GroenLinks-PvdA-voorman Frans Timmermans (64): 'Mensen die zich misdragen, horen achter de tralies, hun afkomst is irrelevant'

Van Brussel naar de polder
Frans Timmermans, geboren op 6 mei 1961 in Maastricht, was decennialang diplomaat, Kamerlid en Europees topcommissaris. In Brussel werd hij als architect van de Green Deal hét gezicht van de energietransitie. In 2023 verruilde hij de Europese arena voor de Haagse polder om GroenLinks-PvdA te leiden. Een doorgewinterd bestuurder die met internationale bagage terug de Nederlandse politiek in kwam.

Om met uw indrukwekkende fysieke transformatie te beginnen: wat is de stand momenteel?
“Hoeveel kilo ik kwijt ben? Ongeveer 45. Wat enorm helpt, is dat ik het ongelooflijke plezier van fietsen heb herontdekt. Ik zit nu weer twee, drie keer per week op de racefiets, dus dat scheelt ook weer.”

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

In de heuvels van Limburg, neem ik aan?
“Ja, gewoon in mijn eigen prachtige heuvelland. Heerlijk. Ik ga het liefst heel vroeg op pad. Dat wordt nu wat lastiger omdat het steeds later licht wordt, maar ik vind het fantastisch om rond half zeven ’s ochtends de deur uit te gaan. Dan is het doodstil, heb je geen last van verkeer en zie je de zon opkomen. Dat is echt genieten.”

Uw maag verkleinende operatie was een drastische stap: was dat een levensveranderend moment?
“Ja, absoluut. Ik worstelde al acht jaar met mijn gewicht. Ik heb ieder dieet geprobeerd, allerlei verschillende middelen, maar niets hielp structureel. Het was een constante strijd die ik aan het verliezen was. Ik was mijn eigen gezondheid aan het slopen. Uiteindelijk ben ik samen met mijn arts tot de conclusie gekomen dat er nog maar één serieuze optie over was om het écht op te lossen, en dat was een operatie. Mijn gezondheid was in het geding: mijn bloeddruk was te hoog, ik zat tegen suikerziekte aan en ik leed aan slaapapneu. Allemaal kwalen die direct gerelateerd zijn aan overgewicht. Ik ben ze nu allemaal kwijt.”

Dus u bent letterlijk en figuurlijk een nieuw mens geworden. Wat vindt uw vrouw ervan?
“Zij is vooral heel blij dat ik weer gezond ben. Ik heb twee kleinkinderen van 5 en 3. Die wil ik heel graag nog zien opgroeien en, als het even kan, zien afstuderen.” 

'Mijn bloeddruk was te hoog, ik zat tegen suikerziekte aan en ik leed aan slaapapneu. Ik ben dat nu allemaal kwijt'

En die kans is nu aanzienlijk groter geworden.
“Die kans is zeker groter geworden, ja.”

Wat is uw droom om nog te bereiken? Het premierschap, neem ik aan?
“Nee. Mijn droom is dat dit land weer vooruitgaat. Dat een aantal cruciale dossiers die al te lang vastgeroest en op slot zitten, eindelijk worden losgetrokken. En dat wij daar als partij een beslissende rol in kunnen spelen. Dat is voor mij oprecht niet gerelateerd aan een specifieke functie. Mijn ambitie is anders: ik wil laten zien dat het anders kán in Nederland. Dat we dat verlammende stikstofprobleem kunnen oplossen, dat we weer écht kunnen gaan bouwen voor onze jongeren en dat we ons belastingstelsel zo kunnen hervormen dat het veel eerlijker wordt. Laten zien dat het kan, dat is mijn missie.”

U noemt de fusie van PvdA en GroenLinks geslaagd, maar die verliep niet zonder slag of stoot. Er was toch enorme heibel in de partij, met kopstukken die zich afkeerden van de PvdA?
“Ja, en je ziet dat die mensen stap voor stap ook weer terugkomen. Wat voor mij het allerbelangrijkste is: wij zijn een ledenorganisatie. Bij beide partijen was meer dan 90% van de leden voorstander van deze samensmelting. Ondertussen blijft ons ledenaantal groeien; we zitten nu op meer dan 120.000 leden. Er is geen enkele andere politieke partij in Nederland met zoveel leden. In een tijd van politieke versnippering en versplintering laten wij juist het tegenovergestelde zien: dat je van twee verschillende clubs één krachtige, nieuwe beweging kunt smeden.”

