Waarom moest Frankie Pannenkoek plat?

Het is een scène die niet zou misstaan in een maffiafilm. Wanneer Frank Scharrenberg op dinsdagavond 13 augustus 2013 zijn Audi A4 rond acht uur ’s avonds parkeert bij de luxe woonwijk Lomas de Sierra Blanca bij Marbella, stopt er een zilverkleurige auto naast hem. Een van de inzittenden stapt uit met een automatisch wapen in zijn hand.

Er klinkt een salvo in de wijk die ook wel ‘de goudkust van Marbella’ wordt genoemd. Zestien kogels raken de man die in de onderwereld ‘Frankie Pannenkoek’ of ‘Panny’ wordt genoemd. Terwijl de dader en zijn chauffeur met piepende banden de duisternis van de Costa del Sol invluchten, probeert zijn vrouw met mond-op-mondbeademing het leven van haar man te redden. Maar het is te laat. In het bijzijn van zijn vrouw en twee van zijn kinderen sterft Scharrenberg.

Wie is deze 43-jarige Frank Scharrenberg en welke rol speelde hij in het criminele milieu? En nog belangrijker: waarom moest hij dood? Die vragen houden de opsporingsinstanties nu al meer dan zes jaar bezig.

Platte smoel

Frank Scharrenberg wordt in 1970 geboren in de Haarlemse Leidsebuurt. Een volkswijk waar veel gezinnen het niet heel erg breed hebben. ‘Vanwege mijn platte smoel’ noemen zijn vrienden hem Pannenkoek, zo zal hij later grappend zeggen. Hij koestert zijn bijnaam. Als hij mensen opbelt, zegt hij steevast: “Met Pannenkoek.” Een jeugdvriend van Scharrenberg vertelt begin dit jaar aan misdaadjournalist Hendrik Jan Korterink: “We hadden het arm. Perspectief nul.” De vriend herinnert zich de tijd met Scharrenberg als ‘altijd feest’. “Ja, een beetje wild en naïef was ie wel.” Om te besluiten met: “Hij ging links, ik rechts.”

Ook bij de recherche bestaat al jaren het vermoeden dat Scharrenberg actief is in de georganiseerde misdaad. Toch weet hij lang uit handen van justitie te blijven. In 2007 duikt zijn naam op in een onderzoek nadat er bij de Nuon een tip is binnengekomen dat een woning in Westwijk in Amstelveen gebruikt wordt als ‘opslagplaats voor waardevolle goederen’. Als de politie poolshoogte komt nemen, zien ze een woning met rolluiken en camera’s. Volgens de buren woont er niemand in het pand.

Iedereen die hem ontmoet weet gelijk dat Frankie Pannenkoek waarschijnlijk nooit in zijn leven een gewone baan heeft gehad

Wanneer agenten daarop de deur van het pand forceren, treffen ze 170.000 euro aan. Ook vinden ze een kasboek en papieren die er op lijken te wijzen dat Scharenberg zich bezighoudt met de handel in verdovende middelen. In het huis ligt ook een vals Brits rijbewijs op naam van ene Anthony Summers, vijftien mobiele telefoons en een pieper.

Als de recherche zijn gangen nagaat blijkt Pannenkoek, die niet over een legaal inkomen beschikt, de jaren daarvoor maar liefst veertien auto’s op zijn naam te hebben gehad. Daarnaast vliegt hij wel heel erg vaak. Uiteindelijk wordt hij vervolgd wegens witwassen. Het proces woont hij niet bij. In een artikel in Het Parool wordt gemeld dat hij er de voorkeur aan geeft om in Marokko de 60ste verjaardag van zijn schoonmoeder te vieren.

