De meest bizarre vliegtuigongelukken van de afgelopen 25 jaar

De meest bizarre: voetbalploeg Chapecoense wordt uitgewist

Wanneer: 2016
Vlucht: LaMia Airelines 2933 
Dodental: 71

Leicester City won in 2016 vanuit het niets de Premier League, FC Porto trok onder leiding van een jonge José Mourinho in 2004 de Champions League naar zich toe en de IJslanders haalden in 2016 zomaar de kwartfinale van het EK. Voetbalsprookjes zijn altijd genieten. Maar in 2016 verandert zo’n sprookje in Brazilië in een regelrechte nachtmerrie. Chapecoense, een club uit de arme Braziliaanse deelstaat Santa Catarina, bereikt dat jaar  – tot ieders verbazing – de finale van de Zuid-Amerikaanse competitie.

De spelers zullen de mooiste avond van hun leven echter nooit beleven. In het vliegtuig richting Colombia, waar de droomfinale zich moet gaan afspelen, is de sfeer uitbundig. De vele jonge talenten van Chapecoense, maar ook de meereizende trainers, de staf en journalisten zingen en feesten alsof de hoofdprijs al binnen is. Totdat de vliegtuigmotoren ineens stilvallen. “We hingen in de lucht. En daarna weet ik niets meer,” herinnert een bemanningslid die dat ijzingwekkende moment overleeft zich. De piloot is machteloos, het toestel crasht met volle vaart tegen het Andes-gebergte rondom Medellín. Van de 77 inzittenden overleven er slechts zes.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Een van de hen is de dan 31-jarige verdediger Neto. “Mijn knie was kapot, mijn scheenbeen lag open, gebroken rug. Mijn schedel lag open en ik had longschade. Het is een godswonder dat ik dit heb overleefd,” stamelt de Braziliaan achteraf. Hij wordt pas na tien dagen coma wakker, om direct te horen: vrijwel al je teamgenoten zijn overleden. De ploeg van Chapecoense wordt vrijwel in één klap uitgewist, een catastrofe die voorkomen had kunnen worden. De charterpiloot vliegt namelijk zonder reservebrandstof, een haast onvoorstelbare fout. De tegenstander, Atlético Nacional, dringt kort na het drama erop aan Chapecoense postuum tot kampioen uit te roepen.

De meest verdachte: de zelfmoordactie van een Germanwings-copiloot

Wanneer: 2015
Vlucht: Germanwings 9525
Dodental: 150

Op 24 maart 2015 stappen 150 vakantiegangers, gezinnetjes, zakenmensen en bemanningsleden op een reguliere lijnvlucht van Barcelona naar Düsseldorf. In de cockpit: twee ervaren, Duitse piloten met gezamenlijk 6630 vlieguren op hun naam. Geen vuiltje aan de lucht. Zou je zeggen. Halverwege de vlucht, ergens boven de Franse Alpen, begint de Airbus A320 ineens met een rotgang te dalen. Op de grond zien luchtverkeersleiders het toestel al snel van de radar verdwijnen. Iedere poging om contact te maken mislukt. Er wordt gevreesd voor het ergste. Terecht, blijkt al snel.

Diezelfde dag bereiken Franse reddingswerkers de plek des onheils en worden de eerste lichamen geborgen. Het vliegtuig van de Germanwings 9525-vlucht is in duizenden stukken uiteengeslagen op de bergen; geen van de 150 inzittenden – onder wie twee baby’s en zestien leerlingen en twee leraressen van een Duitse schoolklas – overleeft de crash. Twee dagen lang tast de wereld in het duister: hoe kan dit gebeuren? De uitgelezen cockpitvoicerecorder geeft het verontrustende antwoord: co-piloot Andreas Lubitz heeft de gezagvoerder buitengesloten en is bewust begonnen aan een dodelijke daling. “De meest plausibele interpretatie is dat de co-piloot weigerde de deur te openen en de daling inzette,” zeggen de onderzoekers. “Dat kan alleen worden gezien als de intentie om het toestel te vernietigen.” 

