‘Amsterdam narco’ Ilja Reiman (53) kijkt terug op zijn tijd als xtc-dealer: ‘We waren boefjes, geen gangsters’

Het leven van Ilja Reiman bestaat uit hoge pieken en diepe dalen. Dat begint rond zijn 15de, wanneer hij een dienstwapen jat van een agent. Zijn moeder weet zich geen raad met haar onhandelbare zoon en stuurt hem naar een internaat. Ook daar zet hij de boel op stelten; na een weekend kan hij vertrekken. Nog twee instellingen volgen, even weinig succes.

Thuis wonen is geen optie meer. Ilja gaat zwerven door Amsterdam, slaapt in kraakpanden, belandt enkele weken in de gevangenis voor afpersing van een oud-klasgenoot, raakt verslaafd aan cocaïne, en begint het spul met een vriend te dealen. Wanneer komt de piek, vraagt u zich af? “In de zomer van 1988, met het nemen van mijn eerste xtc-pil.”

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Xtc is op dat moment in Nederland nog niet illegaal. Pas een paar maanden later, op 22 november 1988, wordt mdma (de werkzame stof) op Lijst I van de Opiumwet gezet. De pil duikt dan vooral op in kunstenaarskringen en de hippiebeweging – ook in de Amsterdamse tak van de Bhagwan-beweging. “Er was veel vrije seks en ook drugs in die commune. Drie dagen wakker blijven met xtc voor allerlei psychologische sessies was heel normaal.” Ramses Shaffy was een van de bekende aanhangers. 

De eerste pil

Reimans jongere broer Mikis kent een klasgenootje uit die kring en neemt hem een keer mee. “Als je er binnenkwam, werd je eerst uitgebreid geknuffeld. Heel zweverig vonden we dat, maar we gingen er vol in mee.” Een van de sannyasins (zo worden de volgelingen genoemd, red.) stelt voor om naar een feest te gaan. “We zaten met veel te veel mensen in een Volkswagen Kever gepropt. Er gingen pillen rond. Ik was natuurlijk niet verlegen, dus ik dacht: fuck it, eerst nemen, dan vragen wat het is.”

Op een verlaten industrieterrein, tijdens een van de eerste illegale housefeesten van Nederland, kickt de pil bij Reiman in. “Ik voelde vanuit mijn nek hoe het opkwam. Uren heb ik staan dansen. Ik was één met alles en iedereen. Dat was me een experience.” De volgende dag stapt hij met zijn ‘uitgekauwde kop en ogen op half zeven’ helemaal uitgehoused de tram in. “Al die nuchtere mensen, bah. Ik wilde niets meer met het normale leven te maken hebben. Dit is wat ik wilde. Housemuziek en feesten. Dit ging de wereld veranderen en daar wilde ik bij zijn.”

Ergens in de weken daarna steelt zijn broertje een broodtrommeltje met honderd pillen van de vrouw van de Bhagwan-leider. Ze bewaren er een paar voor eigen consumptie, maar de rest verkopen ze in clubs als de Mazzo en Planet E voor 35 gulden per stuk. “Het was gewoon zelf nemen en uitdelen. Eén iemand hoorde dat jij pillen had en in no time stonden er twintig man voor je neus. Binnen twee weken was die trommel leeg.”

Een deel van het verdiende geld gebruikte hij om een nieuwe lading van te kopen. “Daarvoor moest ik hier en daar wat rondvragen, maar dat lukte vrij snel.” Binnen de kortste keren wordt bekend dat Ilja de beste pillen heeft. “Ik kreeg bedankbriefjes thuis. ‘Bedankt voor de mooie nacht die je me hebt gegeven.’ Rijk werden we er niet van; we betaalden er de raves mee.” De handeling zou volgens anderen omschreven worden als dealen; zelf ziet hij het anders. “Ik had totaal niet het idee dat ik een dealer was. Ik bezorgde mensen een mooie tijd. Ze gingen uit hun dak. En in het begin was het nog legaal.”

