Iedere dag het nieuws dat echte mannen interesseert

Recensie: De Achterkant van Nederland

Bedreigde burgemeesters, oud- en nieuw branden, wietplantages op doorzonzolders, drugslabs in koeienstallen, motorbendes...

https://cdn.pijper.io/core/panorama-fallback2.png

Bedreigde burgemeesters, oud- en nieuw branden, wietplantages op doorzonzolders, drugslabs in koeienstallen, motorbendes in pannenkoekenhuizen. Dat alles vormt onderdeel van een ontwikkeling die in Nederland al enige tijd gaande is. Dat wil zeggen: steeds meer raken criminele netwerken verbonden met de maatschappelijke realiteit. Het onderscheid tussen onder- en bovenwereld vervaagt. En dat heeft zo zijn gevolgen: er is sprake van een grootschalige ondermijning van de samenleving. Ofwel: de politie pakt dan wel veel strafplegers op maar hoeveel zoden zet dat nog aan de dijk?

Gemeenteambtenaren zien zich bedreigd, zonder te weten uit welke hoek de bedreiging afkomstig is. In volksbuurten nemen criminelen het heft in handen, en zetten zo de (drugs)-zaken naar hun hand, met lucratieve winsten maar ook geweld- en intimidatie tot gevolg. De criminele sector zoekt ondertussen naar steeds inventievere manieren om handel te drijven, op het Darkweb, door net over de grens te gaan, of door hun geld in de grond te begravan danwel weg te sluizen via ingewikkelde nauwelijks te achterhalen offshore-trajecten. En ondertussen heeft de gewone burger sowieso steeds meer schijt aan alles wat met autoriteit te maken heeft.

De journalistieke Volkskrant-coryfee Jan Tromp en criminoloog Pieter Tops, werkzaam aan de Politieacademie, pakten dit onderwerp ter hand en schreven er een kloek boekwerk over: 'De achterkant van Nederland, hoe onder- en bovenwereld verstrengeld raken'. Hun onderzoek concentreert zich op Noord-Brabant, toch een beetje het zwarte schaap onder de Nederlandse provincies. Het gewest waar alles gebeurd wat God verboden heeft. Beide auteurs wonen er ook, wat zorgt voor een positieve identificatie met de regio. Je merkt het al lezende, Jan en Pieter vinden het eigenlijk best wel spannend wat er allemaal bij 'hun in de buurt' afspeelt. Zeg maar achter die rolluiken van bakstenen villa's met overdekte zwembaden, camerasystemen en blaffende bullterriërs in de voortuin. Het is die nieuwsgierigheid naar dit milieu die dit boek zeer lezenswaardig maakt.

Het werk is opgebouwd als een rondgang langs de diverse maatschappelijke fenomenen die de genoemde maatschappelijke ondermijning illustreren. Enerzijds door via reportage-achtige hoofdstukken bepaalde plekken aandacht te geven. Zo brengen de mannen een bezoek aan de Tilburgse wijk Broekhoven waar de ervaren beroepscrimineel - tevens "No Surrender-captain" - Corin Denis een belangrijk persoon is. Hij richt een sportschool in voor de lokale jeugd en lijkt een soort aanspreekpunt voor de bewoners van deze arbeiderswijk. Ook komt een wat oudere leidersfiguur in deze wijk aan bod. 

Verder gaat het langs Rotterdam-Zuid, dat enigszins verloedert met al zijn belshops, en andere middenstandsvormen waarbij een mogelijke vorm van witwassen nooit ver op de loer kan liggen. Klap op de vuurpijl is een fraaie beschrijving van het protestantse dorp Veen, in West-Brabant waar de bevolking zwijgzamer is dan in een gemiddeld Siciliaans dorp, maar waar wel elk oud en nieuw de bloemetjes buiten worden gezet middels uitbundige car wreck-bonfires. In de fik gestoken brikken waarvan nooit iemand zegt te weten wie er nou precies achter zit.

Leidend zijn echter vooral de vele gesprekken die Tromp en Tops voeren met allerhande mensen die werkzaam zijn voor de overheid. Mensen die zich bezig houden met het bestrijden van al die aangehaalde vormen van criminaliteit: politiemensen, burgemeesters, rechercheurs, officieren enzovoorts. Dat levert soms sterke inzichten op, zoals de narcotica-rechechercheur die meldt dat je een drugshandelaar pas echt goed pakt als je hem in 'het kruis' grijpt. Daar waar de portemonnee zit. Dat leidt evengoed tot soms wat langdradige verhandelingen, waarbij de herhaling van het thema nogal op de loer ligt.

Soms mist er iets. Of beter gezegd: door die lange rondgang langs alle 'bovenwereldtypes' komen de mensen om wie het gaat soms wat op de achtergrond te staan. Zij worden al lezende een soort duistere vijand. Een groep die zich nauwelijks laat vatten kennelijk. Maar hoe rijmt dat dan met het feit dat alles zo verweven is? Dan zou de maatschappelijke thematiek toch niet zo ver te zoeken te hoeven zijn? Een interview met een rechtgeaarde fraudeur had goed op zijn plaats geweest. Of wat te denken van een bezoek aan de rechtszaal, waar al die drugsbazen, matennaaiers, malafide figuren en hun loopjongens aan de lopende band terecht staan? Misschien iets te ver doorgeredeneerd, maar ook hadden we graag wat gelezen over de Belgische kant van dit verhaal. Noord-Brabant heet niet voor niks zo. Er is ook nog een zuiden, voorbij Baarle-Nassau.

Maar goed, die twee treinreizen die we doorbrachten met dit boek waren goed besteed. En De Achterkant van Nederland valt ieder aan te raden die zich interesseert voor de nieuwste criminele ontwikkelingen die Nederland bedreigen. 

De achterkant van Nederland, hoe onder- en bovenwereld verstrengeld raken - Pieter Tops en Jan Tromp, Uitgeverij Balans.