Vijf leermomenten na een maand Holleederproces

In het begin - weet u nog? - wilden de zussen Holleeder - hun getuigenverklaringen achter gesloten deuren afleggen. Kwam niets van in. Het waren het soort strapatsen dat inmiddels helemaal bij het Vandros-proces is gaan horen. Een keiharde liquidatiezaak die op sommige dagen ineens kan transformeren tot een Game of thrones aan de ene kant en een Jordanese Vijftig plus bingo aan de andere kant. Een spel vol list, bedrog, haat, nijd en surprises. Hier is wat we er 'concreet' van hebben opgestoken.

1. Deze rechtbank gaat geen gekke dingen doen

Ze zijn er, de mensen die hopen dat de Amsterdamse rechtbank onder leiding van Mr. Frank Wieland straks een hele radicale uitspraak gaat doen, als alle zittingen voorbij zijn. Die hopen bijvoorbeeld dat de rechtbank het uiteindelijk écht niet vind kunnen dat  de kroongetuigen Ros en La Serpe verklaringen hebben afgelegd die met elkaar in strijd zijn. Die hopen dat de rechtbank gevoelig is voor de klacht dat het koninginnentrio Astrid, Sonja en Sandra zelf betrokken is bij zwart geld-affaires, en dat dat misschien wel gaat meewegen in een uitspraak richting Willem Holleeder toe.

Die mensen moeten we teleurstellen. Al uit de beslissing van vorige week dat het OM geen inzage hoeft te geven in de afspraken die er gemaakt zijn met de oudste zus van Holleeder komt naar voren dat deze rechtbank niet van plan is zijpaden in te slaan.

Dat is een. Maar we merkten het de afgelopen weken ook aan de manier waarop de rechtbank de vragen stelde aan de getuigen As, Son en San. Die vragen waren allemaal behoorlijk tam. Om niet te zeggen: braaf. De getuigen hoefden van de rechtbank zelf weinig meer te doen dan te antwoorden over zaken die ze eerder al hadden verklaard. Als iets ze lastig viel, dan waren ze het al snel 'vergeten', of ja, inderdaad, dan hadden ze misschien wel 'gelogen'. En daarmee was de kous dan wel af. Doorvragen was er niet bij. Spannend werd het pas als de advocaten van Holleeder hun vragen poneerden. Hetgeen een misdaadjournalist in de perszaal tegenover collega's deed verzuchten: "Ze mogen die vrouwen toch wel even aan de niertjes voelen, toch? 

2. Het is allemaal wel heel erg lang geleden

Soms zitten we in de rechtbank te kijken naar de rug van Willem Holleeder. En we staren even naar het hokje waarin Sonja, Astrid of Sandra zit, en dan bekruipt ons een gevoel van gelatenheid. Waar zijn we eigenlijk getuige van? Droog bekeken zijn het een stel vijftig- en zestigplussers die praten over zaken die gebeurden toen ze allemaal nog twintigers, dertigers en veertigers waren, volop in de bloei van hun leven. Willem Holleeder was in die dagen een moeilijk grijpbare supercrimineel, die pas na 2006 echt een bekende Nederlander werd, nadat Willem Endstra hem in geuren en kleuren portretteerde in zijn door journalisten dat jaar gepubliceerde Achterbankgesprekken.

Die man van toen, die Holleeder, aan wie destijds wel 20 liquidaties werden toegeschreven, die bestaat eigenlijk niet meer. Al een tijdje niet meer zelfs. De mensen met wie hij groot werd zijn dood- óf met pensioen. Het netwerk waarbinnen hij zich als een vis in een water voelde is afgebrokkeld, en vervangen door de misschien nog veel gevaarlijkere generatie van de Mocromaffia. De rechtbank moet daarom meegaan in emoties en in gebeurtenissen die ver achter ons liggen. Dat zal niet makkelijk zijn. De sfeer die destijds heerste in de Amsterdamse onderwereld bestaat niet meer. En zoals gezegd - een groot gedeelte van de besproken personen leeft zelfs niet meer. Ga daar dan maar eens aan staan. 

@backlink(170503)

3. Wat Holleeder denkt is een raadsel

De Neus is een trouwe bezoeker van zijn eigen proces. Waar tegenwoordig in veel rechtszaken verdachten verstek laten gaan, is Willem Holleeder nog van de oude stempel. Hij veinst geen gezondheidsklachten. Hij gaat niet lamlendig onderuitgezakt vragen liggen beantwoorden. En aan zwijgrecht doet hij ook niet, of zelden. Maar wat de man uit de Amsterdamse Jordaan ondertussen denkt? Het is de vraag. Goed, als zijn zus Astrid in het hokje zit blaft hij er weleens iets spontaan uit. "Niet waar!" "Je liegt" "Zeven miljoen." Dat laat niets te raden over. Maar gisteren en een week eerder bij zijn ex Sandra lag het anders. Holleeder leek alles gespannen aan te horen. Veel door zijn haar wrijfend, veel schuivend op zijn stoel. Kortom, blijk gevend van een wild intern gemoed. Maar met de lippen gesloten.

4. We missen professor Stijn Franken toch een beetje

Eigenlijk had dit zíjn proces moeten zijn. Ja, goed, dat is ook maar een mening. En daarvan zijn er al zoveel, zult u misschien zeggen. Maar ja, toch 'menen' we het. Franken bouwde een vertrouwensrelatie met Willem Holleeder op, en was bij aanvang van het Vandros-proces in 2015 volledig in zijn rol gegroeid. We herinneren ons in al zijn stichtelijke, haast vrome, theatraliteit bij de eerste zittingen. Een advocaat die 'vanaf de kansel' pleitte. De manier waarop hij de media kapittelde, die hem al had veroordeeld nog voordat er ook maar een getuige was gehoord. De manier waarop hij wapperde met een stapel papieren, om daarmee aan te geven dat de werkelijkheid nog weleens anders kon liggen dan men toen zou denken. De zachte tikjes van gemoedelijkheid op de schouder van Holleeder.

Franken is niet meer. Althans, hij heeft door een akkefietje inzake belangenverstrengeling uit moeten stappen. De professor had Sandra den Hartog in een eerdere zaak bijgestaan en was betrokken bij een onderzoek naar de erfenis van Cor van Hout, een zaak waarin Sonja Holleeder verdachte was.

Wat we nu hebben zijn twee jonge, strenge strafpleiters die de zaak vol goede moed zijn aangegaan. Van die twee komt vrijwel alleen mr. Janssen aan het woord. Hij is scherp als een mes, en geeft blijk van een enorme dossierkennis. Plus hij doet samen met zijn confrère Malewicz aan een eigen onderzoek en is wars van etiquettes en andere zaken die voor 'waar' worden aangenomen. Een verfrissende aanblik, die ons soms toch vervult met weemoed.

5. Het gaat nu eigenlijk pas echt beginnen

Dit is een dooddoener. Maar ja, het is een liquidatieproces. En over liquidaties is het gek genoeg nog niet echt gegaan. Ja, de zussen menen dat Holleeder Cor heeft 'laten doen' omdat hij op diens erfenis uit was. Maar dat is niet ondersteund door de ingebrachte tapes, of door een paper trail. Noch door deelname aan zijn criminele organisatie. Stanley Hillis? Geen van drie vrouwen die de afgelopen maand gehoord zijn kan zeggen hem echt gekend te hebben. Dino Soerel? "Weleens gezien". Toch zijn volgens justitie dit de twee mannen met wie Holleeder zijn moordplannen beraamde.