Jongeren in de klauwen van de misdaad: 1 op de 7 middelbare scholieren benaderd door criminelen, vaak via Snapchat

Tilburg, 30 maart 2024 

Coffeeshop Caza in Tilburg is opnieuw doelwit van een aanslag. Op de deur van de zaak wordt een schot gelost, de kogel vliegt door het glas. Behalve het kogelgat is er geen schade. Het is de tiende keer in korte tijd dat de coffeeshop het moet ontgelden. De zaak is al eerder beschoten en ook zijn er handgranaten en cobra’s op de gevel geplakt. Negen keer kunnen de daders ontkomen. Dit keer worden ze gesnapt. Camerabeelden tonen twee jongemannen die zich verdacht ophouden in de buurt van de coffeeshop. Ze gooien er een brandend voorwerp naartoe dat niet veel later ontploft. Ook is te zien hoe ze de zaak beschieten.

Er worden twee vermoedelijke daders opgepakt: een 15-jarige jongen uit Tilburg en een 16-jarige uit Coevorden. In Amsterdam wordt een 19-jarige man gearresteerd die hoogstwaarschijnlijk de opdrachtgever is. Wat opvalt – naast het feit dat de verdachten piepjong zijn – is de manier waarop de 19-jarige de twee minderjarige schutters heeft gevonden. Uit politieonderzoek blijkt dat de twee jongens door de Amsterdammer werden geronseld via Snapchat.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Voor 500 euro moesten de twee drie schoten lossen op de voordeur van Caza. Het werd maar één schot doordat het pistool vastliep. Via een chatgroep had de 19-jarige Amsterdammer uitgelegd wat precies de bedoeling was; de twee moesten het pistool ophalen in Amsterdam, kregen in de trein terug naar Tilburg vervolgens precieze instructies, inclusief het adres en de beschrijving van de coffeeshop. Ook werd ze verteld hoe ze weer van het wapen af moesten komen. Het pistool dienden ze te verstoppen in een speeltuintje in Amsterdam. Als bewijs dat ze de opdracht ook daadwerkelijk hadden uitgevoerd, werd er van de twee jongeren verwacht dat ze hun daad zouden filmen. 

‘Djoenen’

Uit verder onderzoek blijkt dat dezelfde twee jongens via sociale media waren geronseld voor een huurmoord. In de Telegram groep ‘Utrecht Djoen’ (‘djoenen’ is slang voor werken) plaatste een 23-jarige man uit Utrecht de oproep ‘Shooter gezocht: Nederland’. Het doel was om een schuldeiser uit de weg te ruimen, beloning: 30.000 euro.

De adverteerder had door een gokverslaving een schuld van 140.000 euro opgebouwd en bedacht dat het goedkoper was een hitman in te huren dan de uitstaande lening terug te betalen. Hij komt via een groepsapp in contact met de twee schutters uit Tilburg en Coevorden, hij appt veelvuldig met ze en verstuurt een foto en het woonadres van de ‘te vegen’ schuldeiser. Door snel handelen van de politie – er wordt een tap geplaatst op de telefoon van de 23-jarige Utrechter – kan de moord uiteindelijk voorkomen worden.

Hamburg, 12 januari 2025 

In de wijk St. Georg in Hamburg komt het in begin dit jaar wél tot een moordpoging. In een restaurant in de Duitse havenstad wordt, Rizvan A., een kopstuk van de Tsjetsjeense maffia, twee keer in zijn been geschoten door een gemaskerde schutter. Op beveiligingsbeelden is te zien dat de jonge dader in het toilet van het restaurant een wit masker opzet, naar de tafel van Rizyan A. loopt en daarna van dichtbij op hem schiet.

De schutter vlucht de straat op, op de hielen gezeten door bodyguards van de Tsjetsjeen. Die schieten op straat op de belager van hun baas en treffen hem twee keer in een been. De schutter kan gearresteerd worden. Hij blijkt 15 jaar oud te zijn, Mike F. te heten en uit Nederland te komen. Hij zou door Nederlandse criminelen via sociale media zijn ingehuurd om hun Tsjetsjeense rivaal om te leggen. De twee bendes waren in een conflict verwikkeld over wie de straatprostitutie in Hamburg controleert.