Het vliegtuig van de Germanwings 9525-vlucht is in duizenden stukken uiteengeslagen op de bergen. Geen van de 150 inzittenden, onder wie twee baby’s, overleeft de crash

Herhaaldelijke noodkreten, noodcodes, zelfs pogingen de cockpitdeur te forceren met hamers: niks werkt. Het laatste geluid op de recorder is de zachte ademhaling van Lubitz, de man die willens en wetens de levens van zichzelf én 149 medemensen uitwist. Lufthansa-topman Carsten Spohr verklaart ‘absoluut sprakeloos’ te zijn. Niemand kan bevatten dat een piloot, doorgaans de meest vertrouwde persoon aan boord, zoiets doet. Pas later blijkt dat Lubitz diezelfde dag van zijn psychiater een verklaring heeft gekregen om zich ziek te melden. In zijn huis wordt het document teruggevonden, in stukken gescheurd.

Al jaren eerder heeft hij last van suïcidale gedachten, maar die informatie bereikt de luchtvaartmaatschappij niet tijdig. De Germanwings-tragedie zaait twijfel en verdenking: hoe kan een ogenschijnlijk normale eerste officier veranderen in een moorddadige saboteur? Het voorval leidt tot strengere psychologische screening van piloten en nieuwe cockpitregels (altijd twee personen in de cockpit), maar voor de nabestaanden komt dat te laat. Voor hen blijft deze ramp een nauwelijks te bevatten daad met voorbedachten rade.

De meest mysterieuze: de verdwijning van vlucht MH370

Wanneer: 2014
Vlucht: Malaysia Airlines 370 
Dodental: 239 

Waar de passagiers en brokstukken van de Germanwings 9525-vlucht worden teruggevonden, lukt dat niet in 2014, als vlucht MH370 boven de Zuid-Chinese Zee van de radar verdwijnt. Deze goedgevulde Boeing 777 stijgt op 8 maart van dat jaar op in Kuala Lumpur voor een nachtvlucht naar Beijing, maar al een uur later ontbreekt elk spoor. Geen noodsignaal, geen wrak. Het toestel lijkt van de aardbodem verdwenen. Direct starten ongekende internationale zoektochten op zee en op satellietbeelden, de grootste en duurste in de geschiedenis van de luchtvaart. Een internationale armada van vliegtuigen en schepen – van Maleisië tot de VS en van China tot Australië – kamt jarenlang de oceaan af. Meer dan 120.000 vierkante kilometer zeebodem wordt in kaart gebracht.

Er worden brokstukken gevonden aan Afrikaanse kusten, maar de romp, het wrak en de zwarte doos zijn tot op de dag van vandaag spoorloos. Pas in januari 2017, bijna drie jaar na de crash, wordt de officiële zoektocht gestaakt, maar het drama houdt de gemoederen nog altijd bezig. Vooral voor de achterblijvers is de onzekerheid ondraaglijk. “Niet weten wat er is gebeurd maakt afsluiting onmogelijk,” vertelt Jacquita Gonzales, wiens man purser was op de rampvlucht. Families wachten tot op de dag van vandaag op antwoorden en troost. Vlucht MH370 blijft daarmee het grootste mysterie in de luchtvaart: een moderne Flying Dutchman die zomaar verdwijnt.

Eigenlijk kán dat niet. Dat er tal van complottheorieën rondgaan, is dan ook niet zo gek. Zo wordt gezagvoerder Zaharie Ahmad Shah lange tijd verdacht van een bewuste kamikazeactie. Op zijn thuisvluchtsimulator wordt een route gevonden die lijkt op de route die het vliegtuig vermoedelijk heeft gevlogen richting de zuidelijke Indische Oceaan. Bewijs dat hij de verdwijning opzettelijk veroorzaakt heeft, is echter nooit gevonden. Een andere theorie wijst naar een mogelijke brand of cabine-depressurisatie, wat weer zou hebben geleid tot bewusteloosheid bij piloten en passagiers. Minder populaire, maar wel hardnekkige geruchten: de MH370 werd naar een ‘geheime basis’ geleid, ‘door een staat neergehaald’ of zelfs ‘door aliens ontvoerd’. 

