Komt Cevdet Y. na massamoord nu écht vrij?

Hij krijgt een levenslange gevangenisstraf, maar komt nu toch misschien vrij. Hoe kan dat? En wat betekent dit voor de nabestaanden? “Ik moet en wil er niet aan denken...”

De Turkse 27-jarige Cevdet moet die avond in 1983 zo trots zijn als een pauw. Hij zit te kaarten met z’n kersverse Nederlandse nationaliteit op zak in het Delftse buurtcafé ’t Koetsiertje. En dat hij erbij hoort wil hij de andere gasten graag laten weten. Hij is nu een Nederlander geworden, één van hen. Kennelijk denkt niet iedereen daar hetzelfde over. Een smalende opmerking van de werkeloze elektromonteur Ton Smits dat ‘hij ondanks zijn Nederlands paspoort nooit een Hollander wordt’, of erger nog ‘een kanker-Turk’ blijft, haalt de nieuwe identiteit van Cevdet Y. helemaal onderuit. De woordenwiseling loopt uit op een handgemeen tussen het tweetal, waarbij Y. tegen de grond geslagen wordt door Ton. De andere cafégasten tillen er niet zo zwaar aan – een vechtpartijtje komt er wel vaker voor. Maar bij Cevdet Y. gebeurt er iets. Wat er dan precies in het hoofd van de man omgaat, is niet bekend. Zijn trots en eergevoel – hij komt uit een schaamtecultuur – moeten zwaar gekrenkt zijn. Hij verlaat het café om even later, rond half negen in de avond, weer binnen te lopen. Er zijn dan zeventien bezoekers aanwezig van wie één man stomdronken aan de bar zit. Blinde woede, een rode waas en een pistool doen de rest.

Een van de cafébezoekers die niet gewond is geraakt, beschrijft de gebeurtenis als volgt: “Toen Y. ’t Koetsiertje weer binnenkwam, laaide de ruzie opnieuw op en kwam het tot een climax toen hij zijn wapen trok en Smits als eerste doodde. Ik dook achter de bar en hield me verborgen. Alles speelde zich binnen zeer korte tijd af. Ik realiseerde me alleen dat het een slachting moest zijn,” aldus zijn verklaring in 1983 in Trouw.

Binnen een halve minuut schiet Cevdet Y. met twaalf kogels, waarvan er tien raak zijn, zes cafébezoekers dood. De dronken man aan de bar houdt zijn handen voor z’n oren als de kogels om zijn hoofd vliegen. Hij blijft ongedeerd.

Het ongekende drama, dat als de eerste massamoord in Nederland de geschiedenis ingaat, speelt zich af op 5 april 1983, op een gewone dinsdagavond.  Na zijn daad loopt Cevdet kalm naar buiten. Volgens garagehouder Ham verlaat de dader tegen kwart voor negen het café – “André van Duin was net begonnen’ - en zou hij het moordwapen tussen zijn broekband hebben gestopt. Nadat de schutter z’n jasje heeft dichtgeknoopt, maakt hij een zwaaibeweging naar het café en rent weg richting het station.

’t Koetsiertje ligt vlak naast het station en recht tegenover het politiebureau, zodat agenten vrijwel direct oog in oog staan met wat Y. heeft achtergelaten. De aanblik in het café is gruwelijk. Her en der liggen de bebloede lichamen van de slachtoffers. Op de tafeltjes en aan de bar staan nog hun laatste versnaperingen. 

Er zijn vier gewonden en zes doden: Ton Smits (31) met wie Cevdet Y. ruzie had, Tonnie Sneekes (38) en haar 12-jarige dochter Carmen, die samen met hun man en vader Gerard Sneekes (51) even kwamen buurten. Bloemenkoopman Gerard overwoog namelijk ’t Koetsiertje van kroegbaas Hans de Hoog (39) over te nemen. Beide mannen raken gewond, maar overleven de schietpartij.

Ook de zoon van caféhouder De Hoog – Johan – ontsnapt aan de kogelregen door net op tijd achter bierkratten onder de bar te duiken. Hij is dan 15 jaar oud. Andere bezoekers, Wim van Baarle (50), Jan van Drongelen (47) en Wim Janssen (41) overleven het niet. De telefoon van de politie staat roodgloeiend, want het gerucht van de slachtpartij doet al snel de ronde. Bezorgde familieleden willen weten of het wel goed gaat met hun geliefden. 

Y.’s motief is nooit echt duidelijk geworden. Is de moordpartij, de overkill, een gevolg van zijn gekwetste eergevoel? Een regelrechte koelbloedige afrekening, omdat hij ondanks zijn naturalisatie toch een ‘kanker-Turk’ blijft? 

Bedreigd, angstig, depressief

De dag na de schietpartij zijn de ramen van het café nog afgeschermd met zeildoek en is de straat afgezet omdat het technisch onderzoek nog loopt. Burgemeester Gallas spreekt van een ‘afschuwelijk drama’ en betuigt zijn medeleven met de nabestaanden van de slachtoffers. De vlag van het stadhuis hangt halfstok. Delft is in rouw en Cevdet Y. voortvluchtig. 

Lees het helemaal in Panorama

Wil je het hele verhaal over Cevdet Y. van Hieke Wienke Jans lezen? Ga dan nu naar de winkel voor de nieuwe Panorama of bestel 'm HIER.