Smakeloos scoren? BN'ers zijn er als de kippen bij om overleden collega's te eren

*Op de foto: Isa Hoes en de in januari overleden Manuëla Kemp.

Stel je eens voor dat de plaatselijke dorpskapper komt te overlijden. De man bij wie je eens in de twee maanden je wilde haren kwijtraakt en met wie je gedurende die achttien minuten over koetjes en kalfjes praat. Dan ben je vast geschokt, maar je realiseert je ongetwijfeld ook dat het niet gepast is om een rouwadvertentie in de krant te laten plaatsen, wat als gevolg zou hebben dat dorpsgenoten jou gaan condoleren met je enorme verlies.

Nee, in dat geval maak je pas op de plaats en geef je zijn of haar nabestaanden alle ruimte om dit verlies te verwerken en stuur je, mocht je die behoefte voelen, een persoonlijke rouwkaart. 

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

In de wereld van de (semi-)bekende Nederlanders gaat dat echter anders. Als je daar elkaar een paar keer per jaar op een zien-en-gezien-worden-evenement tegenkomt of samen te gast bent geweest in een talkshow om een nieuwe tv-programma te promoten, dan plaats je na het overlijden van de desbetreffende BN’er een foto van (of beter nog: met) hem of haar op je Facebook- of Instagram-pagina en ontvang je dagenlang tal van reacties alsof je vader, broer, zus, beste vriend of vriendin is overleden. 

Eén van de meest actieve sterren op dat gebied is zanger Ronnie Tober (80), die in Amerika opgroeide en 1968 namens ons land meedeed aan het Songfestival. Zodra er een bekende Nederlander is heengegaan, opent Ronnie zijn Facebookpagina en plaatst daar dan een kiekje met een tekst waarin het woord ‘ik’ opvallend vaak voorkomt. “Ik kende Ron al jaren.” Meldt hij na het heengaan van Ron Brandsteder. “Hij presenteerde met een unieke flair. Daar ben ik als gast in zijn tv-programma’s als Rons honeymoonquiz en Wie ben ik vaak zelf getuige van geweest.”

Na het overlijden van Manuela Kemp: “Ik heb haar slechts één keer uitgebreid gesproken, toen ik ter gelegenheid van mijn zeventigste verjaardag bij haar te gast was in het radioprogramma Wekker Wakker van Omroep Max.” Hoewel Ronnie met Jonnie Boer niet echt een direct lijntje had, wist hij zijn overlijden op creatieve wijze naar zich toe te trekken. “Jonnie was een leerling van Cas Spijkers met wie Jan en ik goed bevriend waren. (…) Jan en ik waren van plan een keer bij hem te gaan eten, dat is er helaas nooit van gekomen.”

Na het overlijden van Frits Bolkestein meldt Ronnie bij een foto waarop hij zich lachend met het VVD-icoon heeft laten vereeuwigen: “Ik heb hem in de loop van zijn politieke loopbaan en daarna meerdere malen getroffen bij optredens en andere gelegenheden.” En Bruni Heinke was volgens Ronnie “een lieve en trouwe supporter van onze Ronnie Tober Foundation. Ze was een fanatieke golfer en altijd present op onze golfdagen.”

Dierbare vrienden

Er schuilt geen kwaad in dergelijke berichten, meent Ronnie, hij plaatst ze immers uit medeleven. “Mensen willen toch herdenken,” zegt hij als we hem erover bellen. “En de meeste overleden personen zijn vrienden en collega’s van mij. Ik hou van die mensen.” 

Wat Ronnie wél erg vindt is de zogeheten ‘Henk Krol-blunder’, de oud-politicus feliciteerde in het verleden tot twee keer toe een overleden persoon op Facebook. Eerst wijlen Joost Zwagerman, die notabene zelfmoord pleegde, en later ging hij nog een keer in de fout bij een onbekende Friese ondernemer.

Na het telefoongesprek stuurt Ronnie ons via WhatsApp foto’s waarop hij te zien is met de intussen overleden collega’s Rob de Nijs, Conny Vandenbos, Johnny Lion, Mieke Telkamp en Ramses Shaffy. “Ik ben nog alleen over, van mijn vrienden en collega’s,” schrijft hij er mistroostig bij.

“Dat zijn dingen die ik erop zet,” zegt hij als hij ons even later belt om te horen of we de foto’s wel hebben ontvangen. “Dan zien de mensen direct hoe ik ze ken. Iedereen moet natuurlijk zelf weten wat hij doet. Maar zo doe ik het. Ik plaats geen foto’s van wildvreemde overleden mensen op Facebook, dat zou ik belachelijk vinden. Maar over mensen die mijn dierbaar zijn, plaats ik een bericht.”