Maar u hoort de kritiek toch ook, van mensen als Rob Oudkerk die zeggen: De PvdA is dood, het is nu GroenLinks geworden. Wat vindt u daarvan?
“Wat mij opvalt, is dat de mensen die daadwerkelijk de moeite nemen om ons verkiezingsprogramma te lezen, vaak als commentaar hebben: Nou, dit is wel een heel traditioneel sociaaldemocratisch programma. Dus laten we ons alsjeblieft op de feiten baseren en niet alleen op de sentimenten van een kleine, luidruchtige minderheid die dit om wat voor reden dan ook niet zag zitten. Ik snap dat ze veel media-aandacht krijgen, dat is nu eenmaal hoe het werkt. Maar ik herhaal: meer dan 90% van onze leden zei: Doe dit.”

Het gaat natuurlijk ook om de motie over Gaza van Kati Piri, waar prominente figuren als Lodewijk Asscher, Job Cohen en Ad Melkert zich tegen keerden. Dat zijn niet de minsten.
“En vervolgens zie je dat iemand als Lodewijk Asscher gewoon weer volop campagne voert. Job Cohen heeft me persoonlijk gebeld om te zeggen: Ik steun je, kan ik nog iets betekenen? Het hoort ook bij onze club dat er mensen zijn die het luidkeels oneens kunnen zijn, maar uiteindelijk de rijen weer sluiten. Kijk naar de discussie rondom Gaza. Uit de laatste opiniecijfers blijkt dat een grote meerderheid van Nederland vindt dat het kabinet strenger moet optreden tegen de regering Netanyahu. De rechtse meerderheid in het parlement staat veel verder af van wat de gemiddelde Nederlander vindt dan wij.”

Maar waarom zoveel aandacht voor Gaza? Hebben we in Nederland niet genoeg problemen?
“Absoluut, en die verdienen ook onze volledige aandacht. Maar wat me opvalt, is dat dit onderwerp, waar ik ook kom in het land, mensen enorm bezighoudt. Velen begrijpen niet waarom de Nederlandse regering weigert een klein groepje Palestijnse kinderen dat dringend medische hulp nodig heeft, hierheen te halen. Of waarom er geen sancties worden getroffen tegen een Israëlische regering die elke kans op een Palestijnse staat de nek omdraait. Wij vinden bij GroenLinks-PvdA dat wat daar gebeurt, een genocide is. Als land zijn we juridisch verplicht om op te treden als er genocide dreigt. Dat het kabinet dit weigert, vind ik een schande.”

Zou u de poorten openzetten voor Palestijnen? Ze allemaal naar Nederland laten komen?
“Die etnische zuivering die nu plaatsvindt, daar kan de VVD zich niet druk over maken. Maar zodra er de dreiging is dat er Palestijnse vluchtelingen naar Nederland zouden komen, ho maar. Dat willen ze niet. Ja, maar dat is wél een consequentie. Want als je niet helpt te voorkomen dat Palestijnen verdreven worden, waar moeten ze dan naartoe? Als je ze verdrijft proberen ze een veilig heenkomen te zoeken, maar het liefst willen ze gewoon in Palestina blijven. En als er een staakt-het-vuren komt, er aan vrede wordt gewerkt en de gijzelaars worden vrijgelaten, dan komt er ook weer uitzicht op een toekomst voor Palestijnen in Palestina.”

