Holleeders masterplan

Een schot uit een Berettavuurwapen, een harde knal en daarna een kort claxonsignaal. Met het hoofd voorover gebogen op het stuur zit hij in zijn Golf die op de Amsterdamse Haarlemmerdijk staat. Een man met een groot postuur in een kleine auto is zojuist doodgeschoten. Licht van een reclamebord schijnt zachtjes op de ruiten van de wagen. In de verte scheurt een brommer met een passagier achterop weg door de Jordaan. Het is 23 september 2000. Vandaag is Jan Femer neergeschoten. Hij is een bekende crimineel, die een grote rol heeft gespeeld in de Nederlandse drugshandel van de jaren negentig.

De dood van Jan ‘Snor’ Femer luidt een groot aantal ‘historische’ onderwereldafrekeningen in, grofweg van 2000 tot 2006. Na Femer zou Sam Klepper volgen. Na Klepper kwamen Magdi Barsoum, diens broer Adel Barsoum, George Plieger, Cor van Hout, Jules Jie, Willem Endstra, Evert Hingst, Johnny Mieremet, Kees Houtman, Gijs van Dam junior en Thomas van der Bijl.

De moord op Jan Femer en al die andere moorden die zouden volgen maken deel uit van een wijdvertakte geschiedenis van onderlinge twisten, in de volksmond ook wel de Amsterdamse Onderwereldoorlog genoemd. Kenmerkend voor het ‘signalement’ van de vele slachtoffers die er vallen is dat ze bijna allemaal van Nederlandse of Amsterdamse komaf zijn. Jongens van de gestampte pot die in de misdaad zijn beland en daar tegen een veel te vroeg einde aan zijn gelopen. Het zijn ook allemaal afrekeningen tegen de achtergrond van drugshandel en de onderlinge strijd die daar vrijwel altijd bij komt kijken.

Astrid en Sonja

Willem Holleeder is voor altijd gekoppeld aan dit tijdperk. Hij kende vrijwel alle slachtoffers die hier zijn genoemd. En wat ook opvallend is, hij overleefde ze allemaal.

Wanneer hij in 2014 wordt opgepakt, begint justitie een proces tegen Holleeder op te tuigen, waarbij hij terecht zal staan voor het (mede) opdracht geven voor zes afrekeningen in dit kader. Het Openbaar Ministerie gaat ervan uit dat Holleeder deel uitmaakte van een select gezelschap dat dergelijke moorden liet uitvoeren. Hij zou daarbij hebben samengespannen met Stanley Hillis en Dino Soerel. De eerste is in 2011 geliquideerd, de tweede zit een levenslange gevangenisstraf uit voor het opdracht geven van een tweetal moorden uit de hierboven aangegeven reeks.

Februari 2018 is dat Vandros-proces tegen Holleeder inhoudelijk begonnen.

Veel aandacht gaat daarbij uit naar de getuigenissen van zijn twee zussen Astrid en Sonja, die veel belastende verklaringen hebben afgelegd en in het geheim gemaakte opnames hebben overhandigd. Ook heel wat aandacht gaat uit naar de verdediging van Holleeder. Advocaten Sander Janssen en Robert Malewicz stellen dat hun cliënt ten onrechte wordt beschuldigd van liquidaties. Ze stellen: Holleeder maakte zéker deel uit van het milieu waarbinnen de criminele afrekeningen werden uitgevoerd. Maar hij was níet de man die zulke opdrachten verstrekte. Hoe zij dat zo zeker weten? Omdat er nooit één reden was waarom iemand dood moest. Er speelde zoveel in die tijd, de slachtoffers werden van alle kanten bedreigd. De Amsterdamse Onderwereldoorlog is nooit opgehelderd. De vraag is uiteraard of dat nog kan. Misschien hebben Janssen en Malewicz wel gelijk en valt er niets meer te ontwarren aan de vele tegenstrijdige verhalen die er sinds die dagen de ronde doen.

De getuigenissen van Astrid en Sonja Holleeder maken de zaken er wat dat betreft niet duidelijker op. En ook zij lijken rond te lopen met een eigen agenda.

