Finito met Fito? Drugsbaas gaat mogelijk 50 jaar de bak in

“Hij is intelligent, vriendelijk, en denkt lang na voordat hij wat zegt. Maar ondanks het feit dat hij zo vredelievend lijkt, kan hij ook zomaar de opdracht geven om 50 of 100 mensen om het leven te brengen.” Zo omschreef een gevangenisbewaarder José Adolfo Macías Villamar, beter bekend als ‘Fito’ – de leider van Los Choneros, Ecuadors grootste criminele drugsbende. 

Van die twee gezichten merk je echter weinig als je de foto’s ziet die van hem vrijgegeven zijn na z’n arrestatie in de gevangenis in 2023. We zien een kerel met een duistere blik, ravenzwart haar en een woeste baard, die met ontbloot bovenlijf wordt afgevoerd. En hoewel er flink wat overgewicht te zien is, kun je je best voorstellen dat deze meneer geen lieverdje is. En daarvan is ook justitie in het Zuid-Amerikaanse land overtuigd. Ze brengen Fito over naar een zwaarbewaakte bajes omdat ze ervan uitgaan dat hij vanuit zijn cel opdracht gegeven heeft om een Ecuadoriaanse presidentskandidaat te vermoorden.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Drugskartels aanpakken

Deze presidentskandidaat is Fernando Villavicencio, een voormalige onderzoeksjournalist die veel schreef over corruptie. In 2021 besluit hij de politiek in te gaan, met name om iets te doen aan de enorme toename in het aantal moorden en drugsgeweld in zijn land. Een van de speerpunten van zijn toekomstige beleid is dan ook het keihard aanpakken van de drugkartels . En dat pakt uiteindelijk fataal voor hem uit. Tijdens een campagnebijeenkomst op een school in de hoofdstad Quito op 9 augustus 2023 wordt er op hem geschoten. Met drie kogels in zijn hoofd wordt hij overgebracht naar het ziekenhuis, waar hij korte tijd later overlijdt. Fernando Villavicencio sterft op z’n 59ste en laat een vrouw en vijf kinderen achter. 

De schutter wordt na de aanslag doodgeschoten door de bewaking van de politicus. De volgende dag worden zes andere mannen aangehouden die verdacht worden van betrokkenheid bij de aanslag. Het land verkeert door de aanslag in chaos: het leger gaat de straat op en er worden drie dagen van nationale rouw afgekondigd. 

Coke naar Rotterdam

Tussen het drugsgeweld in Ecuador en de toegenomen smokkel van coke naar Nederland ligt een direct verband. In het jaar dat Villavicencio wordt doodgeschoten, is het grootste deel van de cocaïne die in de haven van Rotterdam wordt aangetroffen uit Ecuador afkomstig. Van 2018 tot 2022 is er in de Maasstad ruim 60.000 kilo cocaïne uit het Zuid-Amerikaanse land in beslag genomen, verdeeld over 150 partijen. 

Dat is overigens niet omdat er zoveel cocaïne wordt geproduceerd in Ecuador. Het is vooral te danken aan de haven in de stad Guayaquil, die als een perfecte uitvalsbasis fungeert voor partijen coke uit de aangrenzende landen Colombia en Peru. Jarenlang schoot de beveiliging van de containerterminal er tekort. Er stonden niet eens hekken omheen. Het was een perfecte locatie om het witte poeder uit de buurlanden te verschepen naar de afnemers in de Verenigde Staten en Europa. Zeker toen de controles op de smokkel vanuit landen als Brazilië en Colombia steeds strenger werden. 

Niet helemaal toevallig ligt Guayaquil in de kustprovincie Manabí, waar Fito zijn criminele carrière opbouwde. Hij begon onschuldig, als automonteur en taxichauffeur. Maar begin jaren 2000 raakt hij bevriend met leden van de criminele bende Los Choneros, die zich dan nog vooral bezighouden met overvallen en autodiefstallen. 

Dat verschuift langzaam maar zeker naar kleinschalige drugshandel. Vanaf 2005 duikt Fito, een afkorting van ‘Adolfito’, voor het eerste op in dossiers van de politie. In een arrestatiegolf wordt hij betrapt met zakjes drugs. 

Bende-oorlog

Als de drugshandel steeds lucratiever wordt, breekt er een oorlog uit met een andere bende: Los Queseros, die vooral opereert vanuit Santo Domingo, een stad in het binnenland. In die strijd weet Fito zich op te werken tot de tweede man achter de leider van zijn eigen groep. Met die leider heeft hij in de begintijd van de drugshandel al kennis weten te maken. 

