Spion Hans lag dagenlang dood in bad

Het is 5 februari 2021. Om half tien ’s ochtends arriveert de politie bij een woning aan de Kotter in Amstelveen. Op dat moment vliegt de achterdeur van het kleine rijtjeshuis open. Een vrouw van middelbare leeftijd probeert te vluchten, maar rent recht in de armen van twee agenten. Haar naam is Annique Botermans. Ze is voortvluchtig en eigenlijk is zij de reden voor de aanwezigheid van de politie in het doorgaans zo rustige straatje. De politie had een melding gekregen van een ongeruste vriendin van Hans van de Ven (69), de eigenaar van de woning. Er was al dagen niets meer van hem vernomen en omdat er een door de opsporingsdiensten gezochte vrouw bij hem inwoonde, vertrouwde ze het niet. Terwijl Botermans in de boeien wordt geslagen, zegt ze tegen de agenten dat Hans boven dood in bad ligt. Met die informatie betreden twee andere agenten de woning. De aanwezige stank beneemt ze bijna de adem. Boven schalt er muziek uit een radio. De agenten roepen omhoog. Geen reactie. Ze lopen de smalle trap op en zien een spoor van ingedroogd braaksel en diarree op de vloerbedekking van de overloop liggen. Het spoor loopt van de slaapkamer naar de badkamer. Een agent duwt de deur van de badkamer open. Ook de wc zit onder de smerige vlekken. Daar, half verscholen achter een bruin uitgeslagen douchegordijn, treffen ze het levenloze en opgezwollen lichaam van Hans van de Ven aan, zittend in een laag water in de kleine badkuip.

De schouwarts wordt erbij gehaald. Ze tillen het lichaam uit het water en leggen het op de grond. De arts onderzoekt het lijk en zegt al snel: “Ik zie het al. Hij heeft een dikke buik. Dit is een gescheurde slagader in de buikstreek. Dit is een natuurlijke dood.” Een veel te snelle en voorbarige conclusie. Maar ze heeft verstrekkende gevolgen: omdat het om een natuurlijke dood zou gaan, pakt de politie – en de dan al aanwezige Forensische Opsporing – alles in en staakt het onderzoek.

De zwarte dag van Hans

“Hans is onder vreemde omstandigheden om het leven gekomen,” vertelt misdaadjournalist Koen Voskuil. Via oud-rechercheur Klaas Langendoen – onder meer bekend van de IRT-affaire – raakte hij bij deze zaak betrokken. Voskuil deed maanden onderzoek naar de dood van de oud-MIVD’er (Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) en maakte er voor het AD een prachtige podcastserie over: De zwarte dag van Hans. De serie vormde aanleiding voor het Openbaar Ministerie (OM) om het onderzoek naar de dood van Hans van de Ven te heropenen. “Hans had al dagen nergens meer op gereageerd. Zelfs niet op het bericht dat zijn beste vriend was overleden. Daarnaast woonde Annique Botermans, een veroordeelde en voortvluchtige oplichtster, bij hem in huis. Ze probeerde meteen te vluchten toen de politie bij zijn woning aankwam. Vlak na zijn dood werd er ook nog bij Hans ingebroken. Ook al zo vreemd. En dan die snelle conclusie van de schouwarts, waarna de politie het onderzoek staakte... Ik vond dit alles bij elkaar zo bizar,” vertelt Voskuil op een terras in zijn woonplaats. Maar nog het meest bizarre vindt hij de agendanotitie die hij in de mobiele telefoon van Botermans aantreft. “Op 29 januari stond in haar agenda ‘de zwarte dag van Hans’. Hoezo de zwarte dag van Hans? Het was precies de dag waarna hij nergens meer op reageerde. Dat is toch heel erg vreemd?” De verbazing is nog steeds in Voskuils stem te horen. “Ik vind die notitie zo intrigerend. Het is de reden dat ik mijn podcast zo heb genoemd. Want stel dat Botermans actief iets met zijn dood te maken heeft gehad, wie is er dan zo gek om de datum waarop dit waarschijnlijk is gebeurd in een agenda te zetten? Wie gaat überhaupt het overlijden van iemand in een agenda bijhouden? Botermans moet hoe dan ook een kwalijke rol hebben gespeeld. Ze heeft of actief iets met zijn dood te maken gehad, of passief. In dat laatste geval heeft ze niet ingegrepen of gewoon dagenlang met een dode man in huis geleefd en er geen hulpdienst bijgehaald. Dus het is sowieso niet fraai wat daar is gebeurd.”

Afgeluisterd in woning?

Hans was een gewezen MIVD’er. Hij zat ooit hoog in de boom bij de dienst en had het daar tot hoofd signaalanalyse geschopt. Van de Ven was verantwoordelijk voor het tappen, het afluisteren van allerhande communicatiesignalen. Enige tijd voor zijn dood zei hij tegen een goede vriendin dat hij nu zelf door de dienst werd afgeluisterd. Er zou zelfs afluisterapparatuur in zijn woning zijn geplaatst. En hij vertelde haar nog iets opmerkelijks. Namelijk dat de MIVD soms een actieve rol speelt na het overlijden van een oud-medewerker. “De inlichtingendienst wil voorkomen dat de politie onderzoek doet naar zaken waarbij de MIVD betrokken is,” zo beweerde hij. Volgens Hans was het daarom een standaardprocedure om een overlijden af te doen als een natuurlijke dood, zodat de politie het onderzoek zou staken.