In Denemarken en Zweden hebben linkse partijen harde lessen geleerd over de problemen met migranten. Leert links in Nederland wel genoeg, als je wekelijks de krantenkoppen ziet over overlast gevende Syriërs en de 22-jarige asielzoeker die Lisa vermoordde?
“Laten we heel helder zijn: mensen die zich misdragen, horen achter de tralies. Punt. Hun afkomst is daarbij volstrekt irrelevant; het feit dat ze crimineel gedrag vertonen is leidend. Daar moeten ze hard voor gestraft worden. Maar we moeten het debat wel op basis van feiten voeren. Er is een staatscommissie geweest die tot in detail heeft geanalyseerd wat Nederland aan kan qua asielmigratie, maar ook arbeids- en studiemigratie. Ik heb het voorstel gedaan dat de conclusies van dat rapport leidend zijn voor ons beleid. Dat is door bijna de hele Kamer onderschreven. De verschillen tussen links en rechts zijn op dit punt genuanceerd. We weten allemaal dat we moeten sturen, en dat moeten we op een verstandige manier doen, beginnend bij de arbeidsmigratie, waar we de meeste grip op hebben.”

‘Bij mijn oudste kinderen was ik in de 20, bij de jongste in de 40. Dat is echt een wereld van verschil. Als je 25 bent, ben je veel meer met jezelf bezig’

Maar dat gaat niet over asielzoekers en gezinshereniging.
“Voor mij blijft het uitgangspunt, en dat wordt breed gedeeld in de Kamer: mensen die vluchten voor oorlog en geweld moeten hier een veilig heenkomen kunnen vinden. Dat systeem wordt echter ondermijnd als het wordt gebruikt door mensen die om andere redenen komen. Daar moeten we dus een duidelijk onderscheid in maken. Als ons dat beter lukt, creëren we ook meer draagvlak en ruimte voor de mensen die onze hulp echt nodig hebben. Dat vergt overigens solidariteit van heel Nederland. Je kunt dit probleem niet alleen op het bordje van Ter Apel leggen. Daarom is die spreidingswet ook zo cruciaal.”

Iets anders wat mensen bezighoudt: de portemonnee. De accijnzen op benzine en de gasprijs zijn bij ons de hoogste van Europa. U heeft het veel gehad over ‘bestaanszekerheid.’ Bent u van plan daar iets aan te doen?
“Wat wij gaan doen is ervoor zorgen dat mensen aan het einde van de maand meer overhouden. Waar het om gaat is het totaalplaatje: kun je je boodschappen betalen of niet?”

Dus de accijnzen op benzine en gas gaan onder uw leiding niet omlaag?
“Nee. Er zit iets fundamenteel scheef in ons belastingstelsel. Inkomen uit kapitaal wordt veel minder belast dan inkomen uit werk. Als je dat regelt, kunnen mensen zelf bepalen waar ze hun geld aan uitgeven.”

Maar over spaargeld dat je hebt verdiend met werken is toch al belasting betaald? Daar wilt u nog meer belasting over heffen?
“Mensen die rentenieren, investeren of in aandelen van hun eigen bedrijf handelen, betalen veel minder belasting dan mensen die hun geld verdienen door te werken. Zo’n 15% minder.  Daar moeten we echt verandering in brengen. Door die scheefgroei recht te trekken kunnen we de belasting op arbeid verlagen waardoor werkende mensen meer overhouden. En die accijnzen op benzine en gas zijn ook een prikkel om te verduurzamen. Ik vind het schandalig dat er de afgelopen jaren miljarden op de plank zijn blijven liggen die mensen hadden kunnen gebruiken om hun woning te isoleren of zonnepanelen te installeren. Als je je eigen energieverbruik omlaag brengt, heb je ook veel minder last van die accijnzen.”

Dat is een te simplistische redenering. Ik woon in een maximaal geïsoleerd nieuwbouwhuis met gas. Verder verduurzamen kan bijna niet, maar ik zit wel met die hoge gasprijs.
“Die woning kan nog wel verder verduurzaamd worden. Als hij nu op gas draait, kan hij waarschijnlijk op een warmtepomp worden aangesloten, zeker als het een nieuwe woning is. Ik heb het zelf ook gedaan (Timmermans woont in een oud huis, red.) en in combinatie met zonnepanelen gaat je energierekening echt omlaag.”

Maar een installateur zei ons dat een warmtepomp in onze wijk geen zin heeft: je gaat alleen maar meer stroom verbruiken.
“Als je die stroom van zonnepanelen kunt halen, schiet je er echt wel mee op. Voor de meeste Nederlanders leidt verduurzaming per saldo tot lagere energiekosten. Dat lijkt me evident.”