De dodelijkste: de Tenerife-ramp 

Wanneer: 1977
Vlucht: KLM 4805 & Pan Am 1736 
Dodental: 583

De ramp der rampen, zo wijst men in vliegkringen naar de dodelijkste vliegtuigcrash uit onze geschiedenis. Die voltrekt zich een halve eeuw geleden op Tenerife. Niet in de lucht, maar op de landingsbaan, door een even bizar als afschuwelijk ongeluk. In maart 1977 staan, wegens een omleiding, twee gigantische Boeing 747-jumbojets – een van KLM en een van Pan Am –allebei op eenzelfde startbaan van Los Rodeos, het kleine vliegveld van Tenerife. De KLM-captain, gehaast door een opgelopen vertraging, denkt toestemming te hebben om als eerste te vertrekken en zet zijn 747 in beweging.

Door miscommunicatie op de radio én door de dichte mist heeft deze piloot niet in de gaten dat zijn Pan Am-collega’s op dat moment op diezelfde baan staan, taxiënd richting de terminal. “Goddamn, dat ding komt recht op ons af!” schreeuwt Pan Am-gezagvoerder Victor Grubbs niet veel later over de intercom. Enkele seconden later scheert de KLM met 270 kilometer per uur nét van de grond en vol tegen de romp van Pan Am 1736. “De KLM scheurde de bovenkant van onze Pan Am open alsof je de deksel van een sardineblik trekt: de hele bovenkant was weg,” herinnert stewardess Dorothy Kelly zich later. “Iedereen in dat deel was verdwenen.”

Door miscommunicatie op de radio en door de dichte mist heeft de KLM-piloot niet in de gaten dat zijn Pan Am-collega's op dezelfde baan staan

Als de mist eindelijk even opklaart, ontvouwt zich op de startbaan van Los Rodeos een beeld dat rechtstreeks uit een nachtmerrie lijkt te komen. Twee gigantische Boeing 747’s liggen in puin, allebei gehuld in rook en vlammen, met in en om de vliegtuigen heen de lichamen van honderden mensen. Vanuit dat rookgordijn helpen hulpverleners gewonden op de vleugels van het vliegtuig. Uit de fikkende wrakstukken springen overlevenden op de grond, sommige met ernstige brandwonden, en ze worden direct naar nabije klinieken en militaire luchtvaartbases vervoerd. 61 van hen overleven de catastrofe, maar liefst 583 niet. De ramp van Tenerife geldt als historisch keerpunt in de luchtvaart, met striktere communicatieregels (standaard frasering) en tal van verbeteringen op het gebied van cockpitprotocol- en training als gevolg.

De snelste: de crash van de Concorde

Wanneer: 2000
Vlucht: Air France 4590 
Dodental: 113 

Ooit was de Concorde, die commercieel gelanceerd werd in 1976, het icoon van snelheid, luxe en technologische durf. Met zijn ranke silhouet, scherpe deltavleugels en die karakteristieke neerklapbare neus – handig voor beter zicht tijdens start en landing – leek het toestel rechtstreeks uit de toekomst te komen. De Concorde vloog met Mach 2, tweemaal de geluidssnelheid. Van Londen of Parijs naar New York in slechts 3 uur en 30 minuten: waar andere passagiersvliegtuigen een halve dag voor nodig hadden, deed de Concorde het in de tijd van een lange lunch.

