Het mysterie Mustafa - er steken twee benen uit de bosjes

Het is zaterdag 22 juli 2017 even na 05.00 uur als een jong stelletje bij het eerste ochtendgloren de Van der Kooijweg in Rijswijk oprijdt. Het is een afgelegen natuurgebied en dat is kennelijk precies waar het koppeltje naar op zoek is. Maar er gaat al snel een dikke streep door hun plannen als ze op een van de parkeerplaatsen langs de weg twee benen bewegingloos uit de bosjes zien steken. Lichtelijk in paniek gaat het stel er vandoor, intussen het alarmnummer bellend. Nog geen kwartier later is de politie ter plaatse en wordt het gebied tot in de wijde omgeving afgezet.

Het geschrokken koppeltje had het goed gezien; er ligt inderdaad een man half in de struiken langs de Van der Kooijweg. Hij ligt voorover op zijn buik, gekleed in een bruine korte broek en een T-shirt met lange mouwen. Bij de linkervoet ligt een zwart elektriciteitssnoer waarvan de uiteinden aan elkaar zijn geknoopt. De wijze van aantreffen, de locatie, het snoer; alles wijst erop dat de man het slachtoffer is geworden van een misdrijf. Maar wie is het? Het is aan een Team Grootschalige Opsporing (TGO) van de politie Den Haag om een antwoord te vinden op die vraag.

Rode striem

Al binnen enkele dagen kan er een naam aan het slachtoffer worden gekoppeld. Het gaat om de 50-jarige Mustafa Ates uit Vlaardingen. Geboren in Turkije, maar al ruim 25 jaar woonachtig in Nederland. Het heeft de man niet meegezeten, zo ontdekt de recherche. Tien jaar geleden scheidde hij van zijn vrouw en kreeg hij zijn dochter nog maar nauwelijks te zien. Ook qua werk had hij de nodige tegenslag te verwerken gekregen. In 2015 verloor hij zijn vaste baan bij een dakisolatiebedrijf en moest hij het hebben van timmer- en isolatieklusjes hier en daar, wat hem in de regio de bijnaam ‘Mus Beton’ opleverde. Veel mensen in de Turkse gemeenschap in Vlaardingen kenden Mustafa en over het algemeen klinkt er niets dan goeds over de man. Terwijl de recherche verder spit in het leven van het slachtoffer doet het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) onderzoek naar de doodsoorzaak. Daarbij komen enkele opvallende zaken aan het licht. In het bloed zitten sporen van een potentieel dodelijke hoeveelheid morfine of heroïne. Of hij dit zelf heeft toegediend of een ander kan niet worden vastgesteld. In de hals is een rode striem zichtbaar, mogelijk veroorzaakt door verwurging. Maar aan een echt overtuigende doodsoorzaak durft de patholoog-anatoom zich niet te wagen, daarvoor zijn de resultaten van het onderzoek op het lijk niet overtuigend genoeg. En toch hebben mensen kennelijk redenen gehad om zich van Ates’ lijk te ontdoen. Want dat hij elders is omgebracht en in het Rijswijkse natuurgebied is gedumpt staat wel vast. Een mogelijke sleutel tot de oplossing is de elektriciteitskabel die bij Ates is gevonden. Om te onderzoeken of er DNA-sporen op de kabel zitten wordt deze naar het NFI gestuurd.

Schimmig bestaan

Hoe dieper de mannen en vrouwen van het TGO in het leven van Mustafa Ates graven, hoe raadselachtiger zijn dood wordt. Want de man mag dan goed bekend hebben gestaan in de Turkse gemeenschap, sinds zijn ontslag bij het dakisolatiebedrijf leidde hij een schimmig bestaan. Hij deed allerhande klusjes, maar het was niet altijd duidelijk wat, waar en voor wie.

