Iedere dag het nieuws dat echte mannen interesseert

Panorama misdaadklassieker: 'Geen zeehelden, maar moordenaars'

Iedere zaterdag bieden wij op Panorama.nl een blik in ons rijke misdaadarchief. Vandaag gaan we terug naar editie 15 uit...

https://cdn.pijper.io/core/panorama-fallback2.png

Iedere zaterdag bieden wij op Panorama.nl een blik in ons rijke misdaadarchief. Vandaag gaan we terug naar editie 15 uit 2012. Een verhaal aan de hand van een rechtszaak waarbij twee mannen terecht staan die een Braziliaanse matroos om het leven hebben gebracht. 

 

Ze brengen hun zeiltocht van Brazilië naar Afrika aanvankelijk als één groot avontuur. Een van de twee vertelt het stoere verhaal zelfs in geuren en kleuren aan Panorama. Later blijkt dat ze een dode op hun geweten hebben: hun Braziliaanse matroos is door hen als oud vuil in de oceaan gedumpt. Binnenkort laat de rechter weten wat hij van deze Ronald W. en Gerard P. vindt.

 Tekst Martijn Haas Foto’s Paul Tolenaar E.A.

 Het is maar een kort moment tijdens de rechtszaak in zaal F2 van de Haagse rechtbank, eind maart. Toch is het een moment vol betekenis. De officier van justitie start een video-opname met beelden die in juni 2005 zijn geschoten in Fortaleza, aan de noordkust van Brazilië. Op de beelden zijn Ronald W. en Gerard P. te zien terwijl ze aan cocktails slurpen, zoenend met mooie vriendinnetjes, of gewoon langs de kustlijn wandelen. De opname eindigt met beelden die op een schip zijn gemaakt. De aanwezigen in de rechtszaal zien hoe de boot op een paar honderd meter van de kust vaart, terwijl er af en toe euforische kreten te horen zijn. Geluiden die sterk contrasteren met wat alle aanwezigen in de zaal inmiddels weten: Gerard en Ronald hebben vanaf dit schip een medepassagier in zee gedumpt. Die passagier, matroos Galego, heeft dat niet overleefd. Met een geïntrigeerde blik staart zowel Ronald als Gerard naar de beelden. Beiden lijken, net als veel mensen in de zaal, ineens op te schrikken.

 Een zwangere prostituee?

 Ronald (dan 24) en Gerard (dan 44) reizen die maand, nu zeven jaar geleden, op de bonnefooi door Zuid-Amerika. In de Braziliaanse kustplaats Fortaleza hebben ze elkaar leren kennen. Ze mogen elkaar meteen. Gerard is een avonturier pur sang. Gedurende zijn leven heeft hij veel van de wereld gezien. Zijn paspoort bevat stempels uit Colombia, Ecuador, Venezuela en India. Datzelfde paspoort heeft Gerard als onderpand afgegeven aan een stel Brazilianen, van wie hij geld heeft geleend, dat alweer op is.

Tijdens hun verblijf in al die barretjes in Fortaleza is het daarom vooral de jongere Ronald die de cocktails afrekent, zoals ook te zien is op de videobeelden. De afspraak die beide mannen hebben gemaakt, is dat Gerard de voorgeschoten bedragen op een goede dag terug zal storten. Hij heeft namelijk een bedrijf gehad in Den Haag, zo wil hij zijn maat doen geloven, en heeft nog geld vaststaan uit die tijd. Maar daar kan hij hier in Brazilië niet zo een-twee-drie aankomen. Wat heet? Hij kan het land niet eens uit, nu hij niet over zijn paspoort kan beschikken. Maar Ronald krijgt de schade straks natuurlijk dubbel en dwars vergoed.

Ook Ronald loopt niet geheel zonder stress rond. Hij heeft al een tijdlang wat met de knappe Braziliaanse Patricia. Het samenzijn is een feest. Totdat ze op een dag laat weten dat ze mogelijk zwanger is van hem. Ze zou graag met hem meegaan naar Nederland, om daar samen met hem het kind op te voeden. Typisch zo’n scenario waar zijn ouders hem vooraf voor hebben gewaarschuwd. In landen als Brazilië moet je altijd op je hoede zijn. Gerard gooit daarbij olie op het vuur: die dame, die Patricia, is volgens hem een prostituee, die zich gesterkt weet door een netwerk van pooiers. Mannen die werkzaam zijn bij de federale politie, en die ervoor kunnen zorgen dat ook híj - Ronald - het land niet meer uitkomt.

Zou het niet een idee zijn om een boot te kopen, of te stelen, en daarmee naar Nederland te varen? zo stelt Gerard op een middag voor. Gerard kent een stel Colombianen in Fortaleza die een zeewaardig jacht in de aanbieding hebben. Hij kan zelf wel een beetje zeilen, want hij heeft ooit een zeiltochtje rond Isla Margarita gemaakt. Ronald vindt het meteen een waanzinnig plan. Hij wil graag van Patricia af en beschouwt een zeilreis als een ideale mogelijkheid om zijn bestaan een nog avontuurlijker glans te geven.

