Diederik Gommers: 'Een vaccin is niet zaligmakend'

Het boek eindigt op 25 september van dit jaar, de dag waarop de anderhalve meter afstandsregel en andere coronamaatregelen werden afgeschaft. Terwijl we nu aan de vooravond staan van mogelijk nieuwe maatregelen: kan het boek de prullenbak in?

“Wat mij betreft niet. Die datum hadden de schrijfster (Wilma de Rek, red.) en ik bewust gekozen, bij wijze van eindstreep. Op dat moment zou het hele coronaverhaal en het verhaal over mijn werk als intensivist wel verteld moeten zijn, dachten we. Dat het aantal besmettingen nu weer oploopt, had ik afgelopen zomer niet kunnen voorzien.”

Niet?

“Op dat moment lagen er, uit mijn blote hoofd, zo’n 240 covid-patiënten op de ic. Dat cijfer was aan het dalen en de verwachting was dat er in januari 2022 180 patiënten zouden liggen. Maar verwachtingen zijn altijd lastig. Die komen voort uit een bepaald model dat geen rekening houdt met het gedrag van mensen. Mensen laten zich niet zo makkelijk sturen, dat blijkt wel. Toch is het aan mij, in mijn rol als intensivist, om iedereen dezelfde kant op te laten bewegen, om ervoor te zorgen dat het aantal besmettingen omlaaggaan en de instroom op de ic afneemt. Dat doe je alleen met maatwerk.”

Zoals een lokale lockdown op plekken waar nog veel besmettingshaarden zijn?

“Ik denk niet dat we nog in lockdown gaan...”

Zeg dat niet te hard.

“Ik ben arts, geen politicus. Ik ben geen Hugo de Jonge die in november vorig jaar nog zegt dat we niet met QR- codes in de horeca en in theaters gaan werken, en nu genadeloos wordt afgemaakt omdat we dat wél moeten doen. Ik maak geen beleid. Ik heb te maken met een virus dat constant verandert, met het gedrag van mensen dat verandert waar we op moeten anticiperen. Alles wat ik nu zeg, kan over twee weken weer anders zijn, maar dat heet voortschrijdend inzicht.”

Boze tongen noemen dat zwalken.

“Ik maak mij niet zo druk om wat anderen vinden. Mensen mogen mij alleen geen leugenaar noemen, want dat ben ik niet.”

Morgen geven demissionair minister-president Mark Rutte en minister Hugo de Jong weer een persconferentie. De besmettingen stijgen snel, waardoor de coronamaatregelen weer moeten worden aangescherpt. Volgens ingewijden kunnen we de volgende maatregelen verwachten morgen. 

Bekijk ook

'Coronpas wordt uitgebreid, mondkapjes komen terug'

Wat moeten we doen om het naderende onheil te beteugelen?

“Laten we beginnen met het besef dat we alleen met z’n allen uit deze situatie kunnen komen en dat we dus niet moeten wachten totdat Mark Rutte met maatregelen komt. Want dan zijn we te laat en is iedereen weer boos op een maatregel terwijl we dat met z’n allen hadden kunnen voorkomen.”

Doelt u dan op mensen die zich niet hebben gevaccineerd?

“Daar gaat nog een stap aan vooraf. Als het aantal besmettingen oploopt, moet je terug naar de basis: afstand houden, handen wassen et cetera. Maar het is een feit dat het aantal ongevaccineerden niet helpt om met z’n allen van dit virus af te komen. Alleen: dat los je niet zomaar op door lokale lockdowns in te voeren. Een derde van de ongevaccineerde mensen in Nederland is van niet-westerse komaf. Een groot deel van hen bevindt zich in de drie grote steden: Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Dan is het heel makkelijk om te zeggen: gooi de wijken waarin zij wonen dicht. Maar dat is bijna niet uitvoerbaar. Veel belangrijker is het om te kijken in welke postcodegebieden besmettingen het meest voorkomen, om die wijken in te gaan en uit te leggen waarom het belangrijk is om het aantal besmettingen terug te dringen, omdat dat bijvoorbeeld consequenties heeft voor de reguliere zorg. Dat ook zij op een wachtlijst komen te staan als er kanker bij hen wordt geconstateerd.”

