Schandalen en #MeToo-affaires bij de overheid

De officier

Wat is er aan de hand?

Tegen een officier van het marineschip Zr.Ms. Karel Doorman is aangifte gedaan door een mannelijke matroos. De officier zou hem hebben betast, aangerand en seksueel geïntimideerd. De Karel Doorman was naar de Caribische zee gestuurd om hulp te verlenen op de Bovenwindse Eilanden en is inmiddels terug in Nederland.

Wanneer speelt dit?

In mei van 2020.

Hoe loopt het af?

Als een onderzoekscommissie aan boord komt naar aanleiding van het voorval, doen nog twee mannen aangifte. Later doet nog een vierde matroos aangifte.

Opmerkelijk:

De officier besluit eerst om aan boord te blijven, maar als de aangiftes blijven komen, gaat hij van boord en wordt vervangen. Ook zijn opvolger zou niet van onbesproken gedrag zijn.

De pelotonscommandant

Wat is er aan de hand?

Een pelotonscommandant van de Koninklijke Militaire Academie in Breda is geschorst omdat hij seksuele relaties zou hebben aangeknoopt met meerdere vrouwelijke leerlingen, volgens bronnen binnen de KMA met vijf cadetten. Seksuele relaties zijn binnen defensie niet toegestaan als er sprake is van een hiërarchische relatie.

Wanneer speelt dit?

In februari 2018, maar het komt pas in mei 2019 naar buiten.

Hoe loopt het af?

De commandant is na een intern onderzoek in augustus 2019 ontslagen.

Opmerkelijk:

Met name het feit dat de man tegelijkertijd met meerdere vrouwen een relatie had, werd door de KMA als stuitend ervaren.

De vinger

Wat is er aan de hand?

Tijdens een ontgroening moeten militairen op de kazerne in Schaarsbergen hun broek naar beneden trekken, waarna het ‘vinger-in-de-kont-spel’ kan beginnen. Dit is op film vastgelegd.

Wanneer speelt dit?

In 2017.

Hoe loopt het af?

Defensie stelt een intern onderzoek in naar de klachten van militairen, maar dit onderzoek bevat veel fouten. Er wordt zelfs in twijfel getrokken of het incident wel echt is gebeurd, terwijl er filmbeelden van zijn.

Opmerkelijk:

De daders hebben een tegenaangifte gedaan, volgens hen hadden de militairen zelf gevraagd om deze vernederingen, aldus hun advocaat. Uit het Jaarverslag Integriteit Defensie 2018 blijkt dat er in dat jaar 103 meldingen van misdragingen in de privésfeer, 136 meldingen van ongewenste omgang en 38 meldingen van seksuele intimidatie zijn gedaan.

Tijdens een ontgroening moeten militairen op de kazerne in Schaarsbergen hun broek naar beneden trekken, waarna het ‘vinger-in-de-kont-spel’ kan beginnen.

De hoofdofficier (I)

Wat is er aan de hand?

Hoofdofficier van justitie Charles Wiegant van het parket Centrale Verwerking Openbaar Ministerie is pas vijftien maanden in functie als hij stopt. Diverse medewerkers dienen klachten in over ‘ongewenste omgangsvormen’. Dit zou gaan om autoritair gedrag, pesten, seksisme en discriminatie, gedurende enkele maanden. Een lid van het college van procureursgeneraal behandelt die klachten, maar ook daarover wordt geklaagd. Daarom is er door het OM een klachtencommissie samengesteld zonder eigen personeel.

Wanneer speelt dit?

In november 2019.

Hoe loopt het af?

Wiegant is overgeplaatst van het parket dat verkeersboetes behandelt naar een nieuw landelijk multidisciplinair interventieteam tegen ondermijning. Dit team is opgericht na de moord op advocaat Derk Wiersum.

Opmerkelijk:

Terwijl Wiegant pas ruim een jaar op deze functie zit, regent het al maandenlang klachten over hem. Het is ook vreemd dat Wiegant van een relatief lichte afdeling (verkeersboetes) naar een veel zwaardere afdeling (misdaad) is overgeplaatst. Hij doet daar vooronderzoek naar wat er nodig is voor het daadwerkelijke onderzoek.

De hoofdofficier (II)

Wat is er aan de hand?

