Draaiboek pandemie: 'In het ergste geval de 80-plussers opgeven'

Handboek pandemie

Vooropgesteld: er is nog geen reden tot paniek. Ja, er komen in Nederland dagelijks meer coronabesmettingen bij. Maar de situatie is nog te overzien. Drastische maatregelen als in Italië (dat op dit moment in een staat van complete 'lockdown' verkeert) zijn (nog) niet nodig. Maar, zoals in elke situatie waar mogelijk gevaar dreigt, willen de Nederlandse intensive care-artsen op alle mogelijke scenario's voorbereid zijn. Dus ook het scenario van een crisissituatie, mocht die zich onverhoopt toch voor gaan doen.

Daarom heeft de vereniging van intensive care-artsen maandag het 'handboek pandemie' rondgestuurd. Hierin wordt gekeken naar het aantal besmettingen in ons land, het aantal beschikbare intensive care-plekken in de Nederlandse ziekenhuizen, en wordt per fase van corona-uitbraak besproken welke maatregelen er genomen moeten worden, zo meldt de Volkskrant.

Fase 1: er zijn nog genoeg IC-quarantaine plekken beschikbaar

Dit is de fase waarin we ons nu bevinden in Nederland. Op zondag lagen er in totaal 36 coronapatiënten in het ziekenhuis. Het aantal besmettingen in Nederland staat nu op 321. Als we naar Italië kijken lijkt het erop dat 1 op de 10 mensen die besmet zijn zware ziekenhuiszorg nodig heeft.

De mensen die op dit moment met het coronavirus in het ziekenhuis liggen worden behandeld in een IC-box met sluis, om quarantaine te garanderen. De luchtdruk in de box is lager dan die buiten de box, zodat de ziektekiemen in de box zich geen weg naar buiten kunnen banen. In totaal zijn er in Nederland 200 van deze boxen beschikbaar. We kunnen dus 200 patiënten in complete quarantaine behandelen. 

Fase 2: quarantaine-boxen zijn vol, 'normale' IC-bedden nodig

Wanneer de 200 quarantaine-boxen vol zijn, worden de problemen serieuzer. Als we afgaan op de cijfers uit Italië, zal dit ongeveer het geval zijn wanneer de teller in ons land op 2000 besmettingen staat. Volgens de voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC) zou dit binnen twee weken het geval kunnen zijn. Patiënten zouden dan op een 'gewone' IC-eenpersoonskamer terechtkomen, of met andere coronapatiënten op een gedeelde kamer. 

In Nederland zijn er in totaal ongeveer 1.150 bedden op de IC. Maar die zijn lang niet allemaal vrij: naast het coronavirus gaan auto-ongelukken en blindedarm-ontstekingen ook gewoon door. Dus meestal is zo'n 70% van de IC-bedden bezet. Daar is ook het personeel op afgestemd. De overige 30% die nog 'vrij' is zou dus in theorie opgevuld kunnen worden met coronapatiënten, maar dan moet er ook 30% meer personeel ingezet worden om alles draaiende te houden, óf dat de zorgcapaciteit op de IC kleiner wordt en patiënten dus sneller de afdeling, of het ziekenhuis zullen moeten verlaten. De zorgstandaarden worden dan naar beneden bijgesteld. Diverse zorginstanties zijn al in gesprek over hoe deze situatie het beste ondervangen kan worden.

Fase 3: de échte crisissituatie

Een snelle rekensom leert ons dat deze situatie reëel begint te worden wanneer het aantal besmettingen de 5000 overstijgt. Echter schat de voorzitter van de NVIC in dat dit in ons land niet zo snel zal gebeuren. Ons zorgsysteem is zo ontworpen dat nieuwe gevallen snel ontdekt worden, waardoor de verspreiding niet zo snel gaat als in Italië. En als de verspreiding toch versnelt zal het RIVM met strengere maatregelen komen om dat tegen te gaan. 

Maar zoals al eerder gezegd: artsen en ziekenhuizen moeten op elke situatie (zelfs als de kans daarop nihil is) voorbereid zijn. Daarom is er ook voor deze fase een protocol opgesteld, waarin concreet wordt geadviseerd hoe te handelen fase 3, de 'crisissituatie'. Dit omdat het belangrijk is dat alle ziekenhuizen op dezelfde manier handelen. 

Mochten álle IC-bedden toegewezen moeten worden aan Corona-patiënten (bij zo'n 12.000 besmettingen) dan moeten er keuzes worden gemaakt wie er wel of niet voor een bed in aanmerking komt. Want we kunnen niet alle bedden aan coronapatiënten geven: we hebben dan nog steeds te maken met verkeersslachtoffers, tumoren, long- of blindedarmontstekingen etc. 

En daar begint de crisis, of zoals de voorzitter zegt: 'een soort oorlogssituatie'. Want wanneer de uiterste capaciteit bereikt is, móeten er keuzes gemaakt worden door artsen, en die keuzes zullen vooral gebaseerd worden op wie de grootste overlevingskansen heeft. In het protocol wordt geadviseerd 80-plussers niet meer op te nemen. Hetzelfde geldt voor kankerpatiënten in een vergevorderd stadium en ernstige verkeersslachtoffers.

Een dergelijke crisis-situatie hebben we in Nederland nog nooit meegemaakt, en de kans erop is zeer minimaal. Er is dus géén reden tot paniek. Nou vraag je je af: waarom de inhoud van dit draaiboek dan toch naar buiten brengen? Dat heeft te maken met het recht op informatie. De woorden van de NVIC-voorzitter: "Als wij dit soort medisch-inhoudelijke plannen maken, moeten we ze wel met de maatschappij delen."