‘Ik had totaal niet het idee dat ik een dealer was. Ik bezorgde mensen een mooie tijd. Ze gingen uit hun dak’

Schreeuwen om salmiakjes

Wanneer mdma eind 1988 dan uiteindelijk verboden wordt, stijgt de vraag juist harder. De kwaliteit holt intussen achteruit. Zo is ook te zien in de nieuwe serie Amsterdam Narcos, waarin Reiman vertelt over de tijd waarin hij zelf pillen verkocht. “Het werd viezer, krampachtiger. Op een gegeven moment kregen we speedpillen. Ik heb een pil gehad waardoor ik drie dagen wakker was.”

Er gaan verhalen over rattengif; er belanden na een feest veertig mensen in het ziekenhuis door vervuilde pillen. Reiman probeert dan maar zelf een labje op te zetten, maar dat gaat moeizaam. “In een kraakpand zetten we provisorisch iets op. Na maanden hadden we maar paar gram mdma. En een keer ontplofte iets, waren de wenkbrauwen van een maat weg. Dat was niet onze weg.”

De beste pillen uit die tijd waren de befaamde salmiakjes, meent Reiman. “Vraag het maar aan een raver uit die tijd. Die waren echt goed.” Zijn handel floreert onder het drugsverbod en hij bezoekt steeds meer raves. Dan valt hij in een goudader. “In Paradiso sprak iemand mij aan die wist waar ik die salmiakjes kon krijgen. Daardoor kreeg ik ineens klanten die er honderd, tweehonderd of duizend wilden. Ik moest ervoor naar Rotterdam. Kwamen we terug in Amsterdam, stonden ze er al om te schreeuwen.”

Niet meer liefdevol

Met groei komt ook frictie. “We verkochten ook pillen die achteraf niet zo goed bleken. We lieten ze testen door een vriend. Ieder uur kreeg hij er een en moest hij de effecten omschrijven. Doordat we hem pillen bleven voeren, wist hij op het einde niet meer wat het effect was van welke pil.” Op een dag komen er slechte pillen bij Toni Macaroni terecht, de beruchte baas van de Hells Angels. “We werden bij hem gesommeerd. Zat hij met pistolen aan tafel, kwaad om de pillen die wij via via aan hem verkocht hadden.” 

Het is een wereld waar hij niet in thuis wil raken. “Een keer kwam een koerier niet terug. Vastgebonden teruggevonden. Of we zaten ineens aan tafel bij jongens die bekend zijn vanwege een grote ontvoeringszaak. Toen dacht ik: dit is niet meer liefdevol. Het begint te verharden.” 

In 1991 besluit Reiman te stoppen met de handel en zijn energie in feesten te steken. Hij organiseert dan al steeds vaker illegale feesten in gekraakte panden onder de naam Multigroove. Een samentrekking van Multivlaai (waar een vriend werkte) en ‘groove’, waar Jimi Hendrix het vaak over had. De eerste editie, in kraakpand De Wielingen in Zuid, trekt 1400 bezoekers. Wat volgt is een reeks illegale feesten in gekraakte loodsen en verlaten fietstunnels. De feesten zijn magneet en kraamkamer tegelijk. Duncan Stutterheim (ID&T) en Rocco Veenboer (Awakenings) zetten er hun eerste stappen. “We hielpen elkaar. Als iemand een feest wilde geven, zeiden we niet: Opzouten! We zeiden: Waar kan ik je mee helpen?”

Dat gevoel van community staat haaks op het beeld dat autoriteiten hebben. “In de beginjaren stonden agenten met open mond te kijken als ze op een melding van overlast afkwamen. Er was geen elektronische muziek op de radio. Niemand wist wat dit was. In plaats van ons te vragen hoe het zat, begonnen ze me te volgen en zelfs af te luisteren. House was volgens de autoriteiten sodom en gomorra.”