Fit en de zijnen hebben Ecuador veranderd van een paradijs voor toeristen in een land met een van de hoogste moordpercentages ter wereld

In de jaren daarna groeit Los Choneros (vernoemd naar de plaats Chone, de oorsprong van de groep) uit tot een regionale bende, die de hele logistiek van de drugshandel in de havens van Ecuador in handen krijgt. Los Choneros worden ervan beschuldigd Ecuador in twee decennia te hebben veranderd van een paradijs voor toeristen in een land met een van de hoogste moordpercentages ter wereld. 

Tot 2020 stond het land vooral bekend om de Galapagoseilanden met z’n unieke dierenwereld, en om z’n regenwouden. Ecuador werd zelfs beschouwd als een van de veiligste landen in de regio. Maar vanaf 2020 begint het aantal moorden dramatisch te stijgen, met in 2023 zelfs 8.000 dodelijke slachtoffers. Het is acht keer meer dan vijf jaar ervoor, in 2018. 

Vrij spel

Dat Colombiaanse kartels hun buurland ontdekken als doorvoerland, komt onder meer doordat er in 2016 in dat land een vredesakkoord wordt gesloten tussen de militaire opstandelingen en de regering, waardoor de gevestigde drugsroutes worden verstoord. De kartels zien zich gedwongen hun werkterrein ergens anders naartoe te verplaatsen.

Pas in 2011 begint de staat grip te krijgen op Fito. Zijn rol lijkt in dat jaar zelfs uitgespeeld als hij wordt veroordeeld tot 34 jaar cel. Hij verdwijnt achter de tralies, voor niet de minste feiten: moord, verboden wapenbezit en drugshandel. 

Maar het is juist in de gevangenis waar zijn macht toeneemt. Hij heeft er zelfs vrij spel. Zoals dat vaker gaat in de gevangenissen in Latijns-Amerika, waar niet de gevangenisbewaarders maar de bendes de macht in handen hebben. Fito organiseert in de gevangenis complete feesten en hanengevechten, en produceert zelfs dreigvideo’s. Ook worden er filmpjes uitgebracht, waarin zijn rol als leider wordt geprezen. Zo bestaat er bijvoorbeeld een clip waarin zijn dochter hem toezingt, samen met een bekend Ecuadoraans muziek-duo: “Ik neem mijn hoed voor je af, papa, er vloeit goed bloed door jouw aderen.” Hij krijgt van Ecuadoriaanse kranten de bijnaam ‘VIP-gevangene.’

Twee jaar later weet Fito op spectaculaire manier te ontsnappen uit de zwaarbeveiligde La Roca-gevangenis, samen met zeventien anderen. Dat gebeurt met speedboten, over de rivier die aan de inrichting grenst. Veertien bewaarders worden tijdens de uitbraak overmeesterd, geboeid en gevangen gezet in de cellen. Voor de toenmalige president is de ontsnappingspoging een blamage, omdat hij met deze ‘supermax’-gevangenis juist de drugscriminaliteit harder wilde aanpakken. Vier maanden later wordt Fito wel weer opgepakt, in het huis van zijn moeder in zijn thuisstad Manta. 

Absolute leider

In 2020 zit hij nog steeds vast als er iets gebeurt dat hem definitief aan de macht brengt van zijn criminele organisatie: Jose Luis Zambrano, de man die tot dan aan het hoofd staat van Los Choneros, wordt in een winkelcentrum geliquideerd in het bijzijn van zijn vrouw en kinderen. Het overlijden van hun leider leidt tot extreme conflicten tussen de leden van Los Choneros. In de gevangenissen komen maar liefst 79 van hen om het leven. Veel lichamen blijken achteraf zwaar verminkt.

Fito weet de macht naar zich toe te trekken, zelfs de liquidatie in 2023 van de man die als zijn rechterhand fungeert, weet die machtsbalans niet te verstoren. Vanaf dan is hij – hoewel hij nog steeds vastzit – de enige en absolute leider van Los Choneros. 

Hoe machtig Fito daadwerkelijk is geworden, blijkt wel bij de aanslag op Villavicencio. Ondanks het feit dat de politicus na eerdere bedreigingen een beveiligheidseenheid kreeg toegewezen, lukt het toch om hem af te knallen. Ook komt aan het licht dat Fito inmiddels de aanvoerder is van Los Fatales, een tak van Los Choneros die nauwe banden heeft met het Mexicaanse Sinaloa-kartel. Dat kartel neemt de coke af vanuit Colombia en Peru en smokkelt het de VS binnen. 