Costa del Crime

Pannenkoek verblijft sowieso niet veel in Nederland. Hij zit veel in Zuid-Spanje. Toch geldt hij aan de ‘Costa del Crime’ niet als een van de vele patserige criminelen die er verblijven. Mensen die hem zien, omschrijven hem als ‘verzorgd’ en ‘heel erg vriendelijk’. Maar iedereen die hem ontmoet weet gelijk dat Frankie Pannenkoek waarschijnlijk nooit in zijn leven een gewone baan heeft gehad. Wat doet Pannenkoek daar onder die Spaanse zon? Hij koopt zo nu en dan een bedrijf van mensen in nood. Zo koopt hij een autobedrijf in het Spaanse Elviria. Binnen notime staat de zaak vol met snelle wagens in het duurdere segment die bij hem geleased kunnen worden. De zaak is geen blijvertje; wanneer de politie er hoogte van krijgt, worden alle auto’s vliegensvlug weggehaald.

Toch is hij meer dan een vrije jongen die zo nu en dan een bedrijfje koopt. Een van de compagnons van Pannenkoek is Ricky ‘Neus’ van der Bunt, een bekende figuur binnen de Amsterdamse onderwereld. Hoewel de naam van deze drugshandelaar lang niet zo bekend is als andere namen uit zijn kennissenkring geldt Van der Bunt als een vriend van nagenoeg alle bekende namen uit het milieu. Mink Kok, Dino Soerel, Jan Femer, Stanley Hillis: Van der Bunt kent ze allemaal. Al deze zware jongen komen geregeld in de coffeeshop van zijn familie, Betty Boop aan de Nieuwezijds Kolk. Volgens de overlevering is Van der Bunt toen hij in het buitenland een gevangenisstraf uitzat wegens drugssmokkel goed bevriend geraakt met een Zuid- Amerikaanse drugshandelaar. Nadat de straf van Van der Bunt erop zat, stapte hij in de handel in cocaïne en maakte fortuin.

Op 13 februari 2008 is Van der Bunt in een opperbeste stemming. Hij heeft een deal met de Italiaanse justitie gesloten. Door deze overeenkomst hoeft hij nog maar vier jaar uit te zitten van een straf voor cocaïnehandel. En dat is reden voor een feestje. Samen met Pannenkoek eet hij in een restaurant in Madrid. Wanneer de mannen het restaurant verlaten wordt Rick van der Bunt geliquideerd. Hoewel Pannenkoek ernaast loopt ziet hij helemaal niets van de aanslag. Hij hoort alleen een knal en het volgende moment ziet hij Van der Bunt op zijn neus plat op de grond liggen. Het hardnekkige verhaal rondom die afrekening is dat Van der Bunt geliquideerd is omdat hij de boel verraden zou hebben. Een verhaal dat overigens nergens officieel bevestigd is.

Meubelzaak als front

Dat hij aan de dood ontsnapt is, zorgt er niet voor dat Pannenkoek zijn levenswandel verandert. Voor de buitenwacht lijkt dat misschien zo. Uit Spaanse documenten blijkt dat Pannenkoek datzelfde jaar een Spaans bedrijf koopt, Teka World S.L., een firma die zich bezig houdt met de verkoop van teakhouten meubelen. Deze firma neemt Pannenkoek over van een Belgische ondernemer. Hoewel de kennis hem nog opgezadeld blijkt te hebben met een schuld van 20.000 euro, lijkt Pannenkoek het allemaal wel best te vinden. Hij geeft de zaak op het industrieterrein in Estepona de naam Art of Living. Het is een meubelzaak met Indonesische spullen. Pannenkoek bemoeit zich amper met de bedrijfsvoering. Zijn medewerkster bestelt alle meubelen online. Dat de zaken slordig gaan, is een understatement. Op een gegeven moment moet er zelfs geld bij. Pannenkoek lijkt het allemaal niet te interesseren. De winkel verschaft hem namelijk een wit imago. Voor de buitenwacht zit hij in de meubelen. Hij heeft zelfs visitekaartjes laten maken. Zo nu en dan stuurt hij klanten naar zijn winkel. Hoewel hij vaak in landen als Libanon en Dubai zit, verschijnt hij af en toe ineens met wat vrienden bij de zaak in zijn pijlsnelle Audi met geblindeerde ramen. Op zulke momenten is Pannenkoek weer even in Spanje. Hij woont er in een bewaakte compound waar een afgerichte waakhond de wacht houdt.

De eveneens geliquideerde Rick van der Bunt.