Ook jong weduwe

Ronnie kan nog een meer dan zestig jaar omspannende showbizz-carrière aanvoeren voor zijn openbare eerbetoon aan overleden BN’ers. Bij Els de Roode (60) is dat bepaald niet het geval. Zij hoort nog geen jaar tot de kring der bekende landgenoten, dankzij een optreden in B&B Vol Liefde.

‘Mijn tweede man overleed ook veel te jong, op 56-jarige leeftijd, dus ik kan me indenken hoe het moet zijn voor Thérèse’

Tijdens het afgelopen seizoen van het datingprogramma probeerde zij het hart van de in Schotland wonende B&B-houder Robert -Jan te veroveren. Dat mislukte, maar Els oogstte veel lof met haar nuchtere optreden vol zelfspot en groeide door het programma uit tot iemand die veelvuldig werd uitgenodigd voor showbizzfeestjes. Haar aantal volgers op Instagram groeide spectaculair: meer dan 180.000 heeft ze er ondertussen en dat gaf haar kennelijk het gevoel dat zij op haar pagina aandacht moest besteden aan het overlijden van Ron Brandsteder.

“Wat een icoon, ‘onze’ Ron,” schreef Els bij een foto van de overledene. En, alsof ze geregeld bij de Brandstedertjes op de koffie kwam, voegde ze er een persoonlijke boodschap voor de nabestaanden aan toe: “Lieve Yvonne en familie, sterkte met dit enorme verlies.” Om er zeker van te zijn dat haar bericht niet onopgemerkt zou blijven, tagde ze de weduwe - van wie Brandsteder overigens gescheiden leefde - in haar bericht, zodat die er direct een melding van kreeg.

Na het overlijden van Loretta Schrijver was Els er wederom als de kippen bij om een foto te plaatsen op Instagram . Daarbij de tekst: “Veel te jong… Ik schreef het vandaag nog… Count Your Blessings! Je leven kan in 1x keer anders zijn.” En na het overlijden van Jonnie Boer, kwam Els opnieuw met een foto en een levenswijsheid: “Leef Je Leven Nu.”

Als Els naar haar opvallende rouwberichten wordt gevraagd, begint ze te vertellen. “Kijk, Loretta is slechts 68 jaar oud geworden en was een fantastische, mooie en leuke vrouw en is net als Ron Brandsteder een icoon. Ook aan het overlijden van Jonnie Boer heb ik een post gewijd, ook hij was nog zo jong . Mijn tweede man overleed ook veel te jong, op 56-jarige leeftijd, dus ik kan me indenken hoe het moet zijn voor Thérèse (de vrouw van Jonnie Boer – red.). Ik heb Loretta, Ron en Jonnie nooit zelf ontmoet, maar het zijn wel bekende Nederlanders. Daarom heb ik aandacht aan hun overlijden besteed, omdat het me raakt. En veel mensen met mij.” 

Els twijfelt er niet aan dat haar een zelfde soort eerbetoon van collega-BN’ers ten deel valt als haar tijd gekomen is. “Als ik straks omval, zullen mensen waarschijnlijk ook een post over mij plaatsen. En dat omvallen kan zo gebeuren. Count your blessings. Je leven kan van het ene moment op het andere op z’n kop komen te staan, daar weet ik alles van. Misschien dat het overlijden van een te jonge BN’er mij daardoor meer raakt dan de gemiddelde BN’er die dat niet heeft meegemaakt.” 

Dries en de oorlogsslachtoffers

Toen voormalig NOS Journaal-presentator Harmen Siezen in april overleed, vond voormalig NOS Journaal-presentatrice en Viaplays Formule 1-anchorwoman Amber Brantsen dat een mooie gelegenheid een e-mail van hem aan haar, uit 2017, met tal van complimenten over haar presentatietalent te openbaren.

“Augustus 2017. Deze e-mail van Harmen Siezen laat zien wat voor lieve man hij was. Hij had het niet hoeven doen, we hadden elkaar immers nooit ontmoet. Maar hij deed het wel en dat heb ik altijd heel bijzonder gevonden. Rust zacht.” In zijn e-mail aan Amber schreef Harmen: “We kennen elkaar niet persoonlijk, maar toch wil ik even mijn grote waardering uitspreken voor je presentatie van de ochtendjournaals. De presentatie staat als een huis: klemtonen, mooi tempo en vlekkeloze voordracht, waaruit blijkt dat je de teksten goed onder de knie hebt. Ga vooral zo door!”

