Misdaadklassieker: Charles Bronson, het gekooide beest

In de Panorama-misdaadklassieker van deze week gaan we terug naar 2013. In dat jaar krijgt verslaggever Martijn Haas briefcontact met de Britse misdadiger Charles Bronson. 

Het gekooide beest

Hij is 60 jaar oud en leeft al veertig jaar in de gevangenis, waar hij sinds enige decennia zijn dagen à la Hannibal Lecter slijt: in een getraliede kooi. Charlie Bronson staat bekend als de meest gewelddadige gedetineerde van Engeland. Panorama neemt contact op met de legendarische crimineel die dit jaar vrij hoopt te komen. “Alleen lafaards lopen in de pas!”

Stalen deuren

Wie hem bezoekt in Engelands strengst beveiligde gevangenis, Wakefield Prison in Yorkshire, moet langs zeventien stalen deuren. Eenmaal daar voorbij, treft hij de gevangene aan in een ontmoetingsruimte, waarbij de bezoeker is gescheiden van de gedetineerde met behulp van een glazen wand. Is het gesprek voorbij, dan voeren de bewakers de gevangene naar zijn vaste verblijfplaats, een ondergrondse 5 bij 5 meter grote, stalen getraliede kooi, waarin hij via een luikje op een schuif zijn eten krijgt toegediend en waar permanent toezichtcamera’s zijn geplaatst. Naast Bronson zijn er nog vier andere gedetineerden die op deze locatie onder dit regime vastzitten. Een van hen is de seriemoordenaar Robert Maudsley, de man die in 1977 een van zijn slachtoffers vermoordde, conserveerde en daarna wekenlang iedere dag op een vast tijdstip een hapje van diens hersenen at. Fijn volk dus.  

Seriemoordenaars, kannibalen en kinderverkrachters

Wakefield Prison is de plek waar de grootste criminelen van het land worden gehuisvest. Binnen dit gezelschap van seriemoordenaars, kannibalen en kinderverkrachters is Bronson een curiositeit. Hij pleegde namelijk nimmer een moord, en zijn misdaden buiten de gevangenismuren zijn niet erg imposant in vergelijking met de straf die hij uitzit: twee gewapende overvallen met geringe, lichamelijke schade, dat is het zo’n beetje. Bronson pleegde al zijn ernstige delicten binnen de gevangenismuren.

Hij pleegde namelijk nimmer een moord, en zijn misdaden buiten de gevangenismuren zijn niet erg imposant in vergelijking met de straf die hij uitzit: twee gewapende overvallen met geringe, lichamelijke schade, dat is het zo’n beetje.

Dat hij nu al veertig jaar vastzit, heeft vooral te maken met zijn ongelofelijk weerbarstige karakter. De man heeft een brein waar menig psychiater in dienst van de overheid zijn pen op heeft krom geschreven. In alle rapporten komen de zelfde trekken naar voren: Bronson is enorm intelligent, maar ook narcistisch, hij kan niet tegen autoriteit, wil dolgraag een buitenbeentje zijn, geniet als een dolle van alle reuring rond zijn persoon en kickt erop te laten zien hoe sterk hij is. Zijn lichaam is een machine: Bronson doet 2500 sit-ups per dag en kan negentig puhs-ups in dertig seconden doen. 

Dit vaatje buskruit heeft zich de afgelopen veertig jaar laten kennen als uiterst gewelddadig richting gevangenispersoneel en medegedetineerden. Zelf ziet hij het als een vorm van rebellie. Als verzet tegen het systeem, maar de Britse overheid denkt daar anders over. Bronson gijzelt personeel, steekt anderen neer, voert excentrieke protesten uit. Zo kan het dat hij telkens opnieuw strafverlenging krijgt, en nu zelfs een levenslange straf uitzit. Een straf waartegen hij dit jaar voor de derde keer in beroep gaat, gesteund door een grote groep fans die zich verzameld heeft via diverse website-fora. 

Zo kan het dat hij telkens opnieuw strafverlenging krijgt, en nu zelfs een levenslange straf uitzit.

