Pierre niet vet. “Ik morste expres warme chocolade uit de oven op mijn overall. Dat werd later hard en thuis haalden we het eraf, zodat we hagelslag op brood hadden,” vertelt Kartner in 2001 tegen De Telegraaf.

Zingende schoolmeisjes

Terwijl hij in de chocoladefabriek werkt, probeert Kartner voet aan de grond te krijgen als artiest. Achtereenvolgens maakt hij deel uit van de acts The Headlines, The Lettersets (Zoals de lente was jij), Lord Wanhoop, Los Vastos (Bloot is in), Pierre & zijn Pietjes, Doffe Dorus (De Fles), Nol &Marie en tot slot De Uilen (Hallo Meneer de Uil, uw onderbroek is vuil). Heel erg veel succes levert hem dat niet op. Totdat hij nog maar eens een naam verzint: Duo X.

Duo X bestaat uit Kartner en de populaire zangeres Annie de Reuver (1917-2016). Eindelijk is het bingo. Kartner en De Reuver scoren drie Top 40-hits op een rij: In gedachten zie ik het kerkje weer, Niemand kan ons toch scheiden en Kijk in mijn ogen.

Toch komt het échte succes pas als Kartner zich inlaat met zingende schoolmeisjes. Eerst is daar kindsterretje Wilma Landkroon (1957), het meisje met de engelenstem en haar hit: Voor een pop ben ik te groot. Samen met haar scoort Kartner, als Vader Abraham, in 1971 de hit Zou het erg zijn lieve opa. De Abrahamfiguur is iets eerder ontstaan door een carnavalsliedje van Kartner, Vader Abraham had zeven zonen. Dat liedje zong Pierre live met een zwarte bolhoed op en een aangeplakte baard. Wilma is dan 14 jaar.

Avond aan avond staat ze voor volle zalen met Kartner, tijdens De Vader Abraham Show, het liedje Zou het erg zijn... te zingen.

Erger nog: ze staat niet, maar zit op de knie van Pierre. Dat is misschien niet echt heel erg leuk voor een meisje van 14. Tel daarbij op dat Wilma Landkroon eerder was geëxploiteerd door Gert van Gert & Hermien en Panorama kijkt er niet van op als Wilma in 1972 besluit dat het genoeg is geweest.

Ze zet een punt achter haar carrière met het liedje: Waarom laat iedereen mij zo alleen? Het avontuur met Wilma zou Kartner lang blijven achtervolgen. Er zijn mensen die het niet zo netjes vinden dat er geld is verdiend aan een kind – zelf claimt Landkroon geen cent te hebben gezien. In dat licht moeten we zien dat er expliciet op de persoonlijke web-site van Kartner staat:

“Pierre is NOOIT de manager geweest van Wilma.

Pierre was NIET de platenmaatschappij van Wilma.

Wilma heeft NOOIT bij Pierre Kartner onder contract gestaan. Pierre heeft, op verzoek van de platenmaatschappij, enkele liedjes met Wilma opgenomen, en enkele keren met haar opgetreden.”

Als Wilma er geen zin meer in heeft, stuit Kartner in 1973 op schoolmeisje Mieke Gijs (1957). Voor haar schrijft hij de hit Een kind zonder moeder (is als een vaas zonder bloemen). Het grote voordeel voor Mieke is dat dit geen duet is en dat ze niet op een knie van Vader Abraham hoeft te zitten. Een hit met een duet scoren ze samen later wel met Het leger van werkelozen. Het avontuur met Mieke loopt heel wat beter af. Waar Wilma aan de drugs raakt, blijft Mieke zingen – en ze ervaart ook geen problemen met Kartner.

