Waarom Daniel Craig de meest omstreden en meest succesvolle James Bond is

De wereld van 007 hangt van pompeuze nonsens aan elkaar, maar dat geeft helemaal niets. Niemand kan voorzien wat het goed gaat doen bij het grote publiek en als zoiets gebeurt, weet eigenlijk niemand waarom. Zo werd in Nederland de gesmade en verguisde Zangeres Zonder Naam, pseudoniem van Mary Servaes, rond 1990 plotseling cult met de smartlap Mexico. En wie in de jaren 70 en 80 had voorspeld dat het annno 2021 ook intellectuelen is toegestaan André van Duin serieus te nemen, was voor halfgaar versleten. Net zo is het een wonder dat de onwaarschijnlijk charmante, ongenaakbaar knappe en onfeilbare spion James Bond een iconisch, geliefd personage is geworden, dat hij niet weg te denken is uit ons collectieve geheugen en dat elke volgende verfilming weer honderden miljoenen tot ruim een miljard dollar opbrengt.

Tot 2002 waren de acteurs die 007 speelden lange knappe mannen met forse kaaklijnen die zich met superieure ironie uit de meest uitzichtloze situaties redden en zich tussendoor nog amper een roedel sexy vrouwen van het lijf wisten te houden. Pierce Brosnan was in dat jaar de laatste, met Die Another Day. In november 2005 werd bekend dat Daniel Craig (toen 37) de nieuwe James Bond zou worden. Casino Royale was de eerste film met Craig in 2006.

Type huurmoordenaar

En dat was toch even wat anders. Geen lange, klassiek knappe man met ironisch dedain, niet cool, noch ontwapenend, geen subtiele humor – sowieso weinig humor. Daniel Craig als Bond is bloedserieus, zelden relativeert hij een situatie, nooit heeft hij een verstandhouding met de kijker. Eerder is hij het type huurmoordenaar. De Bond van Craig is een norse bolster met een ruwe pit, een ouwelijk gezicht en een pruillip boven een overigens perfect getraind lijf, inclusief sixpack. Voorgangers als Sean Connery, maar vooral Roger Moore waren eerder charmante humoristen die zichzelf niet serieus namen en toch ook weer wel, Craig lijkt zichzelf in zijn rol als James Bond alleen maar serieus te nemen. Toch heeft de Craig-Bond iets wat de Connery’s, de Moores en de Brosnans missen: gevoel, in de zin van kwetsbaarheid, verborgen onder de ruwe pit. Vooral in Craigs grootste succes, Skyfall (2012), zien we een kwetsbare 007, een man die het fysiek en mentaal eigenlijk niet meer aan kan en wil. Alleen zijn loyaliteit houdt hem op de been. De kwetsbaarheid zie je vooral in zijn ogen, bijzonder lichtblauw, onbetwist zijn handelsmerk. Soms trillen zijn vingers, en maar al te vaak vermoedt hij dat anderen meer weten dan hij en dat de uitkomst van zijn missies onzeker is.

‘Not social’

Hij blijft natuurlijk de winnaar, maar de echte patser, de onoverwinnelijke alfaman is hij niet meer. In die zin heeft Daniel Craig het personage Bond verrijkt, want al ontbreekt de zelfspot, hij is meer mens dan de voorgangers. Deze Bond heeft zelfs iets van de tobber, en bovenal is hij niet echt graag onder de mensen. In de onvermijdelijke casinoscènes lijkt Craig- Bond er bijvoorbeeld niet echt van te genieten, het is voor hem een opgave om tussen die drukbevolkte speeltafels te lopen, waar iedereen naar hem kijkt.

Dat klopt wel met de Daniel Craig in real life. In een dubbelinterview met hem en de actrice Jamie Lee Curtis, zegt de laatste meermalen “He is not social.” Hij gaat er niet tegenin, hij glimlacht wat en haalt de schouders op.

