Coke in Nederland: narco-subs, martelkamers en heel veel wit poeder

Nederland speelt een grote rol in de Zuid-Amerikaanse landen als het gaat om cokehandel. Samen met de Italiaanse en Albanese maffiaclans zijn wij zo’n beetje de enige buitenlanders die daar met de Zuid-Amerikanen samenwerken. De Nederlandse ‘handelaren’ zijn vooral bedreven in witwassen.

Daarin scoren wij hoog, samen met het Verenigd Koninkrijk. Aldus Jeremy McDermott aan het einde van een onlinemeeting over cocaïnehandel. Hij is medeoprichter van InSight Crime, een onafhankelijke club van onderzoeksjournalisten, die begin maart vanuit Rome een onlinepresentatie gaf getiteld ‘The cocaïne pipeline to Europe’. Hun bevindingen na twee jaar onderzoek in samenwerking met Global Initiative Against Transnational Organized Crime werden voor ruim driehonderd belangstellenden over de hele wereld door experts uit de doeken gedaan, onder auspiciën van Jeremy McDermott.

Deze presentatie is er een uit een reeks live onlinemeetings waarin coke centraal staat. De professionele presentaties over bevindingen door experts uit verschillende Latijns-Amerikaanse landen als Honduras, Paraguay en Brazilië behandelen alles wat bij cokehandel anno 2021 komt kijken. Criminele activiteiten, criminele bendes, werkwijzen, moordcijfers die een relatie hebben met drugsgeweld, de rol van de overheid, corruptie, trends, de opkomst van de ‘onzichtbaren’ in de cokehandel, de toekomst en natuurlijk de invloed van corona.

Tijdens de presentatie werd al aan het begin, met enig gegniffel, gerefereerd aan de 23.000 kilo cocaïne met een straatwaarde van 600 miljoen euro, die Nederland net niet heeft bereikt omdat de boel begin maart onderschept werd in Hamburg en Antwerpen. De 7,2 ton coke in de haven van Antwerpen is afkomstig uit Panama, maar de 16 ton cocaïne die in Hamburg ontdekt werd in een container vol met houten blokken, had als afzender Paraguay. Volgens de experts moet met name deze laatste zending lang van tevoren voorbereid zijn. “En daarmee is Paraguay een interessante nieuwkomer waar we rekening mee moeten houden in de toekomst,” aldus Steven Dudley, medeoprichter van InSight Crime. En, voegde hij er gauw aan toe: “De coke uit Paraguay is van zeer goede kwaliteit!”

Ideale afzetmarkt

Dat er een levendige samenwerking is tussen Nederlandse en Latijns-Amerikaanse drugscriminelen is niet nieuw, maar de samenwerking is de laatste paar jaren wel naar grote hoogtes getild. Hoe komt dat? Net als in Mexico, Colombia en andere Latijns-Amerikaanse landen zijn ook in Europa nieuwe generaties drugsbazen opgestaan. Met modernere werkwijzen en nieuwe nationale en internationale samenwerkingsverbanden die ad hoc samengesteld worden. Hiërarchische structuren – zoals bij de oude kartels – hebben plaatsgemaakt voor meer horizontale samenwerkingsverbanden, waarin verschillende gespecialiseerde groepen elkaar aanvullen.

Zo kun je de beste partners kiezen en is een succesvolle handelsmissie (vaak) gegarandeerd, vanaf de productie van de coke tot aan het transport, de distributie en het witwassen van crimineel geld.

En dat liefst met zoveel mogelijk winst. Europa is een ideale afzetmarkt met Spanje, Nederland en België als toegangspoorten. De prijzen liggen in Europa beduidend hoger dan in de Verenigde Staten. Een kilo cocaïne levert hier ongeveer 41.000 dollar op tegenover 28.000 in de VS. Daarbij brengt het smokkelen naar de VS grote risico’s met zich mee. “Dus wijken criminele netwerken in Colombia liever uit naar Europa. Waarom zou je meer risico nemen voor minder geld,” aldus Jeremy McDermott. Daarbij heeft Europa nog een ander voordeel: de grenzen van de Europese Unie liggen open en dus zijn de landen makkelijk te bereiken: er is geen strenge douanecontrole meer.