In Engeland kan een levenslang gestrafte gratie krijgen bij goed gedrag. Bronson vindt dat hij daarvoor in aanmerking komt omdat hij al tien jaar lang nauwelijks nog de fout in gaat. Hij heeft zijn leven gebeterd. Zo beantwoordt hij vanachter de tralies wekelijks brieven van jonge gedetineerden die hem om raad vragen. Hij maakt kunst, doneert de opbrengst daarvan aan liefdadigheidsorganisaties en schrijft nu boeken. Jawel, echte leesboeken, die behoren tot de best verkochte non-fictie. Zijn zelfhulpwerkje over krachttraining in de gevangenis Solitary Fitness staat keurig naast de laatste afvaltherapie van Jane Fonda. The Good Prison Guide, zijn deskundige overzicht van alle gevangenissen waar hij heeft gezeten, staat naast andere reisgidsen. En ook die kunstwerken vliegen als warme broodjes de ‘kooi’ uit. Zoals zijn broer in een BBC-documentaire over het leven van Bronson stelt: “Die eindeloze opsluiting heeft hem zo veel tijd gegeven zijn hand te perfectioneren, dat Charlie nu een van de beste kunstenaars van Engeland is.” 

Maar: zo brandschoon als Charlie zichzelf nu voordoet, is hij nou ook weer niet. Ook de afgelopen jaren is het tot confrontaties met de autoriteiten gekomen. 

Confrontaties met gevangenispersoneel

Charlie Bronson heet eigenlijk Michael Gordon Peterson. Hij wordt geboren op 6 december 1952 in Luton, Bedfordshire (Engeland) en groeit op als zoon van twee politiek betrokken conservatieve ouders. De familiebanden zijn hecht. Zijn oom is burgemeester van het stadje Aberystwyth. Een andere oom is marinebokser geweest en via dit familielid komt Charlie in zijn tiener-jaren voor het eerst in contact met het illegale bokscircuit. Een wereld van haastig georganiseerde matches in garages en pakhuizen. Zijn promotor adviseert de jonge bokser een bijnaam aan te meten, het liefst verwijzend naar een Hollywoodster. Michael denkt aan de westernheld Jack Palance. Zijn promotor is tegen: Charles Bronson is een veel betere boksnaam. Bronson vecht gedurende zijn leven overigens maar vier echte partijen, alle in het illegale circuit. Zijn laatste partij is tegen een rottweiler. Bronson wint en maakt de hond af.

Zijn laatste partij is tegen een rottweiler. Bronson wint en maakt de hond af.

In 1974 belandt de besnorde crimineel wegens een gewapende overval, waarbij hij een schamele 26 pond buitmaakt, voor zeven jaar in de gevangenis. Het is het begin van een detentieperiode, die met uitzondering van enkele weken vrijheid in de late jaren tachtig en de vroege jaren negentig, tot op de dag van vandaag voortduurt. Jaren waarin hij een niet te bevatten aantal confrontaties met het gevangenispersoneel aangaat, en soms op het dak van de inrichting gaat zitten om zijn eisen kracht bij te zetten. Zijn eerste vrouw, met wie hij al jong is getrouwd en met wie hij een zoon heeft, verlaat hem na een poosje. Later zullen nieuwe vriendinnen volgen. 