Inmiddels heeft advocate Desiree de Jonge (33) overigens de taken van Robert Malewicz overgenomen.

Fake news

Vandaag de dag lezen we veel over zaken als fake news. We leren hoe partijen met valse informatie de media bespelen. Zoiets zou destijds ook al het geval kunnen zijn geweest. Als je de hoeveelheid stukken en scenario’s in het Vandros-proces doorneemt, dan valt op dat ze zo breed uiteenlopend zijn en vaak zoveel andere (moord)zaken erbij noemen, dat het de lezer gaat duizelen. Wat is waar? En telkens blijft die ene vraag open: hoe kan het dat Holleeder alles en iedereen heeft overleefd? Zou er misschien sprake zijn geweest van een complete strategie, een masterplan dat door ‘de Neus’ en de zijnen is opgezet? Welk spel kan hier gespeeld zijn?

Terug naar die Golf op de Haarlemmerdijk. Na Femers dood is het onrustig in de Amsterdamse onderwereld. Het gespeculeer over wie erachter zou zitten houdt menigeen bezig.

Holleeder ontfermt zich over de weduwe van Sam Klepper, Sandra den Hartog, met wie hij zelfs een affaire begint

Drugshandelaar Sam Klepper spreekt op het terras van Café Wildschut dan ook zijn zorgen uit, tegen journalist Bas van Hout. Hij heeft de Amsterdamse crimineel leren kennen als een keiharde kerel, maar ook als een familyman. Klepper denkt erover zich terug te trekken uit het milieu, zo vertrouwt hij Van Hout toe. De Joego’s van de Serviër Jocic (de tegenpartij van de Bosnische Joego’s met wie Klepper goed contact heeft) hebben het al jaren op hem voorzien en hij is het zat. Maar nu is er iets anders aan de hand. Hij begrijpt iets niet. Terwijl hijzelf sinds de dood van zijn zakenrelatie Jan Femer ‘achter de zandzakken zit’, zoals hij dat zelf noemt, lopen andere kopstukken uit het Amsterdamse milieu vrolijk en vrij rond – alsof er niets aan de hand is. Kijk naar een Willem Holleeder, die rondhangt in de horeca van de Cornelis Schuyt-buurt. Of neem een Hillis, die zit te klussen in zijn loods in Amsterdam-Noord en is op de avond van de liquidatie van Femer in een feestelijke bui. Dit is door meerdere personen waargenomen. Vroeger was het altijd: ’als iemand van onze groep aangevallen wordt, worden we allemaal aangevallen’. Nu loopt iedereen rond alsof er niets gebeurd is. Klepper constateert dat hij de enige is die voorzorgsmaatregelen neemt – en dat hij daarbij geïsoleerd raakt. “En zij lopen fluitend, zonder bescherming rond, terwijl ík niet eens Femers zakenpartner ben!”

Kogels voor Klepper

In dat gesprek met Bas van Hout vertrouwt Klepper hem toe dat hij denkt dat Femer door ‘zijn eigen kring is gedaan’, met name Soerel en Hillis nemen een prominente verdachtenrol in. Daarnaast voelt hij aan dat hij de volgende kan zijn. Klepper drukt Van Hout nog op het hart absoluut zijn mond te houden over zijn ontboezemingen, anders kost het hem gegarandeerd zijn kop. Klepper moet voor zichzelf gaan denken. Voor alle zekerheid heeft Klepper een nieuwe Oost-Europese bodyguard besteld bij de broer van Paja (de Bosnische crimineel). Deze nieuwe beveiliger is een generaal in het Bosnische leger. Het is de laatste keer dat Van Hout Klepper in levenden lijve ziet.

Het is uiteindelijk diezelfde bodyguard die niet veel later een nogal dubieuze rol speelt bij de afrekening van Klepper. Terwijl een hitman kogels afvuurt op de Amsterdammer, die net zijn woning verlaten heeft aan het Gelderlandplein in Amsterdam-Buitenveldert, staat de genoemde beveiliger met een grote televisie in zijn handen. Als hij dan eindelijk weet terug te schieten, raakt hij een gebouw en een voorbijganger. Klepper sterft op 10 oktober 2000.