Een dag of wat later vertelt Gerard dat er een kleine complicatie is opgetreden. Ze kunnen nog steeds de grote oversteek maken, maar moeten daarvoor nu wel een korte, binnenlandse reis maken naar het Braziliaanse Natal, zo hebben de Colombianen laten weten. Ronald vindt alles best. Hij heeft een meegaand karakter. De mannen reizen per bus naar Natal, dat ook aan de kust ligt, en nemen hun intrek in een kleine jeugdherberg. Vervolgens snellen ze naar de haven om te zien of de Colombiaanse boot er ligt. Dat blijkt niet het geval stellen ze vast, terwijl ze van de ene naar de andere houten pier lopen.

 Bedreigd met een mes

Een nieuwe avond vol drank en plannenmakerij volgt. Waar zijn die Colombianen ineens gebleven? En zijn er andere opties? Een boot kopen is eigenlijk al geen optie meer. Daarvoor ontbreekt eenvoudigweg het geld. Hoe een boot te stelen? Simpel, zo legt Gerard uit: je maakt een proeftocht op zo’n zeilboot, en dan geef je de verkoper een duwtje, daarna vaar je snel weg, totdat je voorbij de Braziliaanse territoriale wateren bent.

Na wat gesprekken met een havenmedewerker ontdekken de mannen dat er een arts in Natal woont die een klein zeilbootje met kajuit aanbiedt, de Oceano. Ronald en Gerard gaan hem meteen bekijken. Ze maken kennis met de eigenaar, die hun laat weten dat zij een proeftocht mogen maken, met dezelfde havenmedewerker die hen aan elkaar heeft voorgesteld: de kleine, 1.65 meter lange Galego.

Twee dagen later is het zover. Ronald en Gerard stappen samen met Galego aan boord van het scheepje. Ondertussen hebben ze in een internetcafé nog even goed de vaarroutes op de Atlantische Oceaan bestudeerd. In hun bagage zitten onder meer de nodige blikken bier, visgerei en wat brood. Dat moet genoeg zijn om in ieder geval de eerste dagen op zee te overleven. In een later stadium kunnen ze misschien vis vangen om in leven te blijven, zo redeneren ze luchtig. Nadat Galego op blote voeten de nodige handelingen heeft uitgevoerd, varen de drie mannen uit, het zeegat bij Natal uit, richting de oceaan.

Zoals gezegd: noch Ronald, noch Gerard kan ‘echt’ zeilen. Maar omdat zij zogenaamd slechts geïnteresseerde kopers zijn, hoeft dat niet veel uit te maken. Ze laten zich op de boot informeren over allerlei zaken, terwijl ze ondertussen voor de kust van Natal heen en weer zeilen. De stad en het omringende groen blijven voortdurend in beeld. Het is warm weer, boven de 30 graden.

Tegen het einde van de middag besluit Galego het zeil voor een deel te laten zakken. De mannen moeten weer terug naar de haven, die om zes uur zal sluiten. Galego begeeft zich naar de mast. Dit is het moment waarop de Hagenezen moeten toeslaan, zo hebben ze van tevoren bepaald. Stel dat ze langer wachten, dan ligt de Oceano straks weer voor anker.

Zeven jaar later maken wij dit op uit hun verhaal voor de rechtbank. Gerard neemt als eerste initiatief: hij stapt uit de kajuit en geeft Galego, die op de rand van het schip staat, een enorme duw. Galego valt overboord, maar weet zich nog net aan een draad van de reling vast te grijpen. Gerard roept naar Ronald dat hij zijn mes moet pakken. Ronald, die aan het roer zit, stuift naar voren, de kajuit in, pakt het mes uit een voorvakje van zijn rugzak en geeft het aan Gerard, die Galego daarmee vervolgens bedreigt. Galego schrikt, laat de reling los en spartelt even later in zee. Zodra Galego op een afstand is dat hij de boot zwemmend niet meer kan bereiken, gooit Ronald hem nog een reddingsvest na. Galego probeert het vest aan te trekken, maar of dat ook echt gelukt is, kunnen Gerard en Ronald bij de rechter niet vertellen.

Bijna naar de haaien

Aanvankelijk leven de Hagenezen van de spulletjes die ze hebben meegenomen. De omstandigheden zijn redelijk goed: veel zon, weinig regen. Beide mannen houden omstebeurt de wacht aan het roer. Vooral in het begin is het wennen: bij een grote golf slaat de boot bijna om. Maar na verloop van tijd krijgen de twee de beginselen van het zeilen zodanig onder de knie dat ze koers kunnen houden. Soms werpen ze een hengel uit en vangen ze een visje. Op een dag probeert Ronald ook een stukje te zwemmen. Hij lijnt zichzelf aan, springt voorzichtig overboord en dobbert wat in een zwemvest achter de boot – tot hij de staart van een haai ziet.

