Is Rico de gevaarlijkste Chileen ter wereld?

Het gebied rondom de beveiligde rechtbank in Amsterdam- Osdorp lijkt wel een scène uit de populaire Netflix-serie Narcos. Er cirkelt een helikopter in de lucht. Gemaskerde politiemannen met mitrailleurs hebben de straat afgezet. Een ogenblik later flitsen een aantal razendsnelle auto’s uit de garage van de beveiligde rechtbank. In een van deze auto’s zit Rico ‘De Chileen’ R. Een half uur eerder heeft hij de rechters, na afloop van de zitting, nog uiterst beleefd bedankt voor hun tijd en vriendelijk gedag gezegd.

De extreme veiligheidsmaatregelen detoneren met hetgeen waarvoor hij terechtstaat. Dat is een betrekkelijk eenvoudige drugszaak, wapenbezit en witwassen.

Zijn medeverdachten mogen hun proces inmiddels al in vrijheid afwachten. Rico blijft voorlopig vastzitten. Nu wordt hij in een gepantserde bolide afgevoerd naar de Extra Beveiligde Inrichting in Vught.

De plek waar de gevaarlijkste criminelen van Nederland verblijven.

Wie is de Amsterdammer die op dit moment zwaarder bewaakt wordt dan Willem Holleeder? Voor het antwoord op die vraag moeten we 44 jaar terug in de tijd. Naar het plaatsje Sewell, een verlaten stadje op honderd kilometer van de Chileense hoofdstad Santiago.

Het ligt aan de voet van het Andesgebergte. Toeristen die het inmiddels verlaten mijnwerkersdorp bij de nabijgelegen kopermijn bezoeken, roemen het verpletterende uitzicht op de zuidelijke uitlopers van het Andes-massief. Hier staat de wieg van Rico Eduardo R. Wanneer hij op 11 november 1973 geboren wordt, verkeert Chili in chaos. Twee maanden eerder heeft generalissimo Augusto Pinochet een coup gepleegd in het Zuid-Amerikaanse land.

De junta heeft de socialistische regering van Allende met geweld verdreven en voert een schrikbewind onder alles wat links is.

In Nederland laat toenmalig PvdA-premier Joop den Uyl zijn rode hart spreken en nodigt honderdvijftig Chilenen uit om naar Nederland te komen. Al snel volgen er meer. Nederland heet de ‘uitgenodigde vluchtelingen’ van harte welkom. Rico is 8 jaar oud als ook zijn ouders, in het kielzog van vluchtende linkse studenten en activisten, begin jaren 80 naar Nederland afreizen.

Schattig jongetje

Met zijn familie woont hij in een naoorlogs appartementengebouw in de omgeving van het Waterlandplein in Amsterdam-Noord. In de buurt lopen ze weg met het kleine schattige jongetje dat iedereen met zijn donkere ogen voor zich weet te winnen. In no time spreekt hij vloeiend Amsterdams.

Net als veel van zijn generatiegenoten is Rico onder de indruk van de hiphopcultuur die in de jaren 80 populair wordt. Hij is gek op rapmuziek. Hij kleedt zich als een rapper en meet zichzelf een graf-fiti-naam aan. Fanatiek schrijft hij met zijn tag SOUN de muren van de stad vol.

In het graffitiwereldje raakt hij bevriend met de latere top-hooligan bij Ajax Sven Westendorp. Die is rond die tijd met zijn tag High al een stuk bekender. Westendorp heeft dan met zijn graffiticrew CBS al een beruchte naam in Amsterdam.

Dat komt met name door de hardhandige wijze waarop het groepje tekeergaat.

Rivalen in het graffitiwereldje worden in elkaar getrapt, beroofd en soms neergestoken. Hoewel hij een paar jaar jonger is dan de gangmakers binnen de groep, staat ook Rico zijn mannetje. Omdat hij niet vies is van een potje knokken, wint hij snel respect. Sven noemt de kleine opsodemieter, bijna liefkozend: ‘Soun’tje’.