Avond aan avond staat kindsterretje Wilma met Kartner voor volle zalen te zingen. Erger nog: ze staat niet, maar zit op de knie van Pierre. Dat is misschien niet erg leuk voor een meisje van 14

Geen miljardair, wél miljonair

Na Wilma en Mieke gaat Kartner op de solotoer. Als Vader Abraham scoort hij aanvankelijk succes na succes. Bedankt lieve ouders, dat Pierre schrijft voor zijn eigen ouders, wordt een hit. Blauwe kinderogen, waarin hij de ogen van zijn zoon bezingt, ook. Maar dan komt het. Het kleine café aan de haven (zie kader) wordt een megasucces en zorgt voor heel veel roem en heel veel geld, vooral ook omdat het in verschillende talen een internationale hit wordt. Het huzarenstukje herhaalt Kartner met ’t Smurfenlied (zie kader). Striptekenaar Peyo vraagt via een tussenpersoon of Vader Abraham kans ziet wat reclame voor zijn Smurfen te maken. Nou, vooruit dan maar. Kartner, tegen het Algemeen Dagblad: “Ik reisde heel de wereld af met dat nummer, anderhalf jaar lang. Maar al die hotels, ach, dat was niets voor mij. Ik heb er overigens financieel niet eens zo heel erg veel aan gehad. Ik had destijds aan Peyo moeten vragen: Krijg ik ook 1 procent van de Smurfenmerchandising? In de beginperiode had hij dat gegarandeerd gedaan, nadien niet meer. Peyo is miljardair geworden. Ging in Zwitserland wonen. Met een helikopter op zijn dak.” Maar Kartner mag niet klagen, want in de jaren 80 koopt hij een villa in Breda, in het Mastbos. Het is een schitterende, witte villa ontworpen door Gerrit Rietveld. “Als klein jongetje was ik al gefascineerd door dit huis. Als we er langs fietsten, ik achterop bij mijn vader, wilde ik altijd stoppen om te kijken. Wat me vooral bezighield was dat er geen dak op het huis zat. Wie woont daar, vroeg ik altijd aan mijn vader. Die zei dan standaard: Hele voorname mensen. Toen het huis te koop kwam, zei ik tegen mijn vrouw: Dat moeten we kopen, dat is zo’n mooi huis. Maar het moest wel verbouwd worden. Op de plek van de daktuin, waar de vorige bewoner tomaten teelde, hebben we een extra etage laten bouwen, waar we een kleine studio van hebben gemaakt.”

Gek genoeg luidt juist de aankoop van de villa enig verval in. Grote hitsuccessen blijven, na pak ’m beet 1984, uit. Ik leef om te leven (1984), Het derde been van Vandersteen (1986), Ik breng geen bloemen voor je mee (1987), Ik ben nog steeds verliefd op jou (1987), Waarom huil je nou (1988), Sjaan, je moet vanavond maar niet wachten (1989), Op de deksel van de jampot (1990), Door jou heb ik ’s nachts koude voeten (1991); ze doen he-le-maal niets.

Miskend talent?

Behalve dat al zijn singles floppen, zit het Vader Abraham ook publicitair niet mee. Er zijn nu eenmaal veel mensen, die niks in de Vader Abraham-act zien. Dat begint al in1978, als Mies Bouwman samen met de vileine Vlaamse journalist Johan Anthierens in de live tvshow Noord-Zuid hun argeloze gast Pierre Kartner op haast asociale wijze de maat nemen. Het komt erop neer dat ze telkens sarrend vragen wat Kartner nu zelf van zijn commerciële muziek vindt. Kartner loopt, helemaal terecht, uit de live-uitzending. De volgende dag praat heel Nederland erover – there is no such thing as bad publicity. Maar Kartner zelf is ook geen al te gemakkelijke man. Hij voelt zich vaak niet op waarde geschat. Tegen dagblad Trouw vertelt hij in 1996: “Ik ben een man van een doorgebakken kotelet, met frites en doperwtjes. Een gewone man, voor het gewone publiek. Iemand die van z’n vader leerde dat niet het eerste applaus geldt, maar het laatste, als je weggaat.”