Operatie Staartjes

Op een dag is het afgelopen. Het is dan 15 mei 1993. Het grote pakhuis aan de Elementenstraat in Amsterdam, waar Reiman die avond voor de 61e keer Multigroove organiseert, is nog maar net open voor wat weer een lange nacht belooft te worden. “Al die tijd dus hartstikke illegaal – vergunningen voor feesten in dit soort loodsen kreeg je van de gemeente in die tijd toch niet. Maar iedereen wist ervan en kwam erop af: van bekende acteurs en zakenlui tot de Amsterdamse onderwereld en gabbers.”

Nog voor die avond goed en wel op stoom is gekomen, wordt er met grof geweld een einde aan gemaakt. Onder de codenaam Operatie Staartjes (vernoemd naar de paardenstaart van Reiman) valt het anti-terreurteam van de politie met veel machtsvertoon binnen. “Kogelvrije vesten, dikke guns met lasers. Het waren echt beulen. Binnen een minuut hadden ze de hele zaal doodstil. Iedereen die er was, moest gaan liggen op de grond en kreeg handboeien om.”

De politie is er na grootscheeps onderzoek van overtuigd dat Multigroove een criminele organisatie is die zich bezighoudt met de productie van drugs, grootschalige handel in drugs, illegale prostitutie, wapenhandel en wapenbezit. En een idee wie de leider is, hebben ze ook: Reiman. “Ik werd afgevoerd, in een cel gezet en zag de eerste vier dagen helemaal niets of niemand. Ik vond het vrij veel ophef voor het geven van een feestje. Ik had ook geen idee waar ze me voor hadden opgesloten: niemand vertelde iets.”

Geen excuses

Na vier dagen wordt hij eindelijk verhoord. “Het begon met vragen over Multigroove, maar het nam al vrij snel de afslag richting xtc-laboratoria, vuurwapens en gedwongen prostitutie. Ik zou zelfs vrouwen tegen hun wil vasthouden. Daar wist ik helemaal niets van. Ik heb me beroepen op mijn zwijgrecht.” Daarna slaat de sfeer op het bureau om. “Begonnen ze me te pesten om iets uit me te krijgen. Gaven ze bevroren eten of lieten ze me douchen terwijl daar net een junk had gedoucht en had gescheten. Dat werk. Ik had ook alle beperkingen. Dat betekende alleen luchten, geen bezoek, geen krant of radio. Puur eenzame opsluiting.”

‘Mijn dochter van 21 experimenteert ermee. We houden het bespreekbaar. Drink er geen alcohol bij, zeg ik, en stop niets in je neus’

Na tien dagen op het bureau wordt hij overgeplaatst naar het Huis van Bewaring in Amsterdam-Zuid. Er hangt hem twintig jaar boven het hoofd voor deelname aan een criminele organisatie. De inval is groot nieuws op televisie en in de krant. Hierdoor wordt Ilja door zijn medegevangenen en de bewaking behandeld als een leider van de maffia. “Ze zetten me echt onder druk om te praten, op heel vervelende manieren.”

25 dagen later is het ineens voorbij. “Ik mocht zomaar naar huis. Ze konden niemand aanklagen. De hele zaak is uiteindelijk geseponeerd. Ze hebben ons een jaar gevolgd met helikopters, ons afgeluisterd en ze zouden zelfs onze loods hebben nagebouwd om de inval te oefenen. We werden neergezet als een soort Klaas Bruinsma-stijl houseparty-maffia. Kijk, ze hadden heus wel genoeg om me achter de tralies te gooien: thuis had ik een pot met pillen. Elke keer als er eentje uit de markt ging, ging er een in die pot, net een Smarties-pot, en er lag een blok hasj op tafel, ik had cash op zak en er lag een vuurwapen bij mijn vriendin thuis. Nooit gebruikt, overigens. We waren boefjes, maar absoluut geen gangsters.” Excuses krijgt hij nooit. “Wel werd me op het hart gedrukt nooit hierover te praten met de media. Zou ik dat wel doen, dan wisten me ze te vinden. Ze dreigden dat ze me dan wel ergens voor zouden pakken.” 

