De ups en downs van Geert Wilders

UIT DE VVD 2004, Vereniging Groep Wilders

Sinds 1989 is Geert lid van de VVD, waarvoor hij in 1998 in de Tweede Kamer komt. Van het begin af aan is hij duidelijk en stevig in zijn formuleringen, zoals we hem kennen – een zeldzame eigenschap onder politici. De VVD heeft ‘een ruk naar rechts’ nodig. Dat er zoveel moslims in Nederland verblijven, noemt hij ‘een multicultureel drama’. Radicale moslims moeten worden uitgezet.

Op 3 september 2004 gaat hij tegen de fractiediscipline in: zijn collega’s vinden dat Turkije de EU in mag als het aan voorwaarden voldoet, Wilders vindt dat dit islamitische land sowieso uitgesloten moet worden. Hij stapt eruit en richt de Stichting Groep Wilders op, later de Vereniging Groep Wilders. In februari 2006 laat de Vereniging zich bij de Kiesraad als Partij voor de Vrijheid registreren.

PR-SENSATIE 2005, ‘Hoe is het met je?’

Vanaf zijn afscheid van de VVD is Wilders, nu een éénmansfractie in de Kamer, een pr-sensatie. Zijn non-conformisme, zijn verbaal sterke optreden, de consistentie in zijn standpunten, zijn humor en soundbites in de debatten, zijn (schaarse) interviews, ze slaan aan en roepen tegelijk weerstand op.

In maart 2005 doet de auteur van dit artikel een interview met Geert voor een ander medium. Eenzaam en afgeschermd zit hij in een zolderkamertje in het parlementsgebouw, zwaar bewaakt. Hij is charmant en hartelijk. Bij de eerste kritische vraag raakt hij in een soort trance, de woordenvloed is niet te stuiten. Wilders lijkt wel boos op de interviewer.

Waar gewone mensen bij stijgende woede niet meer uit hun woorden komen, gaat deze man steeds scherper en sneller en welsprekender formuleren. “De islam is een bedreiging van de Nederlandse rechtsstaat,” zegt hij. “Het gaat niet alleen om de excessen, maar om de hele religie.” In die maanden heb ik wat privéproblemen, waardoor de uitwerking van het interview op zich laat wachten. Geert belt, luistert en registreert kennelijk dat er iets mis is. “Hou je goed jongen, sterk zijn,” zegt hij vanuit het niets. In de maanden erna krijg ik drie keer een sms: ‘Hoe is het met je?’

INTREDE IN HET PARLEMENT 2006, Klare wijn

In de peilingen worden vijf zetels verwacht voor de nieuwe partij, op 22 november 2006 komt de PVV met negen zetels in de Tweede Kamer. In het verkiezingsprogramma, Klare wijn, staat:

‘Nederland moet weer een vrij, vitaal en fatsoenlijk land worden, met sterke burgers, hechte gezinnen, goed onderwijs, een kleine, weerbare overheid, en een sterke economie.’ De partij (lees Wilders) probeert een alomvattende politieke visie te formuleren, ‘we moeten weer trots zijn op onze cultuur’, maar in de praktijk zijn immigratie en integratie de stokpaardjes.

En dat spreekt aan bij bijna 6 procent van de stemgerechtigden. In Limburg zelfs bij 17 procent.

FITNA EN NASLEEP 2008, Europa in last

Geert Wilders, dus de PVV, scoort enorm met Fitna, een korte film (zeventien minuten) die de gevaren van de Koran en de islam aan de orde wil stellen. ‘Fitna’, waar iedereen met angst, beven en opwinding over praat al maanden voor hij in maart 2008 verschijnt, betekent in het Arabisch ‘het kwaad’. Heel Europa is in last: de film zou kwetsend voor moslims kunnen zijn, en daarmee een gevaar betekenen voor de openbare orde en de veiligheid. Terrorisme, bedoelt iedereen. Aanslagen. De film maakt veel los en wordt wel degelijk als kwetsend ervaren, maar er gebeurt eigenlijk niets.

Op 21 januari 2009 gelast het gerechtshof van Amsterdam het Openbaar Ministerie om Wilders te vervolgen wegens ‘het aanzetten tot haat en discriminatie tegen moslims en hun geloof ’. Het OM had daarvoor besloten Wilders niet te vervolgen. Zo begint het eerste strafproces tegen hem, met als stralende ster de glamour-advocaat Bram Moszkowicz – vlak voor diens val.

Er gebeurt van alles in de tweeënhalf jaar die volgen. Op 23 juni 2011 spreekt het gerechtshof Wilders vrij van alle aanklachten. “Een triomf voor de vrijheid van meningsuiting,” is zijn commentaar. Hij glorieert.