Werd Hans afgeluisterd door de MIVD en heeft de dienst mogelijk een rol gespeeld bij de conclusie van de schouwarts? Het lijkt erg vergezocht. Dat vindt – óf vond – ook Voskuil. “Nadat de podcast uitkwam, ben ik benaderd door mensen die weten hoe het werkt in inlichtingenland. Zij noemen het klinkklare onzin dat oud-medewerkers worden afgeluisterd.” Volgens Voskuil sprak Hans ook niet altijd de waarheid. “Soms pochte hij wel een beetje met zijn inlichtingenverleden. Misschien omdat sommige vrouwen dat interessant vonden.”

Toch begon Voskuil op enig moment te twijfelen. “Ik kwam in contact met een onderzoeker van het radioprogramma Argos. Hij zei dat er in 2020 een grootschalige internationale inlichtingenoperatie is onthuld en dat Hans er vermoedelijk van werd verdacht het lek te zijn. Dat zou de actuele interesse in Hans van de MIVD kunnen verklaren. Dus ik durf het ook weer niet met honderd procent zekerheid te zeggen...” Ook de bewering dat de MIVD een actieve rol speelt na het overlijden van een oud-medewerker deed Voskuil aanvankelijk af als quatsch. Tot hij een voormalig forensisch patholoog van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) over de zaak sprak. “Hij zei dat de conclusie van de schouwarts heel raar was. En er was nog iets vreemds,” voegt Voskuil toe. “In deze zaak zegt de politie geen foto’s te hebben gemaakt, terwijl wij van bronnen hebben vernomen dat dit beslist wel het geval was. Waarom worden ze dan achtergehouden? Als je al deze dingen bij elkaar optelt, is het niet eens zo gek om je af te vragen of er misschien toch sturing is geweest.”

Boter(mans) op het hoofd

Hans van de Ven ontmoet Annique Botermans als hij allang weg is bij de MIVD. Hij zit dan min of meer aan de grond. Van de Ven komt nergens aan de bak en heeft het financieel moeilijk. Botermans is een voortvluchtige oplichtster die op dat moment in Nederland wordt gezocht voor valsheid in geschrifte en verduistering. Ook in België zijn de autoriteiten naar haar op zoek. Daar wacht haar nog een gevangenisstraf van vijf jaar wegens oplichting. Toch weet ze Hans van haar onschuld te overtuigen.

“Botermans kan tamelijk overtuigend overkomen - helemaal bij mannen naar het schijnt - en Hans wilde haar helpen haar onschuld te bewijzen,” zegt Voskuil. Tot die tijd mag Botermans best bij hem komen wonen

Omgekeerd ‘helpt’ Botermans Hans van de Ven weer op de rit. Hij ontpopt zich als uitvinder. Zo zou hij onder meer een scanner hebben ontwikkeld die kanker in een zeer vroeg stadium kan opsporen. “Botermans zorgde ervoor dat Hans in een gezelschap werd opgenomen dat hem helemaal ophemelde en hem gouden bergen beloofde.” Maar dat gezelschap bestaat louter uit mensen met een smet(je): onder meer een uit het ambt gezette notaris, een gevallen bankier en dan natuurlijk nog Botermans zelf, die als fiscalist in de problemen is geraakt. Oplichting is hun ding: investeerders lokken onder valse voorwendselen, die daarna kunnen fluiten naar hun geld. Veelal miljoenen. Een advocaat die een gedupeerde van het gezelschap bijstaat, noemt ze een groep wolven die op jacht gaan naar een prooi en die, zodra ze de prooi hebben verslonden, elkaar de strot afbijten om vervolgens weer samen op jacht te gaan. “Ik vermoed dat ze met de uitvindingen van Hans hetzelfde wilden doen,” zegt Voskuil. “Investeerders lokken.”

Maar zover komt het niet. Hans heeft al enige tijd een latrelatie met een vrouw. Ook zij maakt zich grote zorgen om Botermans. Volgens haar voelt Hans zich steeds minder bij haar op zijn gemak. Botermans neemt zijn huis compleet over. Het gaat zelfs zo ver dat hij niet meer in zijn eigen bed mag slapen en moet aankloppen om zijn woonkamer binnen te mogen. “Op een gegeven moment hebben ze Botermans een ultimatum gesteld,” zegt Voskuil. “Ze moest binnen afzienbare tijd vertrekken. Anders zouden ze de politie inlichten.” Nog geen maand later is Hans dood.

Benieuwd naar de rest van het artikel? Lees het in de nieuwste Panorama of bekijk het op Blendle.