Na verloop van tijd zijn de twee ziek, zwak en misselijk en lijkt hun poging de oceaan over te steken tevergeefs te zijn.. Ronald en Gerard beginnen te lijden aan waanbeelden, zien golven aan voor de kust en kotsen meer dan eens het schaarse voedsel uit dat ze hebben gegeten. Een drama dat vooraf is voorzien, zo erkent Gerard in de rechtszaal. “Ik wist dat we een kamikazeactie ondernamen. Maar alles was beter dan dat we in de handen van de Braziliaanse politie zouden komen te vallen.”

Op een dag ziet de bemanning van een Thaise tanker de twee dobberen met hun boot. Ze maken eerst contact met het schip via radioapparatuur. De tankerbemanning laat de Nederlanders weten wat de afstand naar Afrika is: 950 zeemijl. Ook geven ze de twee voedsel mee als de tanker langszij komt, genoeg om het in ieder geval een poosje uit te houden.

Nadat ze een storm hebben getrotseerd - die hun mast breekt - drijft hun boot op een gegeven moment niet ver van Afrika. Na drie dagen noodweer loopt de Oceano in het holst van een augustusnacht op een strand van het andere continent. De lokale bevolking komt de twee door zeeziekte zwaar misselijke mannen vol bewondering bekijken, terwijl zij liggen bij te komen in twee uitgeholde boomstammen. Na veel praten met handen en voeten ontdekken de Hagenezen dat ze zijn aangespoeld in een straatarm dorp aan de kust van Sierra Leone. Ze zijn een bezienswaardigheid: de dorpsbewoners stellen hun voor aan het lokale stamhoofd. Een oud vrouwtje vraagt de twee zeilers of ze als welkomstgebaar een heilige kip willen slachten. In het Afrikaanse land lopen ze trouwens tegen een nieuw problemen aan. Sierra Leone wordt geteisterd door een burgeroorlog. Daarbij is Gerard nog steeds zijn paspoort kwijt en hebben beiden geen nagel om hun kont te krabben.

Hun avontuur dreigt uiteindelijk op een verblijf in een Afrikaanse cel uit te lopen als ze niet snel met het nodige geld en de nodige documenten op de proppen komen om een verblijfsvisum te krijgen. Pas wanneer Ronald zijn ouders inschakelt, die voor beide mannen 2000 euro overmaken, waarmee ze ter plekke enkele betalingen kunnen doen, komt er schot in de zaak. Ze kopen een ticket en vliegen via Londen naar Amsterdam.

Eenmaal op veilige Nederlandse grond wordt met name Ronald met open armen ontvangen. Maar na enkele dagen in het huis van zijn ouders te hebben gebivakkeerd, ziet hij ineens groen en geel van ellende. Artsen in een Haags ziekenhuis constateren dat hij ergens tijdens zijn reis malaria heeft opgelopen. Het zal maanden duren voordat de zeevaarder van die ziekte is hersteld.

Ronald slaat door

Ronald zal een jaar later verklaren dat hij zich ieder dag heeft afgevraagd wat er met Galego gebeurd is. Stiekem heeft hij gehoopt dat Galego het toch heeft overleefd. Maar een jaar na de ongelofelijke reis straalt hij vooral trots uit. Hij vertelt zijn relaas zelfs aan een bevriende freelance verslaggeefster, die haar verhaal aan Panorama verkoopt. Ronald tegen de rechter: “Iedereen in mijn kennissenkring wist van mijn avonturen. En daarom vertelde ik er graag over. Maar wat daarbij is gebeurd met Galego, dat was afschuwelijk, zie ik nu in.” Saillant detail: had hij het verhaal in 2006 níet aan Panorama verteld, dan hadden Ronald en Gerard nu waarschijnlijk niet in de rechtbank gezeten. De publicatie vormt de beslissende aanleiding voor het moordonderzoek. Want de Brazilianen hebben ondertussen niet stil gezeten: twee dagen nadat Galego op de oceaan is verdronken, stuurt de Braziliaanse kustwacht schepen naar de wateren bij Natal. Het geloof dat ze hem zullen vinden, is niet erg groot: in eerste instantie berichten lokale kranten over de mogelijkheid dat Galego met de Nederlanders is meegereisd, een nieuwe toekomst in een rijk land tegemoet zeilend. Maar die theorie houdt niet lang stand. Alle signalen wijzen op een zeemansgraf. Galego staat namelijk bekend als de liefhebbende vader van twee jonge kinderen die hij in hun levensonderhoud voorziet door alimentatie. Hij woont inmiddels samen met een nieuwe vriendin, nadat hij en zijn ex-vriendin enige jaren eerder met elkaar hebben gebroken. Galego is ook iemand die met hart en ziel aan zijn huisje in Natal klust. En bij de jachthaven zijn ze allemaal dol op Galego, die al 24 jaar een trouw medewerker is.