INDISCHE ROOTS 2009: boek over Geert

Waarom verft hij zijn haar? Daarover ging het al jaren bij koffieautomaten, aan borreltafels, in roddelbladen en in de opkomende sociale media. Geert zou een indo zijn, en daarom zijn haar blond verven. In het dagblad Trouw laat een genealoog in 2009 weten dat hij inderdaad Indische voorouders heeft opgespoord. Pikant, want in de eerder verschenen biografie Gekker moet het niet worden heeft Geert daarover zo niet gelogen, dan toch wel eromheen gepraat.

Lizzy van Leeuwen, bestuurskundige en antropoloog, diept dit verder uit in De Groene, een links opinieweekblad. Ze schetst de historische en politieke context: onder Indische Nederlanders, van wie de (voor)ouders vaak uit Indonesië zijn gevlucht, heerst al decennia nijd omdat ze zich achtergesteld voelen ten opzichte van ‘nieuwe allochtonen’. Daar zou dan ook Wilders’ ongeremde felheid vandaan komen.

Weinigen dragen de man die immigratie wil afstoppen na dat hij zelf afstamt van immigranten (hij is overigens getrouwd met een Hongaarse). Alexander Pechtold van D66 verwees er weleens heel vilein naar in een parlementaire interruptie. Er zijn dan ook niet veel tegenstanders die Geert zo boos kunnen maken als dit ‘zielige, miezerig hypocriete mannetje’.

VERKIEZINGSWINST 2010, gordijnbonus

Bij de verkiezingen van 9 juni 2010 stijgt de PVV naar 24 zetels. Zo staat de omstreden politicus aan de basis van een politieke aardverschuiving: de VVD is voor het eerst de grootste, het CDA is gehalveerd. Precies 1.454.493 kiezers hebben het hokje bij ‘Geert Wilders’ rood gemaakt. Zijn triomfalisme is groot, al gedraagt hij zich hierbij redelijk terughoudend. Wel breidt hij langzaam zijn thematiek uit: het kwaad schuilt voor hem nu ook steeds meer in de EU en de euro.

En opnieuw is zijn winst een stuk hoger dan de peilingen voorspelden. Kiezers hebben moeite om tegenover peilers openlijk te bekennen dat ze op de PVV stemmen, een partij die immers geregeld in verband wordt gebracht met rechtsextremisme en zelfs fascisme. Dit effect wordt ‘gordijnbonus’ genoemd.

AAN DE MACHT 2010, gedoogcoalitie

Het is zover, de PVV wil nu als derde partij van Nederland echt delen in de macht. Zo komt de beruchte gedoogconstructie tot stand: CDA en VVD vormen onder Mark Rutte een minderheidsregering (Rutte I), die steun krijgt van de PVV.

Dat geeft wederom veel deining: in oktober gaat het CDA in een dramatisch partijcongres met grote moeite akkoord. Fatsoenlijk en gematigd religieus gaat in zee met brutaal en populistisch rechts, en dat alles onder regie van ‘hardelijner’ Maxime Verhagen. De meer sociaal denkende CDA’ers en de oudgedienden haken af.

BOTSING 1 2011, Cohen het schoothondje

Het is een bewogen periode in het parlement, Geert Wilders is zeer actief: hij heeft macht en hij kan tegelijk ongebonden tegen iedereen tekeergaan. Zijn zwarte schaap is de in- en inbrave fractieleider van de PvdA, Job Cohen, die hij keer op keer te kakken zet in debatten. Het heeft iets weg van pesten: de populaire bink van de klas die altijd het zwakke jongetje moet hebben om zijn eigen glorie te bevestigen. Bekend is hoe Geert Job vergelijkt met een ‘bedrijfspoedel van Rutte I ’, het ‘schoothondje van het kabinet’. Je ziet hem genieten. Overal wordt gelachen, zelfs bij de socialisten. Job slaat terug met ‘kleuter’, maar het komt onbeholpen over.

BOTSING 2 2011, ‘Doe ’s normaal man’

September 2011 botst Wilders ook met Mark Rutte. ‘Doe ’s normaal man’ is een klassieker geworden die de 21ste eeuw zal overleven. De twee hebben een verleden: ooit was Geert de mentor van de vier jaar jongere, toen nieuwbakken VVD-parlementariër. Echt lekker soepel loopt het niet, het gedoogexperiment. Het lijkt erop dat Wilders en de PVV niet echt geschikt zijn voor bestuurlijke macht.