Maar zo heel gewoon voelt Kartner zich niet, volgens radiopresentator Roelof de Vries. “Hij is een heel haatdragende man. In 2007 schreef ik het boek Gedeelde smart – Het levenslied in Nederland, waarvoor ik Pierre interviewde. Tijdens het interview was hij megalomaan. Ik was de Borsato, de Bauer van mijn tijd! Hij zegt altijd dat hij honderden miljoenen platen heeft verkocht, wat ook zo is, en voelt zich enorm miskend. Hij kreeg één pagina in het boek en dat vond hij te weinig.” De toorn van Kartner wordt ook gevoeld door Albert Verlinde. Als hij kritiek levert op het songfestivalliedje Ik ben verliefd (Sha-la-lie), geschreven door Kartner, zegt de laatste Verlinde op te zullen wachten na de uitzending. Radiodj Ruud de Wild krijgt van Vader Abraham in december 2000 een kaart met daarop ‘Ruud de Wild, R.I.P.’ toen hij over Kartner wat onaardigs had gezegd op de radio. Ook maakt Kartner zich in 2017 vreselijk druk als André van Duin op televisie een speciaal eerbetoon krijgt en hij niet. “Ik voel mij bij leven vergeten door Hilversum.”

1600 liedjes

Kartner heeft een gigantische, succesvolle carrière, zeker tot midden jaren 80. Het aantal liedjes dat hij schrijft en/of vertaalt: 1600 stuks. Tijdschrift Quote schat zijn vermogen ooit op rond de 14 miljoen euro. Zelfs als het de helft is, is het heel knap werk. Toch heeft Kartner zijn rafelrandjes. Soms wat bozig, soms lijkt hij wel heel erg gevoelig voor kritiek. En misschien pakt of voelt hij sommige zaken niet helemaal goed aan, zoals destijds met Wilma. Maar Panorama neemt zijn bolhoed af voor Kartner. We kunnen in elk geval zeggen: in Nederland is geen andere artiest te vinden die ook maar een beetje op Vader Abraham lijkt. Wat vindt Kartner zelf van zijn leven, als hij terugkijkt? “Ik heb vele artiesten van hits voorzien. Ik kan wel een liedje schrijven. Nationaal en internationaal. Daar ben ik vrij goed in. Nog steeds, vind ik zelf,” zegt hij tegen De Telegraaf. En: “Men ziet mij als de volkszanger, de volksschrijver. Ik ben misschien wel een beetje ondergewaardeerd.” Maar: “Toch kijk ik terug op een geweldig leven. Privé en als artiest. Ik ben Vader Abraham en daar ben ik trots op. Nou en of!”

‘Hij ging zich als een god voelen’

Wat vinden andere Nederlandse artiesten en mensen-uit-het-vak van Pierre Kartner?

Annie de Reuver: “Niet direct een vlotte jongen, maar wel enorm ambitieus. Hij ging door ruiten heen. In 1967 vroeg hij of ik interesse had in een paar liedjes. Eentje vond ik wel grappig. Dat heette Bij Lili Marleen kijk je zomaar door haar kanten bloesje heen. Ik zei dat ie het zelf maar moest gaan zingen. En zet nou maar een bolhoed op.”

Imca Marina: “Pierre is verguisd en hij is zo vaak belachelijk gemaakt, ik vind dat een grote schande. Weinig mensen weten het, maar Het kleine café aan de haven is voor mij geschreven! Hij kwam naar me toe met het lied. Ik heb het huilend teruggegeven. Ik zei: Je moet het zelf zingen.”

Ben Kramer: “Hij is verbitterd. Hij staat altijd klaar met zijn verhaal ter verdediging van zijn werk. Ik denk weleens: waar maak je je druk om? Als iemand niet van biefstuk houdt, betekent dat toch niet dat het vlees niet goed is?”

Marianne Weber: “Hij is wel een icoon in Nederland, hij heeft heel veel betekend voor het Nederlandse lied en hij is een fatsoenlijk mens. Maar helaas moet ik ook zeggen: soms is hij knettergek.”

Henry Thijssen, de broer van Wilma Landkroon en winnaar van The Voice Senior 2020:

“Pierre Kartner schrijft even makkelijk over porno als dat hij over de hemel schrijft. Dat kunnen alleen mensen die beschikken over een zekere mentaliteit. Veel volwassenen die zakelijk zijn omgegaan met Wilma toen zij nog een kind was, moeten zich, vind ik hoor, kapot schamen.” Frans Bauer: “Hij heeft zoveel artiesten grootgemaakt. Daarnaast heeft hij ongelofelijk veel teksten geschreven én hits gemaakt. Vader Abraham heeft voor de Nederlandstalige muziek ongelofelijk veel betekend. Het is een held.”