Ook werd hij zo nu en dan gezien op een industrieterrein in Vlaardingen, zonder dat iemand wist was hij daar te zoeken had. Zelfs het woonadres van Mustafa is een raadsel, en dat is het ook voor het rechercheteam. Het duurt dan ook even voordat duidelijk wordt dat de man twee appartementen huurde aan de Westhavenkade in Vlaardingen, een adres waar hij niet officieel stond ingeschreven.

Wat moest een man alleen met zoveel woonruimte? Als de recherche de woning binnengaat wordt het mysterie er niet minder op: de twee appartementen zijn volledig leeggehaald. Er is niets dat erop wijst dat Mustafa Ates hier ooit heeft gewoond. De appartementen zijn niet alleen leeggehaald, ze lijken ook grondig te zijn schoongemaakt. Wat is hier gebeurd, zo vragen de rechercheurs zich af. Is ‘Mus Beton’ wellicht in zijn eigen huis omgebracht?

Hij ligt voorover op zijn buik, gekleed in een bruine korte broek en een t-shirt met lange mouwen. Bij zijn linkervoet ligt een zwart elektriciteitssnoer.

In de problemen

Als het rechercheteam de laatste dagen van de Turk reconstrueert, wordt duidelijk dat hij vermoedelijk al op donderdag 20 juli in de problemen is geraakt. Ates had die dag per app contact met zijn vaste groenteman, bij wie hij altijd kersen bestelt. Om 17.21 uur die dag appt de groenteman: “Hoe laat kom je vriend?”

Onmiddellijk daarna antwoordt Mustafa: “Om 7 uur?”, waarop de groenteman een minuut later schrijft dat het oké is.

Maar Mustafa laat zich op het afgesproken tijdstip niet zien. Om 19.40 uur stuurt de groenteman een laatste appje: “Vriend, ik ga sluiten. Kom je nog, anders bederven ze.”

Karel Pronk

Mus Beton was geliefd in Vlaardingen

De vinkjes bij het app-berichtje blijven grijs, wat betekent: wel afgeleverd, niet gelezen. En dat is vreemd, want Ates reageert steevast direct en is een man die zijn afspraken altijd nakomt. Gaandeweg het onderzoek wordt steeds duidelijker dat de klusjesman zeer waarschijnlijk in duistere zaken betrokken is geraakt. Hoewel het team een redelijk beeld krijgt van Ates’ doen en laten, is het zoeken naar een dader van een heel andere orde. Maar het zit de rechercheurs mee, want vanuit het NFI komt begin 2018 het bericht dat het onderzoek naar de elektriciteitskabel een DNA-spoor opgeleverd dat leidt naar de 47-jarige Emiele Z. uit Delft. De man staat niet bekend als een zware crimineel, maar hij heeft wel een drugsverleden en is bekend met de beruchte – op dat moment nog levende – onderwereldfiguur Karel Pronk. Dat zijn DNA op een elektriciteitskabel zit, is reden genoeg om de man als verdachte te bestempelen.

Opvallende uitspraken

Er wordt een telefoontap op Emiele gezet en dat levert al snel interessante informatie op. In gesprekken met zijn Bulgaarse ex-vriendin doet hij opvallende uitspraken als ‘ik maak mensen dood’, ‘Mustafa dood, jij weet alles’ en ‘politie proberen mij te pakken’. Aan een vriend vertelt Z. dat hij is geschrokken van een sms’je dat hij had ontvangen van de politie. In het berichtje, dat onderdeel was van een sms-bom, werd aandacht gevraagd voor de moord op Ates en een beloning uitgeloofd van 15.000 euro voor de gouden tip.

De recherche vindt het maar vreemd; waarom zou je schrikken van zo’n bericht als je niets met de zaak te maken hebt? In een ander gesprek met de vriend valt de term ‘nekklem’ en zegt Z. dat hij ‘het meeste werk’ heeft gedaan. “Ik heb hem het vaakst aangeraakt. Ik heb hem aangekleed, ik heb hem schoongemaakt.”