De Nederlandse 'handelaren' zijn vooral bedreven in witwassen. Daarin scoren wij hoog, samen met het Verenigd Koninkrijk

Covid-19 lijkt geen enkel probleem voor de productie van coke, maar wel voor het verschepen ervan. Dus zijn er de afgelopen maanden allerlei nieuwe routes bedacht. Dat geldt ook voor de verzending van die 16.000 kilo vanuit Paraguay. Bekende cocaïneroutes in die regio gaan van Bolivia, dat aan Paraguay grenst, via Brazilië – in trek waar het gaat om de verscheping naar Europa –of via Argentinië over de Atlantische Oceaan naar Europa toe. Nu komt Paraguay daar dus bij.

Cocaïnelabs

Deze PCC is de invloedrijkste criminele groep van Brazilië en kent een bijzondere ontstaansgeschiedenis. De bende is niet op straat begonnen, maar binnen de gevangenismuren van São Paulo. Om zichzelf te beschermen tegen nachtelijke moordpartijen in de overvolle en vervallen gevangenissen gingen de mensen zich organiseren. In de bak ontstaat een soort van levensfilosofie of moraal die voortkomt uit een sterk gevoel van solidariteit dat ze naar buiten uitdragen zodra ze de gevangenis verlaten. De bendeleden worden teruggestuurd naar de sloppenwijken waar ze vandaan komen, om nieuwe leden te rekruteren voor de drugshandel. Vaak gaat het om exgevangenen die niet eens opgepakt zijn voor drugscriminaliteit. De opdracht die ze meegeven is om vooral het drugsgerelateerde geweld in te dammen. Het idee:

“We gaan niet vechten, maar we gaan praten, we gaan samen dingen besluiten, we gaan ons organiseren.”

Er zijn wel nog wat kleine lettertjes want wie zich niets aantrekt van deze boodschap wordt geëlimineerd. Zo ontwikkelt PCC zich tot een criminele organisatie van formaat die geen hoofdcommando nodig heeft en iedereen via feedback in de hand houdt. Ze heeft in omringende landen als Bolivia en Paraguay leden, opereert internationaal, koopt in Bolivia cocaïne direct van de producenten, die naar Paraguay wordt vervoerd en vandaar weer naar grenssteden in Brazilië.

De bende regelt transporten naar Europa waar de Italiaanse ’Ndrangheta voor de verdere verspreiding zorgt. Daarnaast bezit de PCC een uitgebreid logistiek netwerk dat weer interessant is voor buitenlandse criminele groepen en is ze gespecialiseerd in containerverscheping. Bovendien heeft de groep financiële specialisten in huis, werkt ze – heel modern – volgens een franchisesysteem en beheerst bijna iedereen de Engelse taal. Al bij al zou de gevangenisbende in 2018 een jaarlijks inkomen hebben van ongeveer 200 miljoen dollar en is hun aanhang van 3000 (2014) uitgegroeid tot 20.000 in 2018.

Vooral de samenwerking in Brazilië tussen ’Ndrangheta en PCC is bijzonder hecht. Beide netwerken worden gezien als de twee machtigste criminele groepen in de wereld. In juli 2019 worden twee leden van ’Ndrangheta gearresteerd: vader en zoon Nicola en Patrick Assisi. Vooral Nicola wordt gezien als de belangrijkste schakel met de PCC in de cokesmokkel.