René Frijters, voormalig manager: “Als Pierre Kartner was hij heel gemakkelijk, maar als Vader Abraham heel moeilijk. Hij ging zich als een god voelen. Er was ooit een heel sjiek feest. Mevrouw werd 50. Ik zei tegen Pierre: Houd rekening met het publiek. In die tijd had ie net zijn carnavalshit Als je inlegkruisje maar goed zit. Dat zong hij toch. Als je die gezichten had gezien...”

Gerard Joling: “Pierre is gewoon een ouwe mopperkont.”

Chinese Smurfen

In 1977 wordt Pierre Kartner voor de tweede keer wereldberoemd. De Nederlandse platenproducer Harry Thomas (1945-1991) heeft een Nederlandse moeder en een Franse vader. Via die laatste kent hij de tekenaar van De Smurfen, Pierre Culliford, alias Peyo (1928-1992). De Smurfen hebben aandacht nodig. Thomas klopt uiteindelijk bij Kartner aan. Of hij een Smurfenliedje kan maken?

De single ’t Smurfenlied komt uit in de herfst van 1977 en haalt al snel de nummer 1-positie in de Top 40 en de Nationale Hitparade en blijft zeventien weken staan in beide hitlijsten. Het is in 1977 de bestverkochte single in Nederland met een geschatte verkoop van tussen de 400.000 en 450.000 exemplaren. Als een gek zingt Kartner zijn liedje – wijs geworden van In het kleine café – in meerdere talen in. Das Lied der Schlümpfe wordt een nummer 1-hit in Duitsland. In Groot-Brittannië staat The Smurf Song zes weken op nummer 2. Er zijn ook versies in het Frans, Spaans en Zweeds. En, waarom ook niet, in het Japans en Chinees.

Ach vader lief, toe zing niet meer

Pierre Kartner heeft er een opmerkelijk handje van om zichzelf volstrekt belachelijk te maken – terwijl hij het bloedserieus bedoelt. Een greep uit de liedjes waarvan je denkt: Pierre, waarom?

Als je inlegkruisje maar goed zit Vader Abraham ergert zich in 1996 aan de ‘meer dan overdadige reclame voor inlegkruisjes’ en komt daarom met deze heuse protestsong. Het liedje wordt ook in Duitsland uitgebracht. Daar heet het: Wenn die Slipeinlage nur gut sitzt. De Nederlandse zender Radio 3 boycot de single.

Als je blauw bent, wordt het zakje groen Hier gaan we het verder niet over hebben. Wil je toch meer weten, ga naar YouTube…

Wil jij misschien mijn kijkdoos even zien? Kartner schreef het, Hanny, die van de Rekels, zong het. “Ik vroeg een paar centen om erin te kijken, ze stonden bij mij in de rij. Je moest eerst betalen en dan mocht je kijken, ik weet nog wat ik altijd zei. Wil jij misschien mijn kijkdoos even zien?”

Wat doen we met die Arabieren hier? 1975. De plaat wordt op last van de regering uit de handel genomen vanwege het ‘discriminerende karakter’ ervan. Na dreigementen van extreemlinkse krakersclubs krijgt Kartner een tijdlang 24/7 politiebescherming.

Dat kleine café...

Pierre Kartner wordt in 1975 voor de eerste keer wereldberoemd door zijn mega-hit Het kleine café aan de haven. Volgens de legende schrijft Kartner het liedje als een journalist op zich laat wachten. Er is een afspraak voor een interview in café ’t Schippershuis bij de haven van Hoorn. Maar de journalist komt niet opdagen. Een geluk bij een ongeluk, voor Kartner. Daar lijkt het in eerste instantie overigens niet op. Het kleine café aan de haven komt als vinyl single niet verder dan drie weken in de Single Top 100 – hoogste positie 19 – en acht weken in de Nederlandse Top 40 – hoogste positie 16. Dat is niet overdreven succesvol. Maar in het buitenland slaat het nummer, als cover, wél meteen aan. Die kleine Kneipe is een groot succes in Duitsland. En in de VS is het lied My Favourite Cafe On the Harbour een instant kraker. Ook in onder meer Frankrijk – Le vieux café de la Rue d’Amerique – Canada, Finland, Cuba en Ierland is de single een absolute winnaar. Onder anderen Demis Roussos, Engelbert Humperdinck, James Last, Joe Dassin en Nana Mouskouri zetten het nummer op hun repertoire. En (veel) later ook, hoe kan het ook anders, André Rieu. In Nederland staat, hoe is het mogelijk, Het kleine café sinds 2014 niet meer in de Top 2000. In 1999 stond het nog op plek 564.

