Programmamaker Thijs Zeeman: 'ik bijt niet, ik ben standvastig'

Volgens de meest recente cijfers van het CBS heeft een op de vijf vrouwen in Nederland weleens te maken gehad met een stalker.

Hebben wij in Nederland een stalkersprobleem?

“Ik weet niet of je dat zo kunt zeggen. Stalkers zijn vaak narcisten die zich totaal niet kunnen inleven in wat ze een ander aandoen. Die vinden het heel normaal om honderd keer per dag een berichtje met Ik hou van jou naar hun ex te sturen of om tien keer per dag langs iemands huis te rijden.

Maar het zijn niet alleen mannen die het doen hè: vrouwen doen het ook. Niet elke stalker is hetzelfde. Er zijn er ook stalkers die iemand te lijf gaan of, nog erger, iemand vermoorden. Dat is in de afgelopen jaren een paar keer gebeurd. Dan hebben we het over een zwaar geweldsdelict, maar in de meeste gevallen blijft het bij iemand lastigvallen. Dat is al erg genoeg. Het is bovendien een vorm van stalken die heel moeilijk te bewijzen is.”

Is het sturen van honderd berichten per dag geen bewijs?

“Dat zou het kunnen zijn, maar de politie doet er niet altijd onderzoek naar. Dat onderzoek is namelijk nogal arbeidsintensief. Ga maar na hoeveel tijd het kost als je alleen al het appverkeer moet onderzoeken.

Dat is gewoon een dagtaak voor een rechercheur. In een stad als Rotterdam of Amsterdam krijgt het nog aandacht van een korps, maar in een dorp heb je vaak maar één agent, of soms helemaal geen. Dan komt zo’n zaak al snel op de stapel te liggen. Zo’n onderzoek ís ook lastig, dat proberen we in het nieuwe seizoen juist te laten zien. Ook waarom stalken zo moeilijk te bewijzen is. Dat kun je niet doen zonder daarbij de psyche van de stalker te ontleden.”

Zijn het niet gewoon gestoorde mensen?

“Dat denk jij misschien, maar zelf zien ze dat anders. Stalkers hebben vaak het idee dat zíj het slachtoffer zijn, dat hén iets is aangedaan, bijvoorbeeld als ze aan de kant worden gezet door hun vriendin. Ze staan helemaal niet stil bij de impact die hun gedrag op het werkelijke slachtoffer heeft. Alles wat ze doen, vinden ze gerechtvaardigd, omdat zíj pijn hebben en niemand anders. Maar dat is natuurlijk de omgekeerde wereld.”

Neemt stalken op sociale media ook niet schrikbarend toe?

“Absoluut. Het ambachtelijk stalken zoals ik het noem, iemand continu opwachten of rondjes langs zijn of haar huis rijden, is in de afgelopen jaren minder geworden, maar stalken via Facebook of Instagram juist meer. Het is dé manier om in contact te komen met je slachtoffer, want het is heel makkelijk om op sociale media een andere identiteit aan te nemen.

Maar wij kunnen in de meeste gevallen wel zien wie er achter zo’n nepaccount schuilgaat. Daar zit gewoon technologie achter die iemand vrij snel ontmaskert. En ben je eenmaal ontmaskerd, dan volgt al snel de confrontatie.”

Als vanouds met gestrekt been erin?

“Dat hoeft niet altijd. Soms ligt de dader zelf al op de grond. Die help je overeind en bied je je hulp aan en die van een psycholoog. Ik vind best dat iemand een fout mag maken in zijn leven, zolang hij daar maar zijn verantwoordelijkheid voor neemt. Maar met iemand die zich verschuilt achter excuses heb ik helemaal niks.”

‘STALKERS HEBBEN VAAK HET IDEE DAT ZÍJ HET SLACHTOFFER ZIJN, DAT HÉN IETS IS AANGEDAAN’

Jouw confrontaties gaan er zelden zachtzinnig aan toe.

Heb jij zo’n kort lontje?

“Dat valt allemaal wel mee, toch? Voor mij is een confrontatie de ultieme manier van wederhoor. Je geeft iemand de kans om zich te verdedigen tegen de aantijgingen. Vroeger was het al heel wat om iemand überhaupt in beeld te krijgen. Toen Peter R. de Vries hiermee begon, toch de godfather van dit genre, vonden we het allemaal fantastisch om te zien hoe hij iemand wist te vinden; nu is dat normaal. Nu is het: we hebben iemand gevonden, maar wat heeft hij te vertellen? Waarom doet hij de dingen die hij doet, waar kan ik hem raken, kan ik hem in zijn ogen kijken?”