En de huidige ‘korting’ van een kwartje op een liter benzine, vervalt die onder uw leiding? Dan betalen we straks misschien wel 2,50 euro aan de pomp, terwijl dat in België 1,45 euro is.
“Waar het om gaat, is dat je meer overhoudt. U zoomt nu heel erg in op die energieaccijnzen. Ik wil het plaatje vergroten. Wij komen met een programma, en dat zullen de doorrekeningen ook uitwijzen, waarbij de middenklasse er bij ons netto meer op vooruitgaat dan bij wie dan ook. Meer dan bij de VVD. We moeten af van onze verslaving aan fossiele energie. De elektrificatie van het wagenpark gaat razendsnel, die auto’s worden steeds goedkoper. Dat is de toekomst.”

Iedere man heeft angsten. Wat is uw diepste angst?
“Mijn diepste angst is dat er iets met mijn kinderen gebeurt. Zonder twijfel.”

Heeft u dat nu ook met uw kleinkinderen?
“Dat is toch anders. Als grootouder heb je meer vrijheid en minder verantwoordelijkheid. En je hebt het heilige recht om ze te verwennen.”

‘Ik heb mijn hele leven aan motoren en auto’s geknutseld. Ik vind het ook fantastisch om aan mijn racefiets te sleutelen’

Bent u een verwen-opa?
“Haha, nou, ik ben in ieder geval veel minder streng voor mijn kleinkinderen dan ik voor mijn eigen kinderen was. Dat is wel eerlijk om te zeggen.”

Nemen uw kinderen u dat weleens kwalijk?
“Mijn oudste kinderen nemen me vooral kwalijk dat ik voor de jongste kinderen al een stuk minder streng was dan voor hen.”

U bent gescheiden en heeft twee gezinnen. Speelt dat een rol?
“Mijn leeftijd speelt vooral een rol. Bij mijn oudste kinderen was ik in de 20, bij de jongste was ik in de 40. Dat is echt een wereld van verschil. Ik was 25 toen mijn eerste werd geboren, relatief jong. Dan ben je zelf nog met van alles bezig: net uit militaire dienst, een baan zoeken, carrière maken. Als je die fase eenmaal achter je hebt, sta je anders in de wedstrijd en ga je ook anders met je kinderen om. Je bent veel minder met jezelf bezig.”

Wat maakt u een echte man, in de Panorama-zin van het woord? Ligt u in het weekend onder auto’s te sleutelen?
“Dat heb ik mijn hele leven gedaan. Nu niet meer zoveel, want moderne auto’s zijn te ingewikkeld geworden, het is allemaal computergestuurd. Maar ik heb altijd motorgereden en aan mijn motoren en auto’s geknutseld. Ik vind het ook fantastisch om aan mijn fietsen te sleutelen. Die nieuwste ontwikkelingen, daar kan ik me helemaal in verliezen. Tegenwoordig kun je elektrisch schakelen met een racefiets. Dat vind ik geweldig, dat pluis ik dan helemaal uit. Je kunt die dingen zelfs programmeren zodat ze automatisch schakelen. Dat soort techniek vind ik prachtig.”

U bent een liefhebber?
“Absoluut. Mijn vader begon als motoragent bij de marechaussee, dus mijn broer en ik zijn opgevoed met motoren. We zijn er heel jong mee begonnen en hebben dat altijd gehouden. Ik heb mijn motor verkocht toen ik vanuit Brussel terugkwam naar Nederland. Ik mis hem af en toe wel, maar ik heb er gewoon geen tijd meer voor. Voor de komende winter overweeg ik wel zo’n Zwift-installatie aan te schaffen, zodat ik binnen kan fietsen met een iPad ervoor. Als je dat mannendingen wilt noemen, ben ik schuldig.”

Laatste vraag, de belangrijkste misschien wel: wie heeft er thuis de broek aan? U of uw vrouw?
“Als je zoveel weg bent als ik, is het een ongelooflijke zegen dat er iemand is die thuis de regie stevig in handen heeft. Ik zou dat nooit kunnen waarmaken. Ik ben ontzettend gelukkig dat zij dat doet.”