Snel cashen

“Criminelen maken schaamteloos misbruik van kinderen,” zegt Andy Kaag, het Nederlandse hoofd van Serious and Organised Crime bij Europol tegen het AD. Criminelen gaan vooral op zoek naar kwetsbare jongeren, jongeren uit arme gezinnen, jongeren uit gebroken gezinnen. “Die zijn heel makkelijk te manipuleren.”

Gebeurt zoiets nou vaak? Moet je je als ouder met een kind op de middelbare school zorgen maken? Wat kille cijfers: het Centrum voor Kinder- en Mensenhandel schat dat per jaar zo’n 5000 jongeren geronseld worden voor uiteenlopende criminele klussen. De politie heeft in haar systemen 800 jonge criminelen geregistreerd. Bureau HALT deed onderzoek op middelbare scholen en constateerde dat in 2024 één op de zeven middelbare scholieren is benaderd door ronselaars.

Midden in een restaurant wordt een kopstuk van de Tsjetsjeense maffia beschoten. Dader: de 15-jarige Nederlandse tiener Mike F.

Het vaakst gebeurt dat op school (25 procent), maar ook op straat (22 procent) of tijdens het uitgaan (17 procent). Eén op de vier jongeren zei ‘ja’ op dat verzoek, de voornaamste reden: snel kunnen cashen. “Toen ik twaalf was, zag ik oudere jongens met merkkleding. Mijn moeder had niet zoveel geld om dat te kopen voor mij,” vertelt de nu 16-jarige ‘Jamal’ in een YouTube-video van de NOS. “Daardoor werd ik in de eerste klas een beetje gepest. Toen wilde ik ook die kleren hebben en dan ga je dingen doen om geld te maken.” 

Ook speelt manipulatie een grote rol. Jongeren wordt verteld dat ze zelf of hun familie het doelwit van een aanslag kunnen worden als ze een opdracht niet uitvoeren. De meesten zwichten voor de druk en doen wat er van ze wordt verlangd. De klusjes variëren van op de uitkijk staan en drugs uit containers in de haven halen tot het plegen van aanslagen. In de eerste vier maanden van 2024 werden al 42 minderjarige bommenleggers aangehouden, zo meldt de NOS. De jongsten waren nog maar 11 jaar oud. Het deed ‘Jamal’ niet echt wat toen hij op de uitkijk moest staan bij een bomaanslag. “In het begin raakt het je wel, maar hoe vaker je het doet, hoe minder het je raakt.”

‘Jamal’ is opgeklommen in de organisatie en ronselt nu zelf jongeren voor criminele klusjes. “Ik regel nu kneuzen, gewoon sukkels, die makkelijk te beïnvloeden zijn,” vertelt hij aan de NOS.

Stockholm, najaar 2024

Het is niet alleen een groeiend Nederlands fenomeen, ook in de rest van Europa worden steeds vaker jongeren ingehuurd voor criminele klussen, tot huurmoorden aan toe. In het vierjaarlijkse dreigingsbeeld over de georganiseerde misdaad noemt Europol de inzet van jongeren als huurmoordenaars één van de grote zorgen. 

Zweden lijkt het epicentrum te zijn van deze vorm van zware criminaliteit. Volgens officiële cijfers van de overheid in het Scandinavische land zijn in 2024 120 kinderen onder de 15 jaar beschuldigd van betrokkenheid bij of het plegen van moorden. Een bizar cijfer, zeker voor een land als Zweden, dat toch altijd bekendstond als een kalme, geciviliseerde samenleving. Maar de laatste jaren zijn steden als Malmö, Gothenburg en Stockholm in de greep geraakt van toenemend en excessief bendegeweld, dat vooral in de verarmde buitenwijken slachtoffers maakt. Drugsbendes huren steeds vaker jonge kinderen in om moordaanslagen te plegen. De hoofdreden: onder de 15 kun je in Zweden niet vervolgd worden. 