Spreekt dan de pitbull in jou?

“Dat weet ik niet. Sommige mensen zijn gewend om overal mee weg te komen, maar niet bij mij. Ik bijt niet, maar ik ben wel standvastig. Ik vind dat niemand het recht heeft om het leven van een ander te veranderen in een hel. Dat gevoel heb ik van nature. Dat je teleurgesteld bent als je relatie uit is begrijp ik, maar het mag niet zo zijn dat iemand daarna niet meer de straat op durft door jou. Het percentage PTSS-slachtoffers in ons programma is gigantisch. Dat gaat echt veel te ver. Ik gun iedereen een mooi leven waarin je je eigen keuzes kunt maken. Dat gun ik ook de mensen die ik uiteindelijk met hun stalkersgedrag confronteer. Stap uit dit verhaal, zeg ik tegen hen. Blijf niet in het verleden hangen.”

Je bent door de rechter weleens op de vingers getikt omdat je volgens hem onterecht aan naming and shaming hebt gedaan in een stalkerszaak. Ga je nu nog voorzichtiger te werk?

“Dit gaat over een zaak waarin een vrouw de stalker was van haar ex-vriend en zijn nieuwe vriendin. Een veroordeelde stalker trouwens die een enorme angst had gezaaid bij haar slachtoffers. De dingen die zij deed, vooral veel vernielingen, waren echt bizar. Daarbij toonde ze geen enkele vorm van berouw in de rechtszaal, ook niet in hoger beroep. Toch vond de rechter dat ze door het programma nog eens extra werd gestraft waarop hij ons vermaande. Dat is zijn uitspraak en die heb je te respecteren, maar ik ben het niet met hem eens.

Denk eens aan de slachtoffers die een rechtszaak moeten ondergaan waarin iemand totaal geen berouw toont van zijn daden, terwijl er afschuwelijke dingen zijn gebeurd. Hoe kan het dat je als slachtoffer zo zwak staat?”

Nooit de neiging gehad om iemand te hoeken tijdens een confrontatie?

“Welnee, joh. Ik maak het nooit persoonlijk. Ik ben ook nooit boos op de dader, ik probeer gewoon de impasse te doorbreken.”

Maakt dat jou de beste misdaadverslaggever van Nederland?

“Ik weet niet eens of ik wel een traditionele misdaadverslaggever ben. Zo kwam ik ooit wel binnen bij omroep PowNed. Ik kwam van de Amsterdamse stadszender AT5 waar ik voor de nieuwsrubrieken vaak in de rechtbank zat. Verslag doen van de misdaad dus. Toen oud-journalist van De Telegraaf Bert Huisjes hoofdredacteur van PowNed werd, nam hij mij aan.”

Het verhaal gaat dat jij de eerste wilde zijn die Willem Holleeder, die toen net uit de gevangenis kwam, voor de camera kreeg.

Klopt dat?

“Helemaal. Jeugdige onbezonnenheid noem ik dat. Via via wist ik dat Holleeder regelmatig in een café zat, buiten Amsterdam.

Ik zat in die tijd veel in de auto – PowNed was destijds één groot rijdend circus – en had tussen twee draaiklussen door even niks te doen. Dus de cameraman en ik naar dat café, wetende dat de kans erg klein was dat hij er ook daadwerkelijk zou zitten. Tegen de cameraman zei ik dat hij maar even in de auto moest blijven zitten: ik zou even snel naar binnen gaan om te zien of die tip wel klopte. En verdomd, daar zat ie, aan de kop van de bar. Voor de rest was die tent bijna helemaal leeg. Ik schrok me wezenloos. Dat méén je niet, dacht ik bij mezelf, maar die verbazing probeerde ik zo goed mogelijk te verbergen. Dus ik liep naar de bar, hing mijn jas over de kruk, bestelde een koffie en liep vervolgens naar de wc. Daar heb ik mezelf eens goed aangekeken in de spiegel en me afgevraagd wat ik nou precies moest gaan doen: ga ik mijn cameraman nu meteen halen en lopen we met draaiende camera weer naar binnen? Of toch maar niet? Ik besefte opeens dat ik mezelf in een situatie had gemanoeuvreerd waarover ik helemaal niet goed had nagedacht. Uiteindelijk heb ik Holleeder gewoon aangesproken toen ik weer naar de bar liep, zonder camera.”

Benieuwd naar de rest van het artikel? Lees het in de nieuwste Panorama of bekijk het gratis op Blendle.