Aan de andere kant van de oceaan controleert de Italiaanse ’Ndrangheta ongeveer 80 procent van alle cocaïne die naar Europa gesmokkeld wordt. De Calabrese maffiaclan heeft van oudsher sterke banden met Colombia en Brazilië. Jaarlijks zou dit ongeveer 60 miljard dollar opleveren. De Italiaanse maffia heeft weer banden met allerlei Europese criminele groepen, maar voor de distributie werken ze wel het liefst met eigen Italiaanse handelaren. De ’Ndrangheta doet zaken met Balkanbendes, en vooral met Albanezen. Met name die laatste groep opereert in Europa. Overigens: ook in Latijns-Amerika hebben de Albanezen stevig voet aan de grond en controleren zij er over verschillende havengebieden. En de Nederlanders? Wij lopen voorop in de containerhandel, samen met Engeland. Volgens het onderzoek van InSight Crime vragen Nederlandse criminele bendes tot 3000 euro per kilo om cocaïnezendingen uit de Rotterdamse haven te halen. Als je uitgaat van een jaarlijkse instroom van ongeveer 100 ton coke door de haven, zou de Nederlandse georganiseerde misdaad tot 300 miljoen euro kunnen verdienen aan coke – bestemd voor andere landen – via Rotterdam.

Belang van pgp

De werkwijze van de moderne drugsnetwerken is dus behoorlijk veranderd en geprofessionaliseerd. Er is geen sprake meer van gescheiden afdelingen tussen Latijns-Amerikaanse en Europese georganiseerde misdaad. De meeste Europese criminele groepen werken samen met bendes uit allerlei andere naties. De internationaal samenwerkende bendes delen de winsten en spreiden de verliezen als er coke onderschept wordt. De dagen dat de politie zich uitsluitend richtte op één enkele drugsorganisatie met het doel de cokehandel te ontmantelen, zijn voorgoed voorbij.

Vandaar het belang van pgp-diensten als EncroChat en Sky voor de communicatie tussen de criminelen onderling. En vandaar dus ook de aandacht van de politie voor die diensten, om te achterhalen wie het met wie doet. Ennetcom, PGP-Safe, Encro en Sky zijn allemaal gekraakt, het is de vraag wat de volgende aanbieder wordt. En of de handel er nog op zal vertrouwen.

Toch is dit soort communicatie van levensbelang. Vooral nu het criminele leger van ‘onzichtbaren’ sterk in opkomst is. Het gaat om moderne drugscriminelen die onder de radar weten te blijven en daardoor uit beeld zijn bij de opsporingsdiensten. Ze doen dat door gebruik te maken van tussenpersonen –drugsmakelaars – en maken er een dagtaak van om geen digitale en sociale media-afdrukken achter te laten. Bovendien hebben ze als keurige zakenlieden een prachtige portfolio met een keur aan legale bedrijven in het vastgoed, de horeca en de toeristische industrie.

In Spanje zijn behalve Colombiaanse ook Britse en Nederlandse ‘onzichtbaren’ actief, die geen strafblad hebben, maar wel in de drugsbusiness zitten. Vooral Madrid is een broedplaats voor deze zakenlui. Een van deze notoire figuren is de Colombiaanse paramilitaire drugsbaron Guillermo León Acevedo Giraldo, beter bekend als Memo Fantasma of The Ghost. Na jarenlang onder de radar een luxe leven geleid te hebben, werd hij in 2015 ontmaskerd en is hij nu het onderwerp van een uitgebreid onderzoek. Een ander opvallend figuur is een anonieme Braziliaanse drugsbaas die zich omhoog heeft gewerkt tot in de hoogste kringen van de high society van Madrid, waar hij als kunstexpert een leuk netwerk heeft opgebouwd. Intussen verscheept hij cocaïne van Brazilië en Colombia naar Spanje en Italië. Kortom: niets is wat het lijkt. En dus zijn deze figuren lastig te achterhalen en op te pakken.