Femer is dood. Klepper is dood. De vijanden van deze twee criminelen zijn daadwerkelijk bezig strategisch te ruimen, zo lijkt het. Wie zal er volgen?

In afgeluisterde telefoongesprekken bespreken zware criminelen wie Klepper zou kunnen hebben doodgeschoten.

Norbert S.

In de laatste maand van het Vandrosproces komt er een voor het grote publiek onbekende, maar binnen de Amsterdamse onderwereld alom beruchte figuur naar voren. Dat is Norbert S.

Kort na de dood van Klepper komt deze drugshandelaar op de radar van de CIE, de Criminele Inlichtingeneenheid. Deze wat flamboyante, hippieachtige maar toch ook bloedlinke hasjdealer is lange tijd met Klepper en Mieremet opgetrokken. Er wordt door de CIE opgetekend dat deze Norbert S. vertelt enkele uren voor de liquidatie op Klepper gebeld te zijn door niemand minder dan Sreten ‘Joca’ Jocic, de leider van de Joegomaffia in Amsterdam. Op een gegeven moment zou Jocic tegen Norbert S. hebben gezegd: “Kijk zo meteen maar eens op Teletekst.”

Norbert S. begrijpt aanvankelijk niet wat de Joegogangster ermee bedoelt. Totdat niet veel later het nieuws naar buiten komt dat Klepper is doodgeschoten.

Over voorkennis gesproken...

Het nieuws dat Norbert S. kort voor de liquidatie van Klepper met Jocic gesproken heeft komt razendsnel op straat te liggen. John Mieremet, sinds mensenheugenis de criminele partner van Sam Klepper, is zich na het horen van de Joca-anekdote van Norbert S. rot geschrokken. En dat is niet zonder reden. Mieremet en Klepper hebben altijd hoog spel gespeeld in de drugshandel en vele vijanden gemaakt – en ook laten opruimen. In het milieu worden ze nog altijd verantwoordelijk gehouden voor de moord op de criminele ‘vader’ van Joca Jocic: Duja Becirovic. Onder andere deze zaken leiden ertoe dat er een prijs op hun hoofd komt te staan.

’Ben ik dan na Klepper de volgende die wordt afgeschoten door die Joca?’ raast door het hoofd van Mieremet.

Hij voert hier gesprekken over met Willem Holleeder. De Neus hangt rond bij Klepper en Mieremet sinds halverwege de jaren negentig. Eerst doen Klepper en Mieremet een beetje lacherig over die gekke Neus, noemen ze hem een ‘wagonnetje aan de trein’, die ze lossen als ze genoeg van hem hebben. Maar die dagen zijn inmiddels verleden tijd, Willem is de locomotief, die de andere kant op rijdt. Het lijkt erop dat Klepper en Mieremet met Willem van het begin af aan het criminele paard van Troje hebben binnengehaald. Willem Holleeder ontfermt zich over de weduwe van Sam Klepper – Sandra den Hartog – met wie hij zelfs een affaire begint. Willem Holleeder loopt met topcrimineel Dino Soerel uit Purmerend rond. Deze Dino is op zijn beurt weer uitgegroeid tot de tweede man binnen de organisatie van Stanley Hillis, de intellectuele muscleman. Willem Holleeder gaat ook veel om met Willem Endstra, de vastgoedman die miljoenen aan zwart geld heeft geïnvesteerd van criminelen. Ook Klepper en Mieremet hebben bij Endstra geïnvesteerd.

Johnny Mieremet moet veel stress hebben gehad in die tijd. Zijn partner Sam Klepper is dood, hij voelt de hete adem van de Joego’s in zijn nek en is ook nog eens bang dat hij zijn bij Endstra geïnvesteerde geld niet meer terugziet. Holleeder hoort Mieremet aan en zegt dat hij zal kijken wat hij kan doen. Holleeder laat nog kogelwerend glas plaatsen bij ‘de Schele’ in het Belgische Neerpelt. Een strategisch geplaatste ruit (met uitzicht op de tuin) is echter van gewoon glas. “Foutje, bedankt,” zal Mieremet hierover later cynisch opmerken tegen Bas van Hout.