In een ander interview wordt hem gevraagd of hij niet wil terugkeren als regisseur van de volgende Bond-film. Craig: “Alsjeblieft niet zeg! Ik wil thuiskomen, eten en naar bed kunnen gaan. Als regisseur ben je ’s avonds nog steeds aan het bellen met schrijvers en weet ik veel wie allemaal. En dan moet je na twee uur slaap weer de set op. Nee bedankt.”

Begrijpelijk, Craig is getrouwd met de behoorlijk fraaie Rachel Weisz, die op 48-jarige leeftijd in 2018 beviel van zijn dochter. Dan blijf je liever lekker thuis. Deze Rachel overigens laat niet na in interviews te benadrukken dat ze weinig op heeft met het personage James Bond. In de films met Craig in de hoofdrol veranderde het wereldbeeld dat de makers in de voorgaande halve eeuw consequent hadden gepresenteerd. Sinds 2006 becommentariëren ze onder meer de staat van de economie in de wereld en vellen morele oordelen over armoede, duurzaamheid en menselijk tekort.

Het goed overwint het kwaad, dat wel, maar het kwaad blijft onvervreemdbaar in de mens, het hoort bij hem. Ja, dat zat bijvoorbeeld in de eerste film, Dr. No (1962), wel even anders. Zien we die film terug, dan verbazen we ons over de naïviteit, zelfs onnozelheid, en zo lijken de eerste 22 Bond-films meer een vlucht uit de harde werkelijkheid en de vijf met Craig juist een confrontatie ermee.

Een van Craig-Bonds bekendste lines is: “Why is it that people who can’t take advice always insist on giving it?” (Casino Royale, 2006.) Waarom geven mensen die zelf geen advies accepteren altijd wel adviezen aan anderen? Het lijkt heel geschikt voor onze tijd, nog meer voor die van 2021 dan voor die van 2006. Zelf heeft James Bond zelfvertrouwen genoeg om niet al te veel adviezen nodig te hebben, maar de Craig-Bond, hoe een genadeloze killer ook, luistert wel altijd naar anderen.

Is hij een aantrekkelijke man?

In elk geval niet op de klassieke manier, zoals alle voorgangers. Toch vallen ook in de vijf films met Daniel Craig alle mooie vrouwen zonder aarzelen voor James Bond, en eigenlijk ziet dat er meestal best overtuigend uit. Toch zijn er nog steeds genoeg fans die het allemaal maar niks vinden. “Please give us a real Bond. Craig is alleen populair bij doorsnee mannen die denken dat zij dus ook een James Bond kunnen zijn. Ik ken geen enkele vrouw die Craig een knappe man vindt,” is het commentaar van een deelnemer aan een van de vele Bond-forums.

Old school-liefhebbers die dwepen met Goldfinger (1964) en Diamonds Are Forever (1971) noemen Daniel Craig nog steeds een miscast, de verkeerde keuze voor de rol. Hij is té anders dan de welgemanierde, zachtaardige, charmante James Bond van de eerste veertig jaar (1962-2002). De schrijver van de eerste Bond-boeken, de Brit Ian Fleming ‘had een heel andere Bond voor ogen. Dit is eerder een supercommando dan een geheim agent’. Hij is ook meer een KGBschurk dan een 007, betoogt een ander: “Onmiskenbaar een goed acteur, maar hij heeft geen charisma. En hij is een emotioneel wrak. En dan die pakken die hij draagt! Vreselijk...”

Wat deze watchers vooral delen is de afkeer van Daniel Craigs blonde haar en wenkbrauwen. Die zouden zwart moeten zijn. En de man is zeker vijf centimeter te kort met zijn 1,78 meter... De films zijn tegenwoordig een ‘parodie op Amerikaanse actiefilms met Matt Damon en Tom Cruise’.

Benieuwd naar de rest van het artikel? Lees het in de nieuwste Panorama of bekijk het op Blendle.