DAG MACHT 2012, ‘wegloper’

Het gaat gruwelijk mis op 21 april 2012. Geert zit aan in het beruchte Catshuisoverleg van CDA, VVD en PVV, want er moet vanwege de economische crisis rigoureus bezuinigd worden. Het begrotingstekort dreigt op te lopen tot 4,5 procent, veel te hoog naar de normen die in de EU zijn afgesproken. Geert moet nu doen wat ook hoort bij regeren: verantwoordelijkheid nemen voor impopulaire maatregelen. Dat trekt hij niet, en voorbij is het gedoogakkoord. Het lijkt op een in emotie genomen beslissing.

De concurrentie zorgt er wel voor dat Geert nu in de publiciteit te boek komt te staan als de wegloper. Waar zijn commentaren altijd uitblonken in compactheid en bijna cabaretesk beeldend vermogen, schiet zijn uitleg nu bij voortduring tekort.

NEDERLAGEN 2012-’19, ‘Dat is kut’

Op 12 september 2012 krijgt Geert straf voor het weglopen: negen zetels achteruit, naar vijftien. Ruim 500.000 kiezers zijn overgestapt naar een andere partij, of stemmen helemaal niet meer. Het is de eerste echte setback voor de hoogblonde Limburger.

In de erop volgende jaren zijn de resultaten bij Staten- en gemeenteraadsverkiezingen ook vrij matig. Maar in de aanloop naar de Kamerverkiezingen van 15 maart 2017 staat de PVV er geweldig goed voor. Rechts is overal in Europa aan een opmars bezig, en Forum stelt nog weinig voor. Zonder overdrijving: de wereld kijkt gespannen toe. Gaat het populisme de macht grijpen in dat altijd weer smaakmakende Nederland?

Maar nee. De winst van vijf zetels is stevig, maar veel en veel minder dan gehoopt.

De VVD blijft de grootste en de PVV staat buitenspel.

Bij de Provinciale Statenverkiezingen van 20 maart 2019 streeft FvD de PVV aan alle kanten voorbij. Tegenover NRC Handelsblad geven een paar PVV-Statenleden toe dat bestuurlijke macht heel ver weg is.

“Wij, de PVV, zijn de gevestigde orde geworden,” zegt iemand. “Dat is kut.”

ACH GOSSIE-EFFECT 2017, Snoetje en Pluisje

Op 22 juli 2017 heeft Eva Jinek een thema-uitzending over katten. Geert Wilders heeft nooit in de talkshows van de ‘linkse media’ willen aanzitten, hoe graag ze hem daar ook hadden willen hebben. Op voorwaarde dat het niet over politiek gaat, mag Eva Geert komen interviewen over zijn liefde voor katten. Hij is charmant en vriendelijk, precies als hij in de persoonlijke omgang altijd is – zoals ikzelf en collega-politici weten – en vertelt onder meer over zijn verdriet bij het heengaan van een van zijn huisdieren, Lola, die bijna 23 is geworden. “Het is mijn favoriete onderwerp, katten. Geweldige beesten.” Hij laat beelden zien van zijn ‘nieuwe’ katten: Snoetje en Pluisje.

VERIJDELDE AANSLAG 2019, “Ik kom voor dat varken”

Wilders is lief voor dieren, zit in de hoek waar de klappen vallen en zingt een paar toontjes lager, maar nog altijd wekt hij beangstigend veel agressie op, zelfs in zijn eigen Limburg. Op zaterdag 9 maart 2019 werd in Heerlen een man opgepakt die onmiddellijk toegaf dat hij op Geert Wilders had willen inhakken. Deze zou later in de stad aankomen voor een flyeractie. De man had een bijl en twee stanleymessen in zijn fietstas en zei tegen de agenten: “Ik kom voor dat varken.”

Is de PVV inderdaad gevestigde orde geworden? Is Geert Wilders op z’n retour? Nou ja, hij is zo vaak teruggekomen dat dat toch onwaarschijnlijk lijkt. Never a dull moment met deze man, al een jaar of twintig.

MEER OF MINDER?

Op 19 maart 2014 vroeg Geert Wilders na de gemeenteraadsverkiezingen van die dag in Den Haag aan een café vol aanhangers of zij méér of minder Marokkanen wilden. Het publiek scandeerde gehoorzaam: minder-minder-minder! “Dan gaan we dat regelen,” zei Geert vervolgens. Het gaf nationaal en internationaal ophef; in praatprogramma’s en aan borreltafels was er weer veel te bespreken.

In december 2014 besloot het OM hem te vervolgen. Op 9 december 2016 deed de rechtbank in Den Haag uitspraak: schuldig aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie, vrijgesproken van aanzetten tot haat. Er werd geen straf opgelegd. Het hoger beroep start in 2017.

HOGER BEROEP

Op vrijdag 4 september 2020 veroordeelde het gerechtshof Wilders voor groepsbelediging. Voor het aanzetten tot discriminatie werd hij dit keer vrijgesproken. Wilders kreeg geen straf.