Expeditie Holleeder

Willem Holleeder start in de periode die hierop volgt een soort expeditie om ‘de waarheid’ achter de moord op Klepper te achterhalen voor John Mieremet. Holleeder zal Mieremet voeden met nieuwe geruchten, zo valt op te maken uit de talloze taps die door justitie zijn ingebracht in het Vandros-proces. Zodanig dat ‘de Schele’ letterlijk niet meer weet welke kant hij op moet kijken.

Een voorbeeld daarvan is het bezoek dat Holleeder najaar 2000 brengt aan het dan nog volledig in oorlog verkerende Bosnië-Herzegovina, waar zijn vriend en criminele handlanger Maruf ‘Paja’ Mrzic vandaan komt. In een nadien afgeluisterd telefoongesprek tussen John Mieremet en Holleeder zegt de Neus dat hij in voormalig Joegoslavië iedereen heeft gevraagd wie Klepper heeft ‘gedaan’, met Paja als tolk. Maar wat blijkt nu? Niemand weet het antwoord op die vraag daar in Joegoslavië, zo vertelt Holleeder aan Mieremet.

Holleeder, anno 2018, in de rechtszaal:

“Tja, de Joegoslaven krijgen altijd meteen overal de schuld van, maar ik ga liever eerst eens effe kijken of het wel zo is.

Ik ben het daarom daar maar effe gaan vragen, samen met Paja.”

Fortuin in bankkluis

Maar het Teletekst-verhaal van Norbert S. blijkt hardnekkig. Helemaal als Holleeder via via te horen krijgt dat Jocic inderdaad nog een appeltje met Mieremet te schillen heeft.

Holleeder weet een oplossing: Mieremet moet betalen aan ‘Joca Amsterdam’, net als de weduwe van Klepper, Sandra den Hartog.

In die tijd hoort iedereen overal de naam van Joca Jocic. De Joca-dreiging is enorm, zo begrijpt iedereen in de onderwereld op een gegeven moment. Helemaal nadat Holleeders vriend Paja eind 2000 aan alles en iedereen meldt dat ‘de poedel’ weer in de stad is, doelend op de wilde krullenbos van de Servische gangster Jocic.

Mieremet is ten einde raad en sluit zich steeds meer op in zijn villa in België.

Holleeder: ‘Mieremet heeft iedereen een loer gedraaid. Hij heeft Endstra zo gek gekregen dat die mij ging noemen als de afperser’

Hij duikt zelfs een poosje onder in Duitsland. Het duurt niet lang of hij gaat overstag. Mieremet verstrekt een miljoenenbedrag aan Holleeder, die het grootste deel daarvan op zijn beurt weer aan Stanley Hillis geeft. Ook Sandra den Hartog gaat door de hoeven. Zij rijdt vergezeld van Stanley Hillis in het voorjaar van 2001 met de auto naar Liechtenstein, om daar een fortuin op te nemen dat haar vermoorde man gestald heeft in een bankkluis in het Alpenlandje. Hillis neemt het bedrag bij die gelegenheid van haar aan, en geeft het nog diezelfde dag aan ‘een contact’ van Joca Jocic, zo laat hij de Klepper-erfgename weten. Hillis doet dat terwijl Sandra den Hartog enkele uren wacht op een lokale parkeerplaats. Ze zal achttien jaar later de rechtbank zeggen zich ‘opgelucht’ te hebben gevoeld dat het bedrag nu eindelijk betaald was...

Het spel

Maar klopt deze lezing? Er is namelijk een aantal opmerkelijke zaken aan te wijzen die zouden kunnen duiden op een soort spel van Holleeder en de mensen met wie hij veel is gezien: Hillis en Paja.