U zegt niet: gooi die prik er nou in?

“Dat is niet aan mij. Ik ben er om het eerlijke verhaal te vertellen. En dat is dat het belangrijk is om je te laten vaccineren, maar dat een vaccin ook niet zaligmakend is. Dat hoor je te weinig op tv.”

Is dat niet koren op de molen van de ongevaccineerden?

“Het is wat het is. Hoe langer een virus rondwaart, hoe minder effectief een vaccin ertegen is. Dat is gewoon hoe een vaccin werkt. In zo’n geval is het zaak om te boosten, om een derde prik te nemen. Die liggen al klaar op de plank. We zitten echt in een andere situatie dan vorig jaar, toen er nog geen vaccins waren.”

De kloof tussen gevaccineerden en ongevaccineerden wordt steeds dieper: hoe krijgt u iedereen op één lijn?

“Door steeds weer uit te leggen dat we te maken hebben met een infectieziekte en wat dat voor gevolgen heeft als je besmet raakt. Dat probeer ik ook op tv. Als ik aanschuif bij een talkshow is het net alsof ik een slechtnieuwsgesprek heb met een patiënt. Dan ben ik rustig en empathisch, dan luister ik goed. Dat doe ik in het dagelijkse leven niet altijd.”

In het boek lezen we dat uw publieke imago voor geen meter lijkt op hoe u echt bent. Dat u buiten de camera’s een drammer bent, en een ramp in het verkeer, iets wat uw vrouw beaamt.

“Ik heb geen geduld nee, dus ik kan er niet tegen als er iemand treuzelt op de weg. Maar ik heb wel geleerd dat ik mij op tv anders moet gedragen.”

Zoals toen u bij Jinek tegenover Famke Louise zat, die zich destijds had aangesloten bij de #ikdoenietmeermee-beweging.

“Op weg naar de studio kreeg ik pas te horen dat zij ook in de uitzending zat. Famke Louise, van Instagram stond er in het appje van de redacteur. Ik had geen idee wie zij was, laat staan wat Instagram was. Ik heb vanuit de taxi even contact opgenomen met thuis, om dat te vragen. Ik kreeg vooral het advies om rustig te blijven, om door te vragen, om haar niet op een bepaalde manier weg te zetten, maar om begrip te tonen voor haar standpunt en om haar vragen te beantwoorden, haar twijfels weg te nemen. Dat is volgens mij wel gelukt.”

Sinds die uitzending staat u bekend als iemand die moeilijke materie helder kan uitleggen aan een groot publiek, iemand met fatsoen. Sommigen noemen u zelfs een ‘knuffelbeer’.

“Dat ben ik gewoon niet. Ik heb maar één doel en dat is om het virus eronder te krijgen, met z’n allen, en daarmee de instroom op de ic’s zo laag mogelijk te houden. Daarbij moeten we niet te lang blijven hangen in de aanpak die we kennen. Een nieuwe situatie vraagt om nieuwe maatregelen, om maatwerk.”

In Oostenrijk ligt een scenario op tafel waarin alleen ongevaccineerden in lockdown moeten. Wat vindt u daarvan?

“Daar hou ik niet van. Als we in lockdown moeten, dan gaan we met z’n allen. Maar ik denk oprecht niet dat de soep zo heet wordt gegeten. We hebben inmiddels een vaccinatiegraad van 84 procent, code zwart is voorlopig nog niet in zicht.”

Geen paniek dus?

“Voorlopig niet.”

Noot: dit interview is vorige week afgenomen, vóór de persconferentie van het demissionaire kabinet van deze week.