Hoewel Rico als graffitischrijver wel enige hoofdstedelijke faam verwerft, laat hij de graffitisubcultuur op een gegeven moment voor wat ie is. Rico heeft dan al zijn eerste schreden gezet in een nieuwe wereld met eigen wetten en regels.

Boliviaanse cocaïne

Naast het socialistische gedachtengoed hebben sommige Chileense immigranten namelijk ook iets heel anders met zich meegebracht: Boliviaanse cocaïne. Een aantal Chilenen onderhoudt nog altijd warme contacten met de narcos uit hun vaderland (zie kader). Ook de vader van Rico raakt betrokken bij cocaïnehandel. Hij geldt niet als een grote speler en staat, volgens bronnen in het milieu, bekend als ‘correct en eerlijk’. Omdat hij zowel vloeiend Nederlands als Spaans spreekt, treedt Rico zo nu en dan op als vertaler tijdens de zakelijke besprekingen van zijn vader. Begin jaren 90 wordt de vader van Rico opgepakt en veroordeeld. Nadat hij zijn straf heeft uitgezeten, verlaat hij Nederland en keert terug naar Chili. Rico blijft in Amsterdam. Het lijkt erop dat hij in de voetsporen van zijn vader is getreden. Hij verkeert volop in de wereld van de zware jongens. De overvallers, de ramkrakers, de drugsdealers. Een van de mensen met wie hij heel goed bevriend raakt, is zijn leeftijdsgenoot Gwenette Martha.

Daarnaast komt Rico in contact met de jongens die rondhangen op het Bertelmanplein in Amsterdam-Zuid.

De speeltuin op dat pleintje groeit in de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw uit tot een beruchte hangplek die in september 1995 zelfs even het landelijke nieuws haalt wanneer een 16-jarig meisje er een 14-jarige jongen met een mes in zijn rug steekt. De hoofdstedelijke politie is dan al heel wat keren naar het pleintje uitgerukt. De opgeschoten jongens van de Bertelmanplein-groep hebben in de jaren daarvoor al regelmatig voor overlast gezorgd.

Een van hen is ‘Bolle’ Mario (zie kader). Samen met zijn broer Miguel M. woont hij met zijn ouders en zijn zusje aan het begin van de Bertelmanstraat. Omdat hij half-Spaans is, is hij net als Rico tweetalig. Het plein is voor hem een soort tweede huiskamer. Daar hangt hij rond met zijn vrienden en daar worden soms snode plannen gesmeed voor inbraken of overvallen. Nadat Mario in de gevangenis heeft gezeten, zet hij zijn eerste schreden in de cocaïnehandel. Hoewel Rico in dit groepje een paar jaar jonger is dan de rest wil dat allerminst zeggen dat hij een loopjongetje is. Rico beschikt over genoeg geld en rijdt rond in dikke auto’s.

Undercoveragenten

In 1999 loopt Rico in Duitsland tegen de lamp. Samen met Miguel M. is hij naar de oosterburen gegaan om een paar honderd kilo cocaïne te verkopen. Maar als de deal gedaan wordt, blijkt de kopende partij te bestaan uit undercoveragenten. Rico wordt veroordeeld tot elf jaar cel. Daarvan zit hij uiteindelijk ongeveer zes jaar uit.

Nadat zijn gevangenisstraf eropzit, lijkt het erop dat Rico de banden met zijn vrienden in Amsterdam aanhaalt. Rico wordt gesignaleerd met kopstukken uit de onderwereld. Zo staat hij in november 2006 op de bezoekerslijst van crimineel Danny K. Uit die jaren stamt ook de foto van een nonchalant lachende Rico op de trap van het huis van ‘Bolle’ Mario M. in Colombia.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in de Panorama van 12 september 2019. Bekijk de rest van het verhaal op Blendle.