In 1996 noteerde het ‘meesterwerk’ zelfs een recordvlucht: van New York naar Londen in 2 uur en 52 minuten, een tijd die tot vandaag door geen enkel passagierstoestel is verbeterd. Het toestel was exclusief: slechts 20 stuks werden er gebouwd, waarvan 14 in commerciële dienst. Een ticket kostte een klein fortuin, maar trok een publiek van beroemdheden, zakenmagnaten en staatshoofden. Snelheid en elegantie ineen. Tot 25 juli 2000, toen dat succesverhaal in één dodelijke klap uiteenspatte. 

Op die dag staat de Concorde in Parijs klaar om op te stijgen richting New York. Voor de honderd Duitse toeristen moet dit een droomvlucht gaan worden. Maar nog voor het toestel zijn iconische neus omhoogtrekt, gaat het mis. Terwijl de Concorde over de startbaan jaagt, rijdt hij over een vergeten stukje metaal dat eerder van een DC-10 is gevallen. In een fractie van een seconde knalt de band uit elkaar, slaan er scherpe rubberdelen tegen de onderzijde van de vleugel en die stukken perforeren een brandstoftank. Kerosine spuit naar buiten en vliegt in brand. Vanuit de verkeerstoren klinkt een kille waarschuwing: “You have flames behind you.” 

Een ticket voor de Concorde kostte een fortuin, maar trok een publiek van zakenmagnaten en staatshoofden. Tot 25 juli 2000, toen het succesverhaal in één klap uiteenspatte

De passagiers zien niets. Zij zitten vastgesnoerd in hun stoel, onwetend van de vuurstaart die als een vlammende komeet achter hen aanraast. In de cockpit heerst hectiek. Motor 2 valt uit, ook motor 1 hapert. Christian Marty, een zeer ervaren piloot met meer dan 13.000 vlieguren, probeert het onmogelijke: het toestel nog net van de grond krijgen en door te vliegen naar Le Bourget, een naburig vliegveld. Dat mislukt faliekant. Nauwelijks 90 seconden na de start verliest Marty alle controle over zijn toestel. Met een bocht naar links schampt het toestel over gebouwen en stort het neer op een hotel in Gonesse, een dorpje net buiten Parijs. Binnen een oogwenk verandert de trots van de luchtvaart in een vuurbal. Alle 109 mensen aan boord sterven, samen met vier mensen op de grond. Op de opname van de cockpitrecorder zijn later zijn laatste woorden te horen: “Too late… no time.” 

De ramp slaat in als een bom, niet alleen in Frankrijk maar ook wereldwijd. De Concorde is op dat moment dé trots van de luchtvaart: een vliegtuig dat sneller vliegt dan de geluidsbarrière en alleen toegankelijk is voor de rijken der aarde. De Franse krant Le Figaro schrijft de dag erna: “Zonder twijfel is de Concorde gisteren gestorven op 31-jarige leeftijd. Wat overblijft is de mythe van een mooie witte vogel.” Ondanks veiligheidsaanpassingen wordt in 2003 de Concorde definitief met pensioen gestuurd, zowel bij Air France als bij British Airways.

De meest onwaarschijnlijke: een botsing boven de Amazone

Wanneer: 2006
Vlucht: Gol 1907
Dodental: 154 

De kans dat een vliegtuig in de lucht op een ander vliegtuig botst, is vrijwel nihil. Sterker nog: je zal nog eerder honderd keer in je leven worden getroffen door de bliksem. Zelfs mensen met hevige vliegangst zullen van dit scenario niet snel wakker liggen. Moderne technologie, strakke luchtverkeersleiding, systemen zoals TCAS (Traffic Collision Avoidance System) en überhaupt het idee dat twee vliegtuigen in het oneindige luchtruim elkaar treffen, is even bizar als irrationeel. En toch gebeurt het, kennelijk zo’n drie keer per tien jaar. 