Een van de eersten die iets in die trant beweert is de in 2004 geliquideerde Martin Hoogland. Hem kennen we vooral als de moordenaar van Klaas Bruinsma. Deze Hoogland kon erg goed overweg met Duja Becirovic, en later ook met zijn opvolger Joca Jocic. Hoogland zit in deze periode gevangen in de PI Scheveningen en onderhoudt vanuit die locatie contact met journalisten en allerlei onderwereldfiguren. De politie onderschept enkele weken na de moord op Klepper een kattebelletje van Hoogland aan Joca Jocic. Hij noteert: ‘Wat ik begrijp is dat die Fast Fuck van Serajevo dubbel spel speelt tegen Glasses en Vastgoedkidnapper ook. Zij spelen een vies spelletje. En Glasses weet alles.’ Datzelfde briefje wordt Joca voorgehouden als die in 2002 in Bulgarije is gearresteerd en naar Nederland wordt overgebracht, op verdenking van het laten plegen van de liquidaties op Femer en Klepper.

Joca gaat tijdens de verhoren in op die aantijgingen. Hij laat weten nooit te hebben geprofiteerd van de moorden en ook niets tegen Femer of Klepper gehad te hebben.

Een van de rechters wil bijna twee decennia later in de Osdorpbunker van Holleeder weten wat die van dit briefje vindt. Die antwoordt: “Tja, dat gaat denk ik over Paja, Mieremet en mij.”

“Waarom denkt u dat?”

“Nou ja, ik ben natuurlijk de Vastgoedkidnapper (doelend op de Heinekenontvoering, red.), en John had altijd een bril, dus die is Glasses. En dan zullen ze met die Fastfuck wel Paja bedoelen, want daar liep ik veel mee in die tijd.”

Over Martin Hoogland zegt Holleeder nu: “Ik ken die hele gozer niet. Als hij dat over mij schrijft, dan heeft hij dat niet van zichzelf. Ik ben die hele man nog nooit in mijn leven tegengekomen.” Maar het liegt er niet om wat Hoogland beweert: hij schrijft dat hij er zeker van is dat Holleeder en Paja dubbelspel spelen. En daar houden ze Mieremet mee voor de gek. En ook meldt hij dat Mieremet dit zelf inmiddels doorheeft. Mieremet kan kennelijk niet meer terug uit de spagaat waar hij in gewurmd is. Maar hoe weet Hoogland dit? Volgens Bas van Hout, die we spreken voor dit artikel, is het vrij simpel. Hoogland heeft het gehoord in de bajes. Hij houdt er zijn ogen en oren goed open en heeft nog steeds goede contacten ’buiten’. Hij hoopt ook dat als hij vrijkomt, opnieuw een belangrijke rol kan gaan spelen in het milieu en heeft een lijstje dat afgewerkt moet worden.

Belazerd door ‘de Ouwe’?

De CIE houdt ondertussen in het lopende onderzoek naar de liquidaties op Klepper en Femer ook contact met Norbert S., de hasjhandelaar. Die komt in de loop der tijd met nieuwe informatie. Zo zegt hij de CIE dat Joca eigenlijk maar een miljoen gulden eiste van Mieremet.

Maar dat Holleeder daar 10 miljoen gulden van gemaakt heeft. Norbert S. – die kennelijk goed op de hoogte is - verklaart de CIE ook hoe het bedrag dat Mieremet heeft afgestaan is verdeeld: 1 miljoen ging naar Jocic, 1 miljoen naar tussenpersonen en 8 miljoen naar Holleeder.

Holleeder werd anno 2018 in de rechtszaal gevraagd naar een reactie op de uitlatingen van Norbert S.: “Er wordt zoveel gezegd. Wat ik van Mieremet heb gekregen, heb ik aan Stanley Hillis gegeven, dat was 5 miljoen gulden. En de rest heeft Sandra den Hartog aan Hillis gegeven. Als ik 8 miljoen zou achterhouden, zouden Jocic of Hillis daar wel om komen, toch?” Interessant is dat Holleeder het betalen van een miljoenenbedrag niet ontkent. Hij gaat er anno 2018 nog altijd vanuit dat de Joegodreiging naar Mieremet toe in die tijd enorm was.