Hel breekt los

Begin januari 2024 is er paniek in de extra beveiligde vleugel van de gevangenis La Regional in Guayaguil waar Fito naar overgebracht is. De vermeende mastermind achter de moord op politicus Villavicencio blijkt uit zijn cel te zijn verdwenen. 

Daarop breekt de hel los in Ecuador. En blijkt hoe de bendes niet alleen binnen de gevangenismuren, maar ook daarbuiten de dienst uitmaken. Als het leger de gevangenis binnengaat om orde op zaken te stellen, is dat vooral om te laten zien dat de militairen sterker zijn dan de staat. Er volgen rellen op straat, bomaanslagen en zelfs een aanval op een televisiestudio, tijdens een live-uitzending. 

Twaalf bendeleden dringen de studio binnen en dwingen de medewerkers op de grond te gaan liggen. Ze bedreigen hen en beweren dat ze een bom bij zich hebben. Een van de presentatoren krijgt een enorm geweer op zijn hoofd gezet. Later worden de gangsters door een legereenheid aangehouden en de tv-medewerkers bevrijd. De scène speelt zich vijftien minuten lang af, op live televisie. 

De beelden gaan de hele wereld over. De nieuwe president roept de noodtoestand uit, vanwege een ‘intern gewapend conflict.’ 4.000 agenten en soldaten gaan de straat op, om de orde te bewaren.

Geheim luik

Fito weet een jaar lang uit handen van de politie in Ecuador te blijven. In maart van dit jaar looft de staat zelfs een beloning van 1 miljoen dollar uit voor de gouden tip die leidt tot zijn aanhouding. 

Tot drie keer toe valt men zijn huis aan de kust binnen, een villa met marmeren muren, een fitnessruimte en zwembad. Maar drie keer vangt men ook bot.

Tot de politie bij een volgende inval zijn 3-jarige dochtertje daar aantreft en medicijnen die Fito gebruikt voor zijn maagaandoening. Dat zet aan tot verder speuren, waarna de agenten een geheim luik vinden in de vloer van een wasruimte. Het leidt naar een bunker onder de villa, waar Fito zich blijkt te hebben verstopt. Hij komt eruit en geeft zich over nadat een lid van een arrestatieteam een geweer op hem richt.

Naar de VS

In mei van dit jaar komt het nieuws naar buiten dat Adolfo ‘Fito’ Villamar zal worden uitgeleverd aan de Verenigde Staten. De Amerikanen hebben gevraagd om de aanhouding van Fito, omdat hij het bekende Mexicaanse Sinaloa-kartel zou hebben geholpen om duizenden kilo’s cocaïne de VS binnen te smokkelen. Vanuit de VS zou hij machinegeweren en granaten Ecuador hebben binnengesmokkeld, waardoor hij daar zijn geweldsmonopolie kon blijven uitoefenen, waarbij hij er niet voor terugdeinsde om mensen te laten kidnappen, martelen en vermoorden. 

In Ecuador wordt gevreesd voor meer geweld nu Fito is uitgeleverd. Niet ten onrechte: eind juli komen al zeventien mensen om bij een schietpartij

Het parlement van Ecuador keurde vorig jaar een wet goed die het mogelijk maakte om kartelleden uit te leveren aan de Verenigde Staten. Een brevet van onvermogen voor het land, omdat het kennelijk niet in staat is z’n eigen criminelen te veroordelen en gevangen te houden. Ook wijst men erop dat de aanhouding van de criminele leiders de situatie in het land zelf niet wezenlijk verandert. 

Op de beelden die van Fito opduiken als hij in juli dit jaar wordt overgebracht naar de VS, blijkt dat er van zijn eerdere woeste uiterlijk niet veel meer over is. Zijn baard is netjes getrimd als hij door zwaarbewapende militairen wordt afgevoerd. Op zijn hoofd een helm en over zijn oranje T-shirt een kogelvrij vest. 

Meer bloedvergieten

Fito heeft voor een federale rechtbank in New York zeven aanklachten aan zijn broek gekregen, waarvoor in de VS een minimumstraf staat van twintig jaar. Levenslang zal hij niet krijgen, omdat dat door Ecuador bij het opmaken van een uitleveringsverdrag is tegengehouden. In ruil voor die uitzondering, mag de VS hem wel maximaal 50 jaar in de cel stoppen. 