Niet alleen alleen heeft het TGO nu een verdachte in beeld, ook komen er mogelijke achtergronden rond Ates’ overlijden aan het licht. Het door de Turk gehuurde dubbele appartement in Vlaardingen zou in gebruik zijn geweest bij de bekende Delfte crimineel Karel Pronk. Het pand zou hebben gediend als drugslab, waarin kennelijk iets was misgegaan, mogelijk met de dood van Ates als gevolg. Pronk zou vervolgens een ‘schoonmaakploeg’ hebben ingehuurd om het lichaam van de Turk weg te werken. Als de recherche Pronk hoort over deze kwestie komt de door de wol geverfde Delftenaar met een ontwijkend verhaal. Hij had op verzoek van een kennis, wiens naam hij niet wilde noemen, slechts bemiddeld in het zoeken naar iemand die het lijk wilde dumpen. Verder had hij er niets mee te maken.

TEGEN EEN VRIEND ZEGT EMIELE DAT HIJ ‘HET MEESTE WERK’ HEEFT GEDAAN. ‘IK HEB HEM HET VAAKST AANGERAAKT. IK HEB HEM AANGEKLEED, IK HEB HEM SCHOONGEMAAKT’

Het net sluit zich

Topcrimineel Karel Pronk mag dan de handen in onschuld wassen, rond verdachte Emiele Z. begint zich het net steeds meer te sluiten. Niet alleen heeft de telefoontap zeer belastende uitspraken aan het licht gebracht, ook GSM-locatiebepalingen brengen hem steeds verder in het nauw. Er blijkt namelijk uit dat Emiele Z. rond het tijdstip van Ates’ overlijden zowel in Vlaardingen is geweest als in het buitengebied bij Rijswijk. Reden genoeg om de man aan te houden. Dit gebeurt op 19 maart 2018. Emiele Z. toont zich bij de verhoren weinig spraakzaam. Vooral wanneer de naam Karel Pronk valt slaan zijn kaken op slot. Het valt Z. niet kwalijk te nemen; Karel Pronk is niet iemand over wie je bij de politie praat. Wat de recherche ook probeert, Z. geeft geen krimp en weet dat maandenlang vol te houden.

Emiele Z.

Mustafa Ates werd 50 jaar.

Pronk doodgeschoten

Tot die zomerse dag van 7 augustus 2018, als Pronk bij koffiehuis Het Kalf in Delft om nooit opgehelderde redenen door Hells Angel Errol J. wordt doodgeschoten. Daarmee is aan het tijdperk van één van de meest beruchte criminelen die Delft heeft voortgebracht een einde gekomen. Voor zijn achterban ongetwijfeld reden voor bittere tranen, maar verder leidt het doodsbericht toch vooral tot opluchting. Niet in de laatste plaats bij Emiele Z. Want eindelijk voelt hij zich vrij om zijn kant van het verhaal te vertellen. Een verhaal waarin Pronk inderdaad een prominente rol speelt.

Emiele Z. geeft in zijn verklaringen toe dat hij betrokken is geweest bij het wegwerken van Ates’ lichaam. Hij had dit gedaan op verzoek van Karel Pronk, die hem 20.000 euro in het vooruitzicht had gesteld. Vragen had Z. niet gesteld, want dat deed je niet bij een man als Pronk. Op de avond van 21 juli 2017 was Z. naar Vlaardingen gereden om de macabere klus te klaren. In het appartement, waar hem tassen vol drugs waren opgevallen, had hij het lichaam schoongemaakt, aangekleed en in een deken gewikkeld. Met een stuk elektriciteitssnoer had hij het pakket snel samengebonden en draagbaar gemaakt. Samen met een maat had hij het lichaam in een auto getild en naar het natuurgebied bij Rijswijk gebracht.

Maar vermoord? Nee, met de dood van Mohammed Ates had hij niets te maken. De recherche heeft daar toch andere gedachten over. De uitspraken over de tap spraken boekdelen en ook de resultaten van de sectie wezen in de richting van een misdrijf. Het Openbaar Ministerie gaat dan ook voor doodslag of moord, in combinatie met het wegwerken van het lijk. Maar het motief is niet duidelijk.