In 1983 zet de overheid hem in een psychiatrisch kliniek voor gedetineerden. Artsen spuiten hem plat, maar hoewel slaperig en ziek van de medicatie, blijft Bronson zich verzetten tegen ‘het systeem’. Hij steekt met een mes medegedetineerde en kinderverkrachter John White neer en niet veel later zet men hem terug in de gevangenis. De jaren negentig zijn misschien wel de meest gestoorde jaren in zijn leven. Bij de gijzeling van een bewaker in 1994 eist Bronson een opblaaspop, een helikopter en een kopje thee als losprijs. In 1998 gijzelt de ex-bokser twee Irakese vliegtuigkapers en een andere gedetineerde in de Londense Belmarsh-gevangenis. Tegen de onderhandelaars die de gegijzelden vrij proberen te krijgen, zegt Bronson dat hij zijn slachtoffers levend zal opeten. In het jaar 2000 gijzelt hij gevangenis-tekendocent John Danielson en dreigt de man te doden met een mes dat hij aan een biljartkeu heeft bevestigd. Meer dan veertig uur houdt Bronson, geschminkt als Zwarte Piet, de leraar gegijzeld, omdat de docent het lef had een van zijn kunstwerken te bekritiseren. Uiteindelijk geeft de gijzelnemer het op en zegt hij dat het eigenlijk zijn bedoeling was zelfmoord te plegen. Hij zat in de put omdat hij niet bij de begrafenis van zijn opa aanwezig mocht zijn. De leraar zal later op basis van een door deze gijzeling opgelopen posttraumatisch stresssyndroom arbeidsongeschikt worden verklaard. 

Meer dan veertig uur houdt Bronson, geschminkt als Zwarte Piet, de leraar gegijzeld, omdat de docent het lef had een van zijn kunstwerken te bekritiseren. Uiteindelijk geeft de gijzelnemer het op en zegt hij dat het eigenlijk zijn bedoeling was zelfmoord te plegen.

Voor Bronson is het sinds dit incident uit met de gijzelingen. De rechter geeft hem levenslang. Ondanks twee verzoeken tot gratie, geldt deze straf nog onverminderd. Bovendien zit hij sinds die tijd vast in een kooi, in Wakefield, waar hij nauwelijks nog iets kan uitrichten.

Bronson bestaat, en dat niet alleen

Eind december 2012 neemt Panorama contact op met de beroemde Engelsman. Dit na het zien van een dvd met de fascinerende speelfilm over zijn leven, getiteld Bronson, uitgekomen in 2008, met Hollywood-ster Tom Hardy (Band of Brothers) in de hoofdrol, geregisseerd door Nicolas Winding Refn, de regisseur van bioscoophit Drive (2011). Vanuit besneeuwd Amsterdam gaat er kort voor Oud & Nieuw een brief met daarin een nieuwjaarswens en een aantal vragen naar Wakefield, richting de kooi. Bestaat deze man echt? En zo ja, mag hij brieven van een Nederlands tijdschrift beantwoorden? Gelooft hij ooit nog vrij te komen? Want hoe houdt hij het anders vol? Enige sympathie voor deze gevaarlijke malloot is Panorama niet vreemd, trouwens.

@backlink(165443)

Drie weken later ligt er een schrijven van de gekooide man in de brievenbus. Bronson bestaat, en dat niet alleen… Hij heeft zijn brief voorzien van een tekening en geinige opmerkingen, in de cockneystijl die hem eigen is. 

Bronson 1314 Cage Wakefield

Martijn,

Bijzonder jaar voor mij, ik zal voor de derde keer beroep aantekenen tegen mijn veroordeling.

Als ik win dan wacht de vrijheid.

Als ik verlies, dan zal de situatie weer volkomen uitzichtloos zijn.

Doe de deur dicht, en doe de lichten uit.

“Niet storen.”

“Kunstenaar aan het werk.”

Het leven is wat je tegemoetkomt.

Het is of je je hand ophoudt, of niet.

Iedere lul met hersens weet dat ik lang genoeg heb gezeten.

Mijn straf: ik ben nu een 60 jaar oude man.

Met veertig jaar aan 'porridge' (straf) in mijn nek.

Het is tijd om naar huis te gaan.

Ik ben een kunstenaar, een wedergeboren kunstenaar. Ik moet creëren.

Ik heb een prachtige vrouw en zij is een nieuw hoofdstuk in mijn leven.

2013 zou, nee, móet ‘the big one’ worden.

Mijn beste wensen voor iedereen< bij het tijdschrift Panorama, en alle lieve lezers. Stay free, and happy!

Charles Bronson,

P.S. Onthoud: alleen lafaards lopen in de pas!