Maar ook criminelen uit Mexico, zoals Juan Manuel ‘Mono’ Munoz Luévano, en de Latin Kings uit Ecuador voelen zich prima thuis in Spanje. De Colombianen zitten er permanent en regelen van alles voor de verschillende LatijnsAmerikaanse bendes. Dan moet je denken aan incasso’s, bescherming en geldtransacties om de opbrengsten uit de drugshandel naar de verschillende landen van herkomst te versturen.

Trends

Smokkelroutes naar Europa verlopen grillig. Steeds bedenken drugscriminelen andere en betere manieren om van A naar B te kunnen komen. Zo zijn Chili en Uruguay, die vroeger nauwelijks een rol speelden in de drugshandel, heel populair geworden.

Het zoeken naar kleinere havens is ook in zwang. Zo sluit de PCC deals met kleine havengebieden in Costa Rica. Maar ook qua aanvoer in de grote Europese havens wordt stuivertje gewisseld.

Door betere controles in Rotterdam en Antwerpen wijken drugshandelaren ook hier uit naar kleinere havens. Zo wordt coke in kleinere hoeveelheden via pleziervaartuigen en zeilboten aan land gebracht. Van controle is daar nauwelijks sprake. En dankzij een verhuurbedrijf in het noorden van ons land dat makkelijk pleziervaartvergunningen afgeeft aan buitenlanders, kunnen die onder de Nederlandse vlag gezellig aan allerlei Europese kustplaatsen aanmeren.

Een andere noviteit is het klonen van containers. De truc is dat opsporingsdiensten getipt worden over bijvoorbeeld een blauwe container met registratienummer die met coke in Ecuador aan boord gaat richting Europa. Maar dan blijkt dat er een groene container met hetzelfde registratienummer wordt uitgeladen in Europa met dezelfde vracht, alleen zonder drugs aan boord. Die blauwe container (met drugs) zal nooit gevonden worden.

Een nieuwigheid is ook om coke te verstoppen in juwelen, chocolade, pakken koffie en flessen wijn. En dan hebben we het nog niet gehad over trends hoe het spul te verschepen. Zodra criminele netwerken te veel verlies lijden door cocaïnecontainers die onderschept worden – en dat ligt al bij 20 procent van alle inbeslagname – veranderen ze onmiddellijk van werkwijze. Er wordt geïnvesteerd in diverse vaartuigen: de narco-sub ofwel een onderzeeboot is zo’n nieuwigheid. Colombia is ermee begonnen, maar ondertussen worden in meer landen, waaronder Suriname, zulke onderzeevaartuigen gebouwd. Een eyeopener was het wel, toen in 2019 aan de kust van het Spaanse Galicië een onderzeeboot met 3 ton coke aan boord onderschept werd.

In het jaar daarop werden al 27 Colombiaanse narco-subs opgespoord: veertien in eigen water en dertien stuks in internationale wateren. Totale opbrengst: ruim 31 ton coke. Het prettige voordeel van deze vaartuigen is dat ze moeilijk te signaleren en dus te pakken zijn.

De toekomst

De stijgende consumptiecijfers en dalende prijzen voorspellen dat de aanvoer niet minder zal worden in de toekomst.

Vooral West-Europese en Zuid-Europese consumenten snuiven graag en veel; slechts een kwart rookt het witte poeder (basen). Behalve in West- en Zuid-Europa neemt ook het gebruik in Noord- en Oost-Europa alleen maar toe. De cocaïneproductie en de cocateelt in cocaïneproducerende landen als Colombia, Peru en Bolivia is nu stabiel en zal dus mogelijk stijgen. Door de economische crisis en sociale onrust in Colombia en politieke crises in Bolivia en Peru, staat de strijd tegen drugs daar niet meer erg hoog op de to-dolijst van de overheden.