De Engelse krant Sunday Telegraph tekent eind vorig jaar het verhaal op van ‘Fernando’, een 14-jarige jongen die, terwijl hij FIFA zit te spelen op zijn Playstation, via zijn telefoon een opdracht binnenkrijgt. Hij moet met een kalasjnikov een appartement beschieten in een buitenwijk van Stockholm. Via een chat krijgt hij aanwijzingen van zijn opdrachtgever, een lid van de beruchte Foxtrot-bende. ‘Fernando’ wordt verteld hoe hij het appartementencomplex van zijn slachtoffer binnen kan komen, hoe hij ongezien z’n hielen kan lichten en waar hij vervolgens het machinegeweer moet laten. 

De Sunday Telegraph-journalist krijgt via de Zweedse politie een video onder ogen van Fernando’s telefoon. Daarop is te zien dat de 14-jarige huurmoordenaar en zijn medeplichtige vriend de opdracht daadwerkelijk uitvoeren: kalmpjes lopen ze een keurig appartementencomplex binnen. Via het trappenhuis bereiken ze de juiste etage, waar ze doodgemoedereerd van dichtbij vijftien keer op een deur schieten. 

Bende-oorlog

Ook in Zweden spelen sociale media een belangrijke rol in het ronselen van jongeren. Gangleden plaatsen criminele klussen in chatgroepen alsof het opdrachten zijn in een videogame. “De chatgroepen hebben spannende namen als Bom leggen vandaag of Wie wil iemand neerschieten in Stockholm,” vertelt de Zweedse aanklager Lisa dos Santos aan de Sunday Telegraph. “Vroeger gebruikten ze versleutelde telefoons, nu krijg je een gang-job op Snapchat.” 

Het toenemende geweld in Zweden is het gevolg van een vete tussen twee drugsbendes die al sinds december 2022 aan de gang is. De Foxtrot-bende en de Dalen-bende bestrijden elkaar op leven en dood om de drugsmarkt in handen te krijgen en zijn verantwoordelijk voor honderden schietpartijen en bomaanslagen. In die strijd deinzen ze nergens voor terug, zelfs niet voor het inhuren van jongeren met een verstandelijke beperking. 

Openbaar aanklager Dos Santos vertelt over een moord in oktober 2023 in Stockholm, een zwakbegaafde 16-jarige jongen breekt in in een villa in het zuiden van de stad en schiet een man van 40 dood, gaat vervolgens naar de slaapkamer en schiet op de echtgenote van de man en hun 2-jarige dochtertje. De vrouw raakt ernstig gewond. De volgende dag breekt dezelfde jongen in in een andere buitenwijk van de Zweedse hoofdstad. In een villa schiet hij een vrouw van 20 en een vrouw van 60 dood. De dag erna wordt hij aangehouden terwijl hij op weg is naar zijn derde moord-opdracht in drie dagen. 

Het gaat in heel veel gevallen om jongeren met een migratie-achtergrond, zo blijkt uit cijfers van de Zweedse politie, meestal om vluchtelingen die tijdens de vluchtelingencrisis in 2015 Zweden zijn binnengekomen en die vaak in achterstandswijken terechtkwamen zonder toekomstperspectief. Ze worden door de drugsbendes langzaam de criminaliteit ingezogen, eerst via kleine diefstallen en dealen op straat, totdat ze klaar zijn voor het grotere werk. Vaak zijn de jongeren zelf verslaafd. 

“Het zijn kindsoldaten,” zegt Evin Cetin tegen de Sunday Telegraph. Ze is voormalig advocaat en schreef een boek over de jeugdbendes in Zweden. “Ze worden gebruikt en gemanipuleerd door oudere mensen. Dat doen ze met drugs, ze worden geïsoleerd van de rest van de samenleving. Het is makkelijk om kinderen in je macht te krijgen en het is beangstigend hoe snel dat gebeurt.”

