Onverklaarbare fenomenen: geween en gezang uit de zeven zeeën

Terwijl de hele wereld begin november 2016 totaal geobsedeerd is door de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten en vooral bezig is met de vraag of Hillary Clinton dan wel Donald Trump het Witte Huis gaat betrekken, verschijnt er in de media een op z’n zachtst gezegd bijzonder nieuwsbericht over de noorderburen van Amerika: Canada. Nieuwsmedia in binnen- en buitenland storten zich op het berichtje. Zo ook BBC News. Boven een artikel van 4 november 2016 prijkt de kop: “Het Canadese leger onderzoekt mysterieus arctisch pinggeluid.” Wat er precies aan de hand is? In Nunavut, een gebied in het uiterste noorden van Canada, beklaagt de inheemse bevolking zich over een tegenvallende jacht gedurende de zomer van 2016, een seizoen waarin jagers normaliter weinig reden tot mopperen hebben. Volgens de jagers zou die tegenvaller het resultaat zijn van een bizar geluid dat rond de Straat van Fury and Hecla, een ijzige zeestraat, van de bodem omhoog komt. Het mysterieuze deuntje, dat voor het eerst is waargenomen door een zeilboot, zou onder meer zeezoogdieren in een populair, in de zeestraat gelegen, jachtgebied afschrikken. Dat bedreigt de lokale voedselvoorziening. Tot de afgeschrikte zeezoogdieren behoren walvissen en zeehonden, die doorgaans in groten getale door de zeestraat trekken. Het geluid – dat omschreven wordt als zowel een pingende en een zoemende toon – zou hoorbaar zijn voor het menselijk oor dankzij scheepsrompen, die een versterkende werking op het geluid zouden uitoefenen. Een lokale politicus beschrijft de situatie als ‘verdacht’. BBC News meldt dat er meerdere theorieën rondgaan over de herkomst van de toon. Het zou kunnen zijn dat mijnbouwbedrijven middels sonar – een geluidstechniek om onderwateroppervlakten in kaart te brengen – een onderzoek uitvoeren naar de mogelijk grondstofrijke zeebodem. Regionale mijnbouwers claimen desgevraagd van niets te weten. Een andere verklaring kan de aanwezigheid van militaire onderzeeërs zijn, al lijkt van duikboten van de Canadese marine geen sprake te zijn in de wateren van Nunavut. Tevens zegt de Canadese defensie niet te beschikken over bewijs dat onderzeeërs afkomstig uit andere landen recentelijk een bezoekje hebben gebracht aan de Straat van Fury en Hecla.

Ten derde bestaat er altijd de kans dat een schip van Greenpeace of een andere internationaal opererende milieuorganisatie met geluidsgolven de jacht op zeezoogdieren probeert te verstoren. Greenpeace ontkent echter ten stelligste iets met de ping te maken te hebben. En dus kunnen de (militaire) autoriteiten niet anders dan overgaan tot actie.

Een koor van vissen

De Canadese marine gaat nog in november 2016 aan de slag met het onderzoeken van wat enigszins onheilspellend bekend is komen te staan als The Ping. Uitgerust met talloze sensoren speuren schepen de zeestraat minutieus af. De marine vindt in eerste instantie niets afwijkends. Ook een militair vliegtuig onderzoekt de regio, maar wederom blijven resultaten uit. Een van de onderzoekers die naar het gebied is afgereisd en met veel bewoners komt te spreken, bereikt een jaartje later een even opzienbarende als mogelijkerwijs teleurstellende conclusie. Volgens hem maakt de bevolking zich inderdaad zorgen over een afname van zeezoogdieren, een verschijnsel waar meerdere mogelijke oorzaken – waaronder klimaatverandering – voor kunnen zijn. Niemand is echter ongerust over de ping. Goed, waarschijnlijk bestaat het geluid wel, maar in Nunavut heeft alleen niemand het gehoord. Een vertaalfout in de media zou ten grondslag liggen aan het dus onjuiste verhaal dat de inheemse bevolking rond de Straat van Fury en Hecla gebukt gaat onder die raadselachtige ping. En daarmee is de zaak afgedaan, beweert de onderzoeker. Wellicht. Want ook al twijfelen wij uiteraard niet aan het grondige onderzoek en de expertise van de onderzoekers, de ping in de ijzige zeeën van Noord-Canada blijft naar ons weten onverklaard.

En al zou de kous hiermee in dit specifieke geval af zijn, we zijn er nog lang niet. De onmetelijke wereldzeeën – met hun vaak even onmetelijke diepten –herbergen namelijk nog meer dan genoeg geheimen. Van verdwenen schepen, verborgen piratenschatten en onbekende flora en fauna tot… andere bizarre geluiden.

Vaak is er een natuurlijke oorzaak van dergelijke geluiden. Van de soms vreemde geluiden geproduceerd door walvissen tot scholen vissen die voor de kust van Australië iedere dageraad als een zangkoor het aanbreken van een nieuwe dag a capella begeleiden, zoals onderzoekers verbonden aan Curtin University in het Australische Perth in september 2016 ontdekken. Maar dan blijven er toch nog meerdere geluiden over die we minder gemakkelijk kunnen plaatsen.

The Bloop, Train, Julia, Slow Down, Upsweep en Whistle zijn daar voorbeelden van. Dit zijn stuk voor stuk vreemde oceaangeluiden, vastgelegd én benoemd door de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). Deze Amerikaanse wetenschappelijke over heidsinstantie houdt zich vooral bezig met meteorologie en oceanografie, de wetenschap die zich richt op de fysieke en biologische eigenschappen van zeeën. De geluiden zijn alle in de jaren 90 door de dienst geregistreerd met hydrofoons – in feite microfoons die geschikt zijn voor gebruik onder water – en vervolgens opgeslagen. Sindsdien is er in enkele gevallen wel een mogelijke (en aannemelijke) verklaring voor het geluid, maar definitief uitsluitsel is er in geen enkel geval.

We beginnen met The Bloop, een in de Stille Oceaan voor de kust van Zuid- Amerika waargenomen geluid. De ultra laagfrequente Bloop is zo ontzettend krachtig dat het door twee hydrofoons – duizenden kilometers van elkaar verwijderd – is opgevangen. Het volume is te luid voor een door (diep)zeeschepsels gecreëerd geluid, al komt het geluid volgens onderzoekers wel wat dierlijk over. Ook de mens zou niet de afzender van The Bloop zijn: waarschijnlijk is het geluid ontstaan bij een ijsberg ter hoogte van South Georgia Island, een eiland ten noorden van Antarctica. Een vorstbeving, veroorzaakt door het losscheuren van bevroren vocht, zou de knal veroorzaakt hebben – al staat dit niet voor 100 procent vast.

Benieuwd naar de rest van het artikel? Lees het in nieuwste Panorama of bekijk het op Blendle.