De crash

Naast xtc gebruikt Reiman sinds 1987 enorme hoeveelheden coke. “Daar ben ik tussendoor wel eens een jaar mee gestopt, maar na de inval begon ik weer veel te gebruiken. Ik ben degene die mij mijn eerste pil gaf dankbaar, niet de persoon die mij mijn eerste lijn gaf. Coke hield me in zijn macht. Het is een donkere, kille kracht.” Begin 2008 kan hij het niet meer bijbenen. De binges worden zwaarder. Eten en slapen verdwijnen uit het systeem; drank, hasj, pillen, lsd en vooral cocaïne vullen de uren. 

Als hij eenmaal begint, kan hij zonder moeite onafgebroken drie dagen gebruiken. Zonder eten en slaap, maar met drank, hash, pillen, lsd en vooral veel cocaïne. In mei 2008 gaat het goed mis. Hij wil slapen, dus neemt hij een Thaise slaappil. Eentje waarmee je ‘een olifant platlegt’. Hij wil toch niet slapen, dus snuift hij er tegenin. Zijn gezicht wordt raar en zijn hart slaat op hol. “Een hartklapper.” In paniek belt hij de ambulance, maar hij blijft gewoon doorsnuiven. Zelfs in het ziekenhuis, aan de hartbewaking, gaat hij ermee door. “Toen dacht ik: ik heb misschien wel een ietsiepietsie klein cokeverslavinkje.”

Hij vertrekt naar een afkickkliniek in Zuid-Afrika. Daar ontmoet Reiman de liefde van zijn leven: de Britse Catherine. Hij ziet in dat hij een ziekte heeft, een drugsverslaving, en weet een aantal jaar clean te blijven. Tot het in 2013 weer misgaat. Op zijn eigen georganiseerde festival Ground Zero haalt hij pillen voor vrienden. Wanneer hij die niet meer terugvindt, gebruikt hij ze zelf. Met alle gevolgen van dien.

Met behulp van een ander afkickprogramma en een sponsor weet hij weer af te kicken en inmiddels is hij negen jaar nuchter. “In die tijd heb ik van Multigroove een serieus dance-bedrijf gemaakt. Ik mag werken met muzikanten, ontwerpers, jonge mensen. Volgend jaar bestaan we 35 jaar. We zijn de langst bestaande rave-organisatie van Nederland. Dat ik met zoveel mensen zoveel plezier mag maken, is heel speciaal. Het houdt me jong.” 

Volwassener met drugs

Anno 2025 heeft hij wel een sterke mening over drugs. “Er is nul veranderd sinds 1988. Door alles krampachtig in het verdomhoekje te drukken, blijft het spannend om stiekem te experimenteren. Je houdt het in de illegaliteit. Daarmee verlies je de controle over productie en kwaliteit. Ik heb in de afgelopen jaren veel meer mensen dood zien gaan aan de gevolgen van alcohol, dan van drugs. Maar ik heb het antwoord ook niet. Er hangt ook een enorme economie aan vast. Er verdienen zo veel mensen met drugs bestrijden en zo veel mensen verdienen geld met verbouwen. Dat houdt elkaar in stand.” 

Daarom praat hij thuis open over drugs met zijn dochter van 21. “Zij experimenteert ermee. Ik ben de laatste die haar iets kan verbieden. Daarom houden we het bespreekbaar. We doen niet krampachtig. Ik kan beter mijn ervaring delen: drink er geen alcohol bij en stop niets in je neus.” Hij ziet ook dat de scene volwassener is. “De huidige generatie is best verstandig. Ze hebben meer info, zijn meer met gezondheid bezig. Veel nachtfeesten zijn naar de dag verplaatst. Ik hoor het ook van EHBO: mensen die ‘met een pilletje te veel’ binnenkomen, dat gebeurt bijna niet meer.”