Alicante, 21 november 2024

Zweedse criminelen exporteren hun ronselpraktijken ook. In november vorig jaar wordt in het Spaanse Alicante een Zweeds echtpaar en hun 15-jarige zoon gearresteerd. Ze worden beschuldigd van betrokkenheid bij een criminele organisatie die jongeren uit Zweden en Denemarken via een Telegram kanaal rekruteert voor het plegen van moorden en bomaanslagen. De Spaanse politie komt het echtpaar op het spoor via een verijdelde moordaanslag. Een Zweedse tiener is naar Spanje gereisd om een lid van een motorbende te liquideren. De organisatie, waarvan het Zweedse echtpaar deel uitmaakt, zou hem het moordwapen leveren en een ontsnappingsroute voor hem regelen. Tegelijkertijd werden er in Denemarken twee andere Zweedse tieners gearresteerd die van plan waren een moordaanslag te plegen. Ook zij zouden geronseld zijn door het Zweedse echtpaar in Spanje. 

Volgens de Spaanse politie fungeerde het echtpaar en hun 15-jarige zoon als operationeel centrum van de criminele organisatie. In Spanje werden de Telegram-accounts beheerd om de jongeren te ronselen en ze voor te bereiden op hun criminele acties. De minderjarige zoon speelde, volgens de politie, een cruciale rol bij het inhuren en betalen van andere jongeren. 

Napels, 31 augustus 2024

In Italië is het fenomeen al een jaar of tien aan de gang en ze krijgen er de ‘babygangsters’, zoals ze de criminele tieners noemen, maar niet onder controle. Het woord ‘babygangsters’ klinkt nogal onschuldig. Te onschuldig. Zeker als je hoort hoe keihard het geweld is waarmee de jongeren hun status binnen de maffia opbouwen.

‘Voor de camorristi in Napels zijn TikTok en Instagram een soort digitale etalage geworden van het luxe leven dat ze leiden’

Voorbeeld is Massimiliano Santagata, 16 jaar oud, die in augustus vorig jaar een ruzietje over drugs beslecht. In een kelder in de Napolitaanse buitenwijk Pianura pompt hij van dichtbij meerdere kogels in het bovenlichaam van zijn rivaal, de 20-jarige Raimondino Gennaro. Die sterft ter plekke en wordt dan door de jonge moordenaar en een handjevol vrienden naar een plek buiten de stad vervoerd, waar ze het lichaam in brand steken. 

Nicola Gratteri, het hoofd van het Openbaar Ministerie in de Italiaanse stad Napels, heeft herhaaldelijk gewaarschuwd voor de rekrutering van jongens als Massimiliano. Hij wijst op verschillende video’s van rijen Lamborghini’s en Ferrari’s die door de straten van Napels rijden en van camorristi met dure horloges om hun pols die stapels met contant geld tellen. “TikTok en Instagram zijn een soort digitale etalage geworden van het luxe leven dat criminelen leiden. De boodschap aan jongeren is: dat luxe leven ligt ook binnen jouw handbereik, wij zijn het winnende voorbeeld.” 

Dancing with the Stars

Gratteri vergelijkt het huidige gebruik van sociale media door de maffia met eerder gebruikte methoden, zoals het kopen van voetbalclubs of het deelnemen aan religieuze processies om hun invloed te tonen. En hij wijst op het Napolitaanse fenomeen van de Neomelodico Napoletano, de liedjes waarin het criminele leven bewierookt wordt. Het is afgekeken van de zogeheten narco corridos, die grote Mexicaanse drugsbazen lieten componeren ter meerdere eer en glorie van hun misdaden. Grote ster in het genre is Tony Colombo, die ooit zelfs meedeed aan de Italiaanse versie van Dancing with the Stars. Hij werd twee jaar terug gearresteerd met zijn vrouw Tina Ruspoli, weduwe van camorra-baas Gaetano Marino, vanwege deelname aan activiteiten van de camorra. 

Het tweetal maakte van hun huwelijk in 2019 een waar social media event en bleef sindsdien aan de lopende band op Instagram hun extravagante lifestyle tentoonspreiden. Er ging blijkbaar geen dag voorbij in het leven van Tony en Tina zonder dat er luxe appartementen, dure auto’s en designerjurken werden gekocht. 

Dit alles tot groot chagrijn van de autoriteiten. Vooral jongeren die opgroeien in de arme buitenwijken van Napels, of Palermo, die niets te verliezen hebben, vallen voor de verleidingen van het criminele leven, aldus hoofdofficier Gratteri. “Veel van die filmpjes zijn trainingen voor het leven in de camorra. Dat irriteert ons.”