Plaatsvervangend hoofdofficier van Justitie Vincent L. heeft tegen betaling seks met een 16-jarige jongen, die zijn diensten aanbiedt op internet. Er zijn meerdere mannen aangehouden en aangeklaagd wegens het hebben van seks met deze minderjarige, tien mannen zijn veroordeeld. Tegen één verdachte is de zaak geseponeerd.

Wanneer speelt dit?

In 2017.

Hoe loopt het af?

Het Openbaar Ministerie blundert met een fout bij de aanhouding van Vincent L., die – volgens de rechtbank gegrond –bezwaar maakt tegen de dagvaarding.

Daardoor lijkt hij in eerste instantie de dans te ontspringen, maar het OM gaat in hoger beroep en krijgt gelijk, waardoor de hoofdofficier alsnog vervolgd wordt.

Opmerkelijk:

De zaak komt aan het rollen als de ouders van de 16-jarige jongen aangifte doen bij de politie. Opmerkelijk is ook dat Vincent L. de plaatsvervanger is van Marianne Bloos, die haar opvolger zelf had voorgesteld toen ze het veld moest ruimen vanwege een verzwegen relatie (zie hiernaast). Vincent L. mag niet meer als advocaat aan het werk, maar hij is wel als adviseur bij een advocatenkantoor aangenomen.

De hoofdofficieren

Wat is er aan de hand?

Marianne Bloos en Marc van Nimwegen zijn hoofdofficieren van het Openbaar Ministerie als hun intieme relatie aan het licht komt. Lange tijd hebben ze dit geheim kunnen houden.

Wanneer speelt dit?

In 2016 melden ze hun relatie, maar er zijn sterke aanwijzingen dat Bloos en Van Nimwegen vanaf het voorjaar 2011 al intiem zijn.

Hoe loopt het af?

Er komt een onderzoek door een commissie waarin een voormalig procureur-generaal van de Hoge Raad de leiding heeft. In het rapport staat dat dit een ‘breed zichtbare en langdurige overschrijding van gedragsnormen van integriteit’ is. Beiden zijn ontslagen, Bloos overigens veel later dan Van Nimwegen.

Opmerkelijk:

In het onderzoek zijn fouten gemaakt. De beklaagden zelf mogen de getuigenverklaringen niet inzien, vanwege privacy-issues, maar over de relatie van de twee mag wel van alles gezegd worden zonder dat de beklaagden zich kunnen verweren. Zo wordt Van Nimwegen omschreven als ‘een bullebak’ en komt op straat te liggen dat hij meerdere affaires met collega’s zou hebben gehad.

Teamleider politie

Wat is er aan de hand?

Een teamleider van de politie in de Haarlemmermeer is ontslagen wegens ‘grensoverschrijdend gedrag’ tegenover een vrouwelijke collega.

Wanneer speelt dit?

In februari 2020.

Hoe loopt het af?

De teamleider krijgt ontslag aangezegd, waartegen hij overweegt in beroep te gaan. Saillant is dat als de politie de telefoon van de lastiggevallen agente doorzoekt op seksueel getinte appjes, de rechercheurs ontdekken dat ze lekt naar het NRC over misstanden binnen de politie. Dat is ‘ernstig plichtsverzuim’ en daarom is ook haar ontslag aangezegd. Ook blijkt ze nog een relatie te hebben met een mannelijke collega voor wie inmiddels ook ontslag is aangezegd.

Opmerkelijk:

De agente is eerder weggepest bij de politie Den Haag omdat ze als klokkenluider misstanden naar buiten brengt.

Diverse medewerkers dienen klachten in over ‘ongewenste omgangs vormen’. Dit zou gaan om autoritair gedrag, pesten, seksisme en discriminatie

De vuurtorenwachtster

Wat is er aan de hand?

Een vrouwelijke vuurtorenwachter van de Brandaris wordt gestimuleerd door Rijkswaterstaat om de publiciteit te zoeken rond haar werk. Dit gaat zo goed dat haar mannelijke collega’s jaloers worden en haar weg proberen te pesten. Ze wordt buitengesloten en krijgt seksueel getinte appjes en fotokopieën van ontblote achterwerken van collega’s.

Wanneer speelt dit?

In 2018.

Hoe loopt het af?