Maar is er nou betaald aan de Joego’s?

En zo ja, hoeveel dan? Uit het gedrag van iemand als Slobodan ‘Kolle’ Kostovski valt op te maken dat er in ieder geval wrevel ontstaat in die tijd. Kolle Kostovski is de naam van de man die in Liechtenstein van Stanley Hillis het geld zou hebben ontvangen voor Joca. Deze informatie komt bij justitie via een Joego-informant genaamd ‘Gisa’. Juist deze Kolle Kostovski is – zo blijkt uit het boek De Kouwe Ouwe over Stanley Hillis – nog jarenlang in het milieu op zoek naar Hillis. Kolle Kostovski meent dat hij door ‘de Ouwe’ belazerd is. En niet alleen Kostovski maar ook Joca Jocic laat op een bepaald moment aan de recherche in Amsterdam weten nooit iets te hebben ontvangen. Tegen Bas van Hout zegt Jocic dat hij Holleeder persoonlijk heeft uitgenodigd om te komen vertellen wanneer en aan wie dat geld is overhandigd. Jocic zegt ook een hekel te hebben aan Willem Holleeder.

Mieremet de sul

Zouden Holleeder en consorten die miljoenen lekker in hun eigen zak hebben gestoken? Dat is de vraag die nu opkomt. Mieremet stapt in 2002 naar John van den Heuvel van De Telegraaf voor een interview. Hij heeft dan eerder dat jaar een aanslag op zijn leven overleefd.

Onder de kop ‘Of ik word afgeschoten, of ik praat’ vertelt Mieremet dat Holleeder achter de moord op Klepper zit. Omdat de gevaarlijkste altijd het eerste moet worden gepakt, zo legt Mieremet uit. Holleeder zou Klepper hebben gezien als gevaarlijker dan Mieremet, zou je hieruit kunnen concluderen. Met andere woorden: Mieremet was de sul van wie nog miljoenen afgeperst konden worden. Terug naar Osdorp. Rechter Benedicte Mildner vraagt Holleeder hoe zijn relatie was met John Mieremet. Holleeder draait op zulke vragen standaard hetzelfde verhaal af: “Johnny heeft iedereen een loer gedraaid. Hij heeft Endstra zo gek gekregen dat die mij ging noemen als de afperser. En ondertussen is hij de enige die geld heeft gekregen van Endstra. Ik heb altijd het goede met Mieremet voorgehad.”

Achteraf: een campagne van desinformatie

Martijn Haas

Bijgaand verhaal is geschreven in de laatste maanden van de inhoudelijke behandeling van het Holleeder-proces. Het was een periode waarin het Openbaar Ministerie en de verdediging in de rechtszaal volop met elkaar de strijd aangingen. Inzet: wat klopt er nu precies van alle info die in eindeloze rijen ordners waaruit het Vandros-dossier bestaat is genoteerd? Het gaat hier om een zeer omvangrijke onderzoek, samengesteld uit politiemutaties, eerdere procesverslagen, verhoren, afgeluisterd materiaal en door getuigen ingebrachte stukken.

Het OM beweert medio zomer 2018 dat er glashelder uit blijkt dat Holleeder verantwoordelijk is voor meerdere liquidaties.

Holleeders verdediging beweert echter dat er ook een heel andere lezing uit naar voren komt: was hun cliënt wel de grote man?

Hadden anderen niet een veel grotere rol?

Het bijgaande stuk brengt de lezer terug naar de dagen dat Holleeder nog volop actief was binnen de Amsterdamse onderwereld, nu alweer bijna twintig jaar geleden. Het probeert aan de hand van de moord op Sam Klepper uit te leggen hoe inventief criminelen als Holleeder destijds een campagne van desinformatie konden opstarten. Hoe ze door bepaalde info ‘neer te leggen’ zorgden voor verwarring en argwaan – met als resultaat dat het vaak tot op de dag van vandaag onduidelijk is wie nu wat gedaan heeft.

Overigens heeft het Holleeder tot nu toe weinig geholpen: de Neus werd zoals bekend in 2019 veroordeeld tot levenslang.