Europol waarschuwt voor het groeiende geweld in Europa, dat conflicten en belangen in de cocaïnehandel nu eenmaal met zich meebrengen. Steeds meer criminele deelnemers willen hun stuk van de taart. In tegenstelling tot in de Latijns-Amerikaanse landen zijn de moordcijfers die gerelateerd zijn aan drugsconflicten op ons continent relatief laag. Desondanks komt het geweld steeds vaker voor en wordt er onder andere gerefereerd aan de Nederlandse club rond Ridouan T. en Montenegrijnse bendes als Skaljari en Kavac. In Nederland zijn er onder andere liquidaties op criminelen uit de Balkan. Zij worden tot een van de grootste criminele groepen gerekend. In Duitsland zouden Italiaanse criminelen zijn vermoord door Balkanbendes om rekeningen te vereffenen. Criminele groepen in zowel Latijns- Amerika als Europa zetten ook steeds meer in op corruptie. Corruptie is van alle tijden, maar de omvang en de manier hoe het gaat is nieuw. Als tien jaar geleden een corrupte douanebeambte gevonden werd, was dat groot nieuws, tegenwoordig lijkt het eerder normaal. Ook ernstige bedreigingen aan bedrijven in de groente- en fruitsector, zoals het fruittransportbedrijf De Groot Fresh Food Group in Hedel is niet meer abnormaal. Dat in ons land ook steeds vaker professionele cokelabs (vooral om het spul te wassen) worden ontmanteld en onlangs een martelkamer is gevonden stemt tot zorgen. Nu advocaten, familieleden van een kroongetuige en misdaadjournalisten hun leven niet meer zeker zijn, doet dit denken aan Latijns-Amerikaanse taferelen. Niet zo vreemd als je beseft dat de Albanezen en Balkanbendes leren van de Italiaanse maffia, die op hun beurt weer leren van de Brazilianen en de Colombianen. Onze Hollandse bendes rond Ridouan T., Piet S. of Roger ‘Piet Costa’ P. nemen ongetwijfeld gewoontes over van de criminelen uit verschillende Latijns- Amerikaanse landen.

Ook de aan het licht gekomen onconventionele methodes van het Openbaar Ministerie, zoals het schaduwen van advocaten in Dubai, liggen onder vuur. Demissionair minister van Justitie Grapperhaus schoof onlangs aan tafel bij een talkshow om zijn essay De weerloze samenleving aan te prijzen, waarbij hij zijn bezorgdheid uitsprak over de groei van de georganiseerde misdaad waar ‘we vijftien jaar lang te weinig naar om hebben gekeken’.

De politie krijgt zo’n 15 miljoen euro extra, maar het is de vraag of de strijd met de moderne geavanceerde georganiseerde misdaad nog wel te winnen is. Als je weet dat de georganiseerde misdaad jaarlijks alleen al aan coke vele honderden miljoenen opstrijkt, dan is het wel duidelijk hoe de verhoudingen liggen. Veel van al dat geld moet witgewassen worden en InSight Crime merkt op dat Nederland en het Verenigd Koninkrijk tot de grootste witwassers in Europa behoren. Waarom? Omdat deze twee landen weinig zin lijken te hebben in serieuze hervormingen, terwijl juist de Oost-Europese naties de toestroom van drugsgeld in de economie en naar de politieke arena’s willen aanpakken. Kortom: de samenleving is net zo weerloos als je haar maakt.

Zuid-Amerikaans supertrio

Voor de cocaïneproductie zijn er drie grote spelers: met stip op nummer één Colombia, gevolgd door Bolivia en Peru (waar op dit moment de allerbeste coke vandaan komt, volgens insiders). Uit die drie landen komen de transporten via Venezuela, Paraguay, Brazilië en Midden-Amerika naar Europa.

In Venezuela hebben Colombiaanse guerrillabendes als Farc en ELN vrij spel. Venezuela is het belangrijkste doorvoerland voor Colombiaanse cocaïne naar Europa. Ook hier speelt corruptie tot op het hoogste niveau een rol. Vele politieke leiders van de zogenoemde linkse Chavista-regimes zijn betrokken bij de georganiseerde misdaad.