Rijkswaterstaat kiest de kant van de daders en zegt dat het wel meevalt. Er wordt een intern onderzoek ingesteld, maar die is niet onpartijdig omdat de hoofdonderzoeker verbonden is aan Rijkswaterstaat. Ook worden uit het dossier van de vrouw privégegevens gedeeld met de collega’s. Terwijl de vuurtorenwachtster met verlof wordt gestuurd, volgt er geen enkele actie tegen de daders. Er komt een nieuw en onafhankelijk onderzoek, maar deze onderzoeker geeft de opdracht terug omdat hij te weinig medewerking van Rijkswaterstaat krijgt. De vrouw heeft een andere baan aangeboden gekregen, maar die weigert ze.

Opmerkelijk:

De mannelijke collega’s spannen zelf een rechtszaak tegen de vuurtorenwachtster aan wegens smaad. Ze wordt deels vrijgesproken, maar krijgt wel een boete van 200 euro. De vrouw klaagt op haar beurt een ex-collega aan voor smaad. De rechter geeft haar gelijk waarna de man een boete moet betalen van 500 euro.

‘SLACHTOFFERS VOELEN ZICH ONDER DRUK GEZET’

JEROEN HINDRIKS is seksuoloog bij Fabriek 69, een coöperatie van vier zzp’ers die zich bezighouden met relaties, intimiteit en seksualiteit en preventie seksueel geweld binnen zorg, welzijn en onderwijs.

Hoe kijk jij aan tegen deze gevallen?

“In de gevallen die hier zijn beschreven, gaat het om twee verschillende zaken. Aan de ene kant is er de relationele kant en aan de andere kant het misbruik. In beide gevallen is er meestal sprake van een machtspositie van een van de twee. Het begon al toen het seksueel misbruik binnen de kerken bekend werd; de dreiging met het verlies van je positie of niet doen wat God zou willen, is een vorm van chantage. Slachtoffers voelen zich onder druk gezet.”

Zijn er situaties waarin ongewenste omgangsvormen vaker voorkomen?

“Ja, dat zie je bijvoorbeeld bij defensie waar geprobeerd wordt om zaken binnenskamers te houden. Maar ook bij Rijkswaterstaat, waarbij de organisatie ook nog zegt ‘dat het wel meevalt’. De enige die vast kan stellen of het wel meevalt, is het slachtoffer. Die was er namelijk bij en Rijkswaterstaat zelf niet. Hiermee houden deze bedrijven het misbruik zelf in stand. Door niet open te zijn, kan het doorgaan. Dit voedt het idee van de misbruikers dat ze onoverwinnelijk zijn. Kijk naar de zaken rond Jeffrey Epstein en Harvey Weinstein, die dachten ook dat ze onaantastbaar waren. En ze kwamen er vaak nog mee weg ook.”

Ligt het probleem niet bij de opvoeding?

“Ik gaf laatst voorlichting over sexting in groep 7 en 8 van een basisschool en ik legde ze de case voor van een meisje dat een foto van zichzelf naar haar vriendje stuurde. Dit vriendje stuurde die foto door naar anderen. Toen ik vroeg wie fout was in dit geval, vond iedereen, ook alle meisjes, dat het meisje fout was. Zij had die foto niet moeten sturen... Bij kinderen gaat het dus al verkeerd. Ze moeten leren dat iedereen respect verdient en dat je niemand ongevraagd mag aanraken. Jongens moeten leren hoe ze met meisjes om moeten gaan. Dat sissen naar vrouwen kan echt niet, waarom laten niet meer mannen van zich horen dat vrouwen niet op die manier behandeld horen te worden? Hier ligt een belangrijke taak en opdracht voor ons mannen.”

Is het een probleem als personeel onderling relaties heeft?

“Als mensen intensief met elkaar samenwerken, kan het gebeuren dat personeelsleden meer voor elkaar gaan voelen. Dit hebben werkgevers liever niet. Voordat je het weet, ontstaat er onderling geroddel en worden mensen voorgetrokken. Dat komt de sfeer niet ten goede.”

Waarom wordt misbruik binnen een bedrijf vaak stilgehouden?

“Omdat bedrijven bang zijn voor slechte publiciteit. Daarom moffelen ze het liever weg en bagatelliseren bedrijven het. Maar daarmee is het niet verdwenen. Ze doen er beter aan om naar buiten toe te laten zien dat dit gedrag niet hoort en dat dit niet getolereerd wordt. Dat maakt het voor iedereen veiliger. Ook al begint een relatie met toestemming van beide kanten, dan kan dit nog steeds in een machtspositie veranderen. Wat als een van de twee niet meer wil, maar bang is om haar of zijn baan kwijt te raken? Dan is er geen sprake meer van een evenwichtige positie.”