Via zijn advocaat in de VS zegt Fito dat hij onschuldig is. 

De aanklager van de rechtbank in Brooklyn stelt tijdens de zitting in de zaak tegen Fito onder meer dat hij een grootschalige drugshandelaar is en een genadeloze leider van een gewelddadige internationale drugsorganisatie. De directeur van de Amerikaanse antidrugsorganisatie DEA meldt dat Macias tevergeefs dacht dat hij ‘vergif’ het land kon binnensmokkelen in de vorm van drugs. En dat hij wapens naar zijn vaderland smokkelde voor de moordenaars die hij in dienst had. “Zijn criminele onderneming veroorzaakte om dit bereiken chaos en bloedvergieten. Hij zat fout.”

In Ecuador vrezen ze dan al voor meer gewelddadigheden rond de strijd om Fito’s opvolging. En eind juli is het inderdaad zover: zeventien mensen komen om het leven bij een schietpartij tussen Los Choneros en Los Lobos, een concurrerende bende. Het jongste slachtoffer van het geweld was 12 jaar oud. 

‘Cocaïne in bananen en iedereen weet ervan’

Een Ecuadoriaan die in Europa woont (en anoniem wil blijven) vertelt Panorama dat de verhalen over criminele bendes afleidt van het werkelijke probleem: corruptie. “Het nieuws over de bendes is misschien spannend, maar de corruptie begint aan de top. Daar maakt men zich al schuldig aan georganiseerde misdaad. En als het daar al aanwezig is, hoe kan men het dan aanpakken?”

De bron wijst op het feit dat de huidige president van Ecuador, Daniel Noboa, familie is van de grootste bananenhandelaar van het land, Noboa Trading. Dat bedrijf werd er onlangs van beschuldigd weet te hebben gehad van de smokkel van honderden kilo’s cocaïne in bananen, naar Europa. Het bedrijf erkent dat de vondsten zijn gedaan, maar zegt er niets van te hebben geweten. Noboa Trading meldt volledig aan het politieonderzoek naar de smokkel mee te werken. 

Een voormalige minister van Landbouw, ook via het familiebedrijf in het zadel geholpen, werd ervan beschuldigd fraude te hebben gepleegd om de illegale uitvoer van cocaïne in bananendozen mogelijk te maken. Hij ontkende, maar trad daarna wel af. 

De bron waar we mee spraken, stelt dat eigenlijk iedereen aan de politieke top in Ecuador corrupt is: “Iedereen weet dat de drugs worden gesmokkeld via de bananen. En de vertegenwoordigers van de regering hebben directe banden met de grootste exporteurs daarvan.”

Deskundigen stellen wel dat het ook andere partijen kunnen zijn die de drugs bij de bananen stoppen. Er is officieel nog geen aanklacht tegen Noboa Trading ingediend. 

Wel heeft een onderzoeksjournalist het land moeten ontvluchten, nadat hij had onthuld dat er in de haven van Guayaquil zo’n 700 kilo coke was onderschept. Dit terwijl de hele keten van productie, handel en transport van bananen in handen is van Noboa Trading. Als Noboa Trading deugt, hoe kan het dat er dan toch drugs worden gesmokkeld?

Onze bron vertelt dat de corruptie in zijn land op ‘ongekende manier’ aanwezig is. “Het land wordt simpelweg geplunderd. Men geeft niets om het volk en de mensen en de kleine bedrijven lijden eronder.”

Steeds hogere moordcijfers

In de eerste helft van 2025 zijn er in Ecuador meer dan 4.000 moorden geregistreerd. Dat is een stijging ten opzichte van de 3.700 in dezelfde periode van 2023. Als deze trend zich doorzet, zal Ecuador eind 2025 uitkomen op een moordcijfer van 52 per 100.000 inwoners.

In Europese landen ligt dat cijfer gemiddeld op 2,9 moorden per 100.000 mensen, in Nederland zijn in 2024 ongeveer 133 mensen door geweld om het leven gekomen, het moordcijfer schommelt hier rond de 0,5.

Ecuador schaart zich met z’n huidige cijfers bij landen als El Salvador en Honduras, waar elk jaar per 100.000 inwoners respectievelijk 85 en 67 mensen door geweld het loodje leggen. In sommige Mexicaanse steden ligt het cijfer nog hoger. Oorzaak: onderlinge strijd tussen criminele bendes.