Hoogte- en dieptepunten

1967: Eerste LP komt uit: Ik wil nog even met je praten. Helaas willen weinig andere mensen luisteren. Patricia Paay zingt Je bent niet hip van Kartner, wat wel een succesje wordt.

1968: Eerste single van Pierre komt uit, Gebeurtenissen. Er gebeurt niks.

1970: Kartner schrijft Huilen is voor jou te laat voor Corry en de Rekels. Het wordt een megahit. De single is, na Dromen zijn bedrog (1994) van Marco Borsato de bestverkochte Nederlandse single aller tijden.

1971: Kartner schrijft het carnavalsnummer Vader Abraham had zeven zonen. Hij zingt het zelf, verkleed als... Ook schrijft hij De clown, voor Ben Cramer.

1976: Het kleine café aan de haven begint aan zijn internationale zegetocht.

1977: ’t Smurfenlied wordt een megasucces.

1978: Pierre Kartner wordt door de jeugd van Groot-Brittannië gekozen tot favoriete artiest, nog boven ABBA. Wint in Nederland De Gouden Harp.

1983: Padre Abraham wordt verkozen tot de populairste artiest van Mexico (!) en treedt daar op voor 150.000 (!) mensen.

1991: Kartner schrijft de hit Maar vanavond heb ik hoofdpijn, voor Hanny.

1994: Op aanraden van Toon Hermans brengt Kartner een plaat uit onder zijn eigen naam in plaats van onder de naam Vader Abraham, Lach naar de wolken. De plaat flopt. Kartner is er niet rouwig om: “Ik voelde me als Sinterklaas zonder mijter.”

1995: Het kleine café komt als Red Light Café uit in Cuba.

1999: Vader Abraham zingt ’t Smurfenlied op Lowlands.

2000: Pierre Kartner wordt koninklijk goedgekeurd. Hij krijgt een lintje en is voortaan Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

2002: Zingt samen met Pim Fortuyn het onvolprezen duet Wimmetje gaat, Pimmetje komt. Na 6 mei, de sterfdag van Fortuyn, wordt de single uit de handel genomen.

2007: Kartner is 73 en vertelt in dagblad Trouw dat hij nog altijd zelf 80.000 kilometer per jaar rijdt in verband met optredens. Hij wordt voor de eerste keer in de media per abuis dood verklaard.

2009: Kartner schrijft het liedje waarmee Nederland in 2010 mee gaat doen aan het Songfestival: Ik ben verliefd (Sha-la-lie).

2014: Tijdens het Buma Awards Gala ontvangt Pierre Kartner een Lifetime Achievement Award voor zijn gehele oeuvre. Tijdens de uitreiking wordt bekend gemaakt dat alle versies van ’t Smurfenlied in totaal meer dan 17 miljoen keer zijn verkocht.

2019: In juni wordt Kartner door Nederlandse en Vlaamse media wederom even voor dood verklaard. Het betreft wederom een pijnlijk misverstand.

2021: De Telegraaf kopt in oktober met grote chocoladeletters: GROTE ZORGEN OM PIERRE KARTNER. Want niemand kan Vader Abraham meer bereiken…

'Lieve man'

Uiteindelijk lukt het Panorama eerder dit jaar toch om contact te leggen met de zoon van Pierre Kartner. En, zo laat de zoon van Kartner weten: “Mijn vader is niet verbitterd, niet haatdragend, niet megalomaan, maar wel een lieve man met een geduldig luisterend oor, voor iedereen trouwens. Een harde werker, nog nooit iemand benadeeld, enkel mensen proberen te helpen.”

Vader Abraham is 87 jaar geworden.