Zou deze man huis en haard willen verlaten zonder ooit nog van zich te laten horen? Zo vragen Braziliaanse rechercheurs en journalisten zich af. En er is meer: de Braziliaanse politie heeft sinds zijn verdwijning nooit meer een banktransactie van Galego waargenomen, noch is er sindsdien enig contact geweest tussen hem en zijn kinderen, ook niet als zijn ex-vriendin, de moeder van zijn kinderen, omkomt bij een auto-ongeluk.

Medio 2008, kort nadat ze het Panorama-verhaal onder ogen hebben gekregen, dragen de Braziliaanse autoriteiten de zaak over aan de Nederlandse overheid nu duidelijk is dat de twee hoofdverdachten zich hoogstwaarschijnlijk op Nederlands grondgebied bevinden. De Nederlandse recherche spoort daarop eerst Ronald op, die gewoon in Den Haag woont. Als politiemannen hem ondervragen, slaat Ronald meteen door. Hij geeft toe dat hij rondloopt met een geheim. Hij laat ook weten dat Gerard hem nooit zijn leningen heeft afbetaald, maar wel een boze mail heeft gestuurd na publicatie van het Panorama-verhaal. “Ik ben nu even niet meer je vriend,” heeft Gerard laten weten. Deze avonturier heeft inmiddels een nieuw bestaan opgebouwd in Mexico.

Betraande ogen

De officier van justitie spreekt luid en duidelijk: “En daarom eis ik tegen beide heren achttien jaar gevangenisstraf!” Met roodbetraande ogen draait Ronald zich geschokt om als hij de eis hoort. Zijn ogen spreken boekdelen: dit kan toch niet?

Achter hem zitten zijn ouders. Ronald lijdt al jaren aan een progressieve spierziekte die hem de laatste tijd letterlijk uit zijn evenwicht brengt, waardoor hij grote steunschoenen moet dragen. Het staat los van zijn zaak, maar het maakt zijn verblijf in de bajes er niet makkelijker op. “Gevangenisklanten hebben vaak weinig geduld met je, de gevangenis is niets voor mij,” verzucht Ronald op een bepaald moment tegen de rechter.

Een paar meter van hem vandaan zit Gerard, de man met wie hij ooit dagen achtereen op een boot doorbracht. Gerard heeft nog altijd het lange haar dat hij had tijdens hun reis over de Atlantische Oceaan had. Hij kijkt nors voor zich uit.

Sinds Ronald en Gerard in mei 2010 zijn vastgezet, heeft het Openbaar Ministerie er bijna twee jaar over gedaan om de zaak rond te krijgen. Enig concreet, technisch bewijs is er niet. Alles rond de vermissing heeft het OM daarom laten onderzoeken: de stand van de maan, de hoogte van de golven, de windkracht… Heeft Galego een kans gehad te overleven?

Ronald en Gerard hebben allebei bekend de man in zee te hebben gelaten. Van opzet is echter nooit sprake geweest, zo betogen ze. Het OM denkt daar anders over. Dat verdenkt hen van ‘moord in vereniging’. Ze zouden Galego willens en wetens hebben gedumpt om zo Brazilië te kunnen ontvluchten.

Ronald erkent dat dat ontzettend stom is geweest. “Zoiets wens je gewoon niemand toe.”

Gerard is harder. Hij wil er niet aan dat Galego het niet heeft gehaald. Hij zegt zelfs zeker te weten dat Galego nog ergens ter wereld rondloopt. “Meneer de rechter, ik vraag me af hoe het kan dat ik in deze kutshit ben beland. En dat allemaal alleen omdat ik een boot heb gestolen?”

“Zo’n reis kun je toch nergens boeken?” liet Ronald in 2006 triomfantelijk optekenen toen hij zijn verhaal deed aan de jounaliste. De rechter kijkt Ronald diep en onderzoekend aan. Was het nou werkelijk nodig om die opmerking te maken? Ronald mompelt schuldbewust dat het inderdaad een beetje een rare opmerking is geweest.

Een beetje ‘raar’? Cynischer kan bijna niet wanneer we denken aan het verschrikkelijke lot, aan het zeemansgraf van Galego.

Nawoord redactie Panorama

Gerard P. is in juni 2014 veroordeeld tot een onherroepelijke gevangenisstraf van 13,5 jaar. Ronald P. is veroordeeld tot een onherroepelijke gevangenisstraf van 11,5 jaar