Christy Kinahan

De verdwijning van Jan Van Zantvoort

In Marbella gaat Pannenkoek veel om met een vastgoedhandelaar die hij Maupie noemt en een vriend met de bijnaam ‘Badjas’. Daarnaast wordt hij in het protserige jachthaventje van Puerto Banus weleens gezien op het terras van het Belgische café-restau-rant Terraza Aguadulce. Hij zit daar weleens met Jan Van Zantvoort uit Antwerpen. Deze Van Zantvoort is een ‘uithaler’ (iemand die er voor zorgt dat cocaïne van schepen gehaald wordt). Jan Van Zantvoort is in 2011 spoorloos verdwenen. De Belgische misdaadverslaggever Joris van der Aa sprak uitgebreid met de vader van Van Zantvoort. Volgens senior is de vermissing van zijn zoon het gevolg van onenigheid over een partij van 235 kilo cocaïne die in oktober 2010 in Antwerpen zou zijn aangekomen. Deze partij coke zou Jan niet uit een schip hebben weten veilig te stellen. Koortsachtig probeert Van Zantvoort daarop te achterhalen wat er met de partij gebeurd is. Op een gegeven moment verdwijnt Van Zantvoort van de radar. Degene die hem voor zover bekend het laatste heeft gezien is de Nederlandse topcrimineel Mink Kok. Die ontmoeting vindt plaats in Marbella. Een paar dagen na die ontmoeting komt Kok één van de vrienden van Van Zantvoort tegen. Die vriend vraagt aan hem of hij Jan Van Zantvoort nog heeft gezien. Op dat moment is Van Zantvoort namelijk al een tijdje onbereikbaar voor zijn vrienden en familie.

Kok zegt, niet wetende dat Van Zantvoort voor zijn vrienden op dat moment verdwenen is, dat hij hem een paar dagen geleden nog heeft gesproken. Die vriend geeft dit door aan de vader van Van Zantvoort. Vervolgens schakelt vader Van Zantvoort de Nederlandse detective Leen de Koter in om op basis van dit verhaal onderzoek te doen naar wat er met zijn zoon is gebeurd.

'Jan is niet meer bij ons,' zo zegt Pannenkoek cryptisch wanneer hij met een bekende praat over de verdwijning van Zandvoort

De Koter neemt contact op met Mink Kok. Die weet hem eigenlijk niet veel meer te vertellen dan dat hij Van Zantvoort in Marbella heeft gesproken. Pas als het onderzoek is gestopt, bereikt de detective het nieuws dat Van Zantvoort na de ontmoeting met Kok nog naar Madrid zou zijn gegaan. Op de vraag van wie hij dit heeft gehoord, zegt De Koter in een telefonisch gesprek: “Ik kan helaas niet zeggen wie de bron is van het verhaal dat Jan Van Zantvoort in Madrid zou zijn geweest. Ik weet het simpelweg niet meer. Het verhaal van Madrid heb ik gehoord of gelezen, langere tijd nadat ik met het onderzoek was gestopt.” Op de vraag of het van Mink Kok vandaan komt zegt De Koter: “Nee, ik heb Mink gesproken en die kon alleen vertellen dat hij een gesprek met Van Zantvoort heeft gehad. Verder had Mink geen informatie waar iets mee gedaan kon worden.”

Wat er ook is gebeurd met Van Zantvoort, het lijkt erop dat Pannenkoek meer van de verdwijning afweet. “Jan is niet meer bij ons,” zo zegt Pannenkoek cryptisch wanneer hij met een bekende praat over de verdwijning van Van Zantvoort.

In april 2016 wordt het lichaam van Van Zantvoort uiteindelijk gevonden. Bij toeval wordt het lichaam, dat in verre staat van ontbinding is, ontdekt bij graafwerken in Benahavís, aan de Costa del Sol, in de tuin van een villa die al enige tijd leegstaat. De handen van het lichaam zijn op de rug vastgebonden. Wat is er gebeurd met Jan Van Zantvoort? Volgens hardnekkige geruchten zou hij, door het verdwijnen van de coke, problemen hebben gekregen met Hells Angels. Een van hen zou Jan daarop door het hoofd geschoten hebben.