Doodsoorzaak onduidelijk

Tijdens de rechtszaak in oktober dit jaar wordt duidelijk dat het dossier tegen Z., die verklaart destijds zwaar verslaafd te zijn geweest, toch minder solide is dan het zich liet aanzien. Er mogen dan aanwijzingen zijn dat Ates mogelijk door een misdrijf is omgekomen, zeker is dat niet.

Volgens het rapport van de patho-loog-anatoom is de doodsoorzaak niet vast te stellen, zo blijkt tijdens de zitting. “Het kan verwurging zijn geweest”, aldus de officier van justitie, “maar ook een overdosis of een combinatie van die twee.”

Er zit voor het OM dan ook niets anders op dan de tenlastelegging moord of doodslag te laten vallen. Z. kan alleen nog worden vervolgd voor het wegmaken van een lijk en enkele andere kleine misdrijven die bij het dossier zijn gevoegd, zoals wapen- en drugsbezit.

“Verdachte heeft eraan bijgedragen dat een of meer personen in het criminele milieu hun gang konden gaan,” zo stelt de officier van justitie. “En hij vond zijn eigen financiële gewin zo belangrijk dat hij bijzonder respectloos met een lichaam is omgegaan.” De aanklager eist 10 maanden, een fractie van de straf die Z. boven het hoofd zou hebben gehangen als doodstraf of moord wél kon worden aangetoond.

Uitspraak

Twee weken na de zitting volgt de uitspraak: 240 dagen celstraf, waarvan 83 voorwaardelijk. Voor Z. betekent het dat de celdeur voor hem openzwaait, want dat is precies de tijd van zijn voorarrest sinds maart dit jaar. Naar veluidt is Z. inmiddels clean en heeft hij zijn leven gebeterd. Maar voor de familie van Mustafa Ates is het verhaal nog niet ten einde. Want het is nog steeds niet duidelijk geworden of, hoe en waarom Mus Beton om het leven is gebracht. Voor de nabestaanden is dat natuurlijk heel moeilijk te verteren. Want misschien komt het antwoord op die vraag ook nooit meer.

ONTSNAPT UIT DE KOEPELGEVANGENIS

Het is niet vreemd dat de naam van Karel Pronk opduikt in dit dossier, want aan zijn criminele loopbaan leek ondanks zijn zelfverklaarde pensionering maar geen einde te komen. Hij liet voor het eerst van zich spreken toen hij in 1991 tot twintig jaar werd veroordeeld wegens betrokkenheid bij de moord op Rijswijkse orchideeënkweker Gerrit de Graaff. Later werd zijn naam ook in verband gebracht met de moord op zijn oude vriend Fried Friebel in 2007 en de liquidatie van Koos Drevijn in datzelfde jaar. Zelf heeft Pronk zijn betrokkenheid bij deze zaken altijd ontkend. In 2009 ging Pronk voor zes jaar de gevangenis in wegens het leiden van een criminele organisatie, wietteelt en wapenbezit. Een jaar eerder werd hij in Spanje gearresteerd omdat hij rondreed in een met hasj volgeladen auto. Waar Pronk vooral om bekendstond waren zijn gewaagde ontsnappingen uit de gevangenis. Zo wist hij met een ladder de koepelgevangenis in Haarlem uit te komen, waarbij hij werd geholpen door zijn zwager die glazenwasser was. Een andere keer gijzelde hij gevangenispersoneel om een sprint naar de vrijheid te forceren.

De laatste jaren verbleef de ‘gepensioneerde’ Pronk veel in Spanje. Toch werd hij in de periode voorafgaand aan zijn dood weer regelmatig in de Delftse horeca gesignaleerd.

En ook zong zijn naam nadrukkelijk rond bij de vele aanslagen op coffeeshops en andere zaken in de stad, maar tot een zaak tegen hem kwam het niet. Een paar van dichtbij afgevuurde kogels maakten op 7 augustus 2018 een einde aan zijn leven. Hij werd 60 jaar.