Vorig jaar nog was er een mid air-botsing boven de Potomac River, waarbij een American Eagle-passagiersvlucht en een Black Hawk-helikopter elkaar raakten, vlak voor de landing in Washington D.C. Beide toestellen storten neer in de rivier, alle 67 inzittenden komen om. Voor het meest recente voorbeeld daarvóór moeten we terug naar 2006. Dan vliegt Gol-vlucht 1907, een splinternieuwe Boeing 737-800, van Manaus in Brazilië naar Brasília. Aan boord zitten 154 mensen: zakenreizigers, vakantiegangers en gezinnen met kinderen. De omstandigheden zijn prima, er is letterlijk geen wolkje aan de lucht. Maar door een combinatie van foute luchtverkeersinstructies, een per ongeluk uitgeschakelde transponder en een ongekende hoeveelheid pech vliegt Embraer Legacy 600-zakenjet, met daarin vijf passagiers en twee Amerikaanse piloten, ongemerkt in het pad van de 737. Op 37.000 voet, boven het Amazone-oerwoud, klappen de twee toestellen op elkaar: de vleugel van de zakenjet snijdt door die van de Boeing als een vlijmscherp mes door papier.

Voor de Gol-1907 blijkt dat onmiddellijk fataal. Het toestel tolt stuurloos omlaag en stort neer in de jungle; niemand overleeft het. De piloot van de Embraer, de jet die zwaar beschadigd is, weet met een noodlanding  een tweede tragedie te voorkomen.

De ramp veroorzaakt in Brazilië ongeloof en woede. Families eisen antwoorden en de piloten van de Embraer worden jarenlang achtervolgd door rechtszaken en mediastormen, al wijst later onderzoek ook naar tekortschietende luchtverkeersleiding. ‘Gol 1907’ wordt de dodelijkste vliegtuigcrash in de Braziliaanse geschiedenis, en een van de zeer zeldzame mid air-botsingen van de 21ste eeuw.

De wonderlijkste: het wonder op de Hudson

Wanneer: 2009
Vlucht: US Airways 1549
Dodental: 0 

Niet alle vliegtuigrampen lopen, godzijdank, dodelijk af. Sterker nog, sommige verlopen heroïsch. Op 15 januari 2009 krijgt New York er een held bij, in de persoon van kapitein Chesley ‘Sully’ Sullenberger. Op die dag stijgt zijn US Airways-vlucht 1549 op van het New Yorkse LaGuardia, met aan boord 150 passagiers en vijf bemanningsleden, in de richting van Charlotte. Amper drie minuten na vertrek, op een hoogte van amper 900 meter, verschijnt een donkere wolk in de lucht. Geen onweer, maar een zwerm Canadese ganzen. De vogels knallen in volle vaart tegen beide motoren. De cockpit trilt hevig, de motoren grommen, sputteren en vallen uit. Plots zweeft Sully en diens Airbus A320 stil boven de stad. De verkeerstoren biedt twee opties: terug naar LaGuardia, of misschien een noodlanding in Teterboro in New Jersey. Maar Sully weet beter.

“We’re gonna be in the Hudson,” antwoordt hij kalm tegen de verkeersleiding. Onder hem strekt de rivier zich uit als laatste kans. Met stalen zenuwen en uiterste precisie glijdt de ervaren piloot het toestel naar beneden. De passagiers horen niets, behalve stilte en het snerpende geluid van wind over de vleugels. Sommigen bidden, anderen huilen. De stewardessen roepen herhaaldelijk: “Brace! Brace! Brace!” Het toestel raakt de Hudson met een harde plons, schuift over het water en komt uiteindelijk stil te liggen, half onder water, maar drijvend.

Binnen enkele seconden staan passagiers op de vleugels, rillend van de kou, terwijl veerboten en hulpdiensten toesnellen. Alle 155 mensen komen er levend uit. De wereld doopt het voorval al snel tot ‘The Miracle on the Hudson.’ Sully wordt een nationale held, maar zelf zegt hij: “Ik deed gewoon mijn werk. We deden dit als team.” In 2016 wordt zijn verhaal verfilmd. Regisseur Clint Eastwood daarover: “In de wereld van vandaag is iedereen een soort held, maar Sully is een echte.”