Nadat Jan verdwenen was, zou Pannenkoek zijn plaats in de groep hebben overgenomen. Althans als je de geruchten moet geloven. Feit is wel dat Pannenkoek na de verdwijning van Van Zantvoort minder in Spanje te vinden is. Het grootste deel van de tijd verblijft hij met zijn vrouw en drie dochters in de Marokkaanse stad Casablanca. Wanneer hem gevraagd wordt waarom hij daar zoveel zit, reageert hij grappend:

“School kost daar geen drol.”

En dan wordt het 13 augustus 2013, de avond waarop Pannenkoek wordt omgebracht. Aanvankelijk is er nog veel onduidelijk over de moord. Maar met het verstrijken der jaren komt er steeds meer informatie naar buiten.

In een groot conflict

Het lijkt erop dat Pannenkoek ergens in 2013 in een groot conflict verzeild is geraakt. Over de aard van dat conflict zijn meerdere lezingen. Eén daarvan werd begin 2017 opgetekend door de Ierse krant The Independent. Dat verhaal draait om het beruchte Ierse Kinahan-kartel. Mink Kok geldt al sinds de jaren 90 als een goede bekende van de grondlegger van het kartel: de Ierse godfather Christy Kinahan. Maar ergens aan het begin van dit decennium loopt de relatie tussen Kok en de Kinahans averij op wanneer Danny, de zoon van Christy Kinahan, besluit om Kok buitenspel te zetten. Volgens de Ierse krant moet de moord op Pannenkoek, die wordt omschreven als de ‘bagman’ (iemand die criminele geldstromen beheert) van Mink Kok in dit licht gezien worden. Na de moord op Pannenkoek zou Danny Kinahan samen met zijn zakenpartner (zie kader) diens Zuid-Amerikaanse contacten hebben overgenomen.

En dan is er nóg een verhaal, dat draait om een schuld van 3,6 miljoen euro. Dat geld zou Pannenkoek nog tegoed hebben van een Amsterdamse crimineel. Die zou daarop besloten hebben dat liquideren goedkoper is dan betalen.

Danny Kinahan

Hoe het ook zij: een jaar na de moord op Pannenkoek wordt er in Marbella een aanslag gepleegd op Danny Kinahan. Die liquidatiepoging mislukt. In plaats van Danny Kinahan neemt een schutter de voormalig bokskampioen Jamie Moore onder vuur. Na de mislukte moordpoging gaan de schutter en zijn chauffeur er vandoor in een zwarte BMW. Doordat er nogal veel inbraken zijn geweest, houdt de Spaanse politie net op dat moment een politiecontrole in de straat. Wanneer de BMW het stopteken negeert, wordt de achtervolging ingezet. De politie schiet daarbij enkele keren op de auto. Zonder succes. De auto is gepantserd. Het moordcommando crasht daarop met de wagen en vlucht te voet. De twee mannen stappen uit, worden opgepikt door een Volkswagen Passat en weten te ontkomen.

Wraak voor Pannenkoek?

Nou is het zo dat Danny Kinahan in 2014 in een bittere strijd met een andere Ierse misdaadfamilie verzeild is geraakt. Het is dus te kort door de bocht om te stellen dat de aanslag op Danny wraak voor de moord op Pannenkoek is geweest.

Feit is wel dat het OM in Nederland over informatie beschikt waarin gesteld wordt dat Mink Kok, die van 2011 tot 2016 in Libanon in de gevangenis zat, erg kwaad geweest zou zijn over de moord op zijn vriend Frank.

In PGP-berichten die justitie heeft weten te onderscheppen, zijn ook berichten teruggevonden waarin gesproken wordt over de moord op Frank ‘Pannenkoek’ Scharrenberg. Maar die berichten zijn nogal speculatief van aard. Dergelijke verhalen omzetten naar veroordelingen wordt nog een hele klus voor het OM. En daarmee blijft de vraag staan of de moord op Pannenkoek ooit zal worden opgelost.