Vorig jaar zomer vierde Gordon zijn 56ste verjaardag en hij besloot toen de vermoorde Peter R. de Vries bij zijn zelffelicitatie te betrekken. Die werd namelijk drie jaar eerder op Gordons verjaardag neergeschoten. “Happy birthday to me,” begon Gordon de tekst bij een foto van zichzelf met Peter in de studio van RTL Boulevard. “Elk jaar word ik eraan herinnerd dat jij er niet meer bent. Dus houden we de herinnering aan jou levend opdat je nooit vergeten mag worden. Drie jaar geleden alweer dat we deze held verloren. Vandaag vier ik het leven en proost ik op jou. In memoriam Peter R de Vries. Dank voor alle felicitaties. Zo lief en leuk allemaal!”

Ook tamelijk smakeloos: het filmpje dat Dries Roelvink plaatste op Instagram om te laten zien hoe hij onderweg naar een schnabbel op 4 mei 2022 uit zijn auto was gestapt om met zijn chauffeur twee minuten stil te zijn ter nagedachtenis aan de slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Een beetje in dezelfde categorie: de rondborstige presentatrice Sylvana IJsselmuiden die enige tijd terug een selfie plaatste waarin zijn uitdagend in de lens keek. Daaronder de tekst: “Sterfdag Ayrton Senna.” 

Slaat nergens op

Door zijn werk als gedragsbioloog en zijn rol als expert in RTL’s Married At First Sight is de 54-jarige Patrick van Veen als geen ander in staat om mensen te herkennen die wanhopig op zoek zijn naar aandacht. “Dat mensen foto’s plaatsen met of van andere mensen, komt voort uit het feit dat mensen sociale wezens zijn,” legt hij uit.

“We willen graag onderdeel zijn van een groep en ergens bij horen. Het idiote daaraan is dat we een hiërarchie aanbrengen in die groepen. We hebben tal van manieren ontwikkeld om aan de rest van de wereld te laten zien waar wij staan in die hiërarchie en hoe belangrijk we dus zijn. Daaruit komt ook die drang voort om foto’s te plaatsen met mensen die onlangs overleden zijn.

Dat wordt niet gedaan om te rouwen of om aan te geven hoe erg het is dat de betreffende persoon is overleden. Men wil vooral iets over zichzelf vertellen: kijk eens hoe belangrijk ik ben en hoe indrukwekkend mijn netwerk is. Het is gebruik maken van de situatie, of misschien zou je beter kunnen zeggen: er misbruik van maken.”

‘Men wil vooral iets over zichzelf vertellen: kijk eens hoe belangrijk ik ben en hoe indrukwekkend mijn netwerk is’

Als voorbeeld noemt Patrick de reacties op het overlijden van chef-kok Jonnie Boer. “Ik kreeg het idee dat half bekend Nederland met Jonnie Boer op de foto was geweest en zich zijn beste vriend kon noemen. Hou het gewoon bij een foto van Jonnie en zet er een tekst bij dat je aan zijn familie denkt.” Wat echt niet kan, aldus Patrick, is zo’n bericht posten als Ronnie Tober deed. “Die meldde dat hij zo goed bevriend was met Jonnies leermeester Cas Spijkers. Dat is een typisch voorbeeld van jezelf belangrijker maken. Het gaat helemaal niet over Jonnie Boer, het gaat over Ronnie Tober. Als je het over normen en waarden hebt, kun je je afvragen: is dit geen lijkenpikkerij?”

Hoezeer Patrick deze vorm van ‘lijkenpikkerij’ ook verafschuwt, zelf kwam hij na het overlijden van Loretta Schrijver ook in de verleiding om daar een post op sociale media aan te wijden. “Ik kwam haar eens tegen bij een tv-uitzending, in november. We hadden een leuk gesprek over onze gezamenlijke passie, dieren. Maar ik ken Loretta verder niet. Toen ik al die berichten over Loretta na haar overlijden voorbij zag komen, dacht ik: moet ik nu ook iets doen? Maar ik heb er uiteindelijk toch van afgezien. Ik ken haar helemaal niet. We hebben een keer een leuk gesprek gehad, meer niet. Dan slaat dat toch nergens op?”

Manifesteren

Ook over een post van Monique Westenberg, de ex-vriendin van Andre Hazes bij wie waar hij op gezette momenten terugkeert, verbaast gedragsbioloog Van Veen zich. Monique bleek een dusdanig hechte band met Loretta Schrijver te hebben dat zij besloot haar pr-post een dag op te schuiven.

“Ik wilde dit gisteren delen, maar kreeg toen net het verdrietige bericht over het overlijden van Loretta, waardoor ik het ongepast vond. Sinds afgelopen vrijdag ligt het Manifestatie Magazine in de winkels, waarvoor ik een mooie en openhartig interview gegeven heb. Het was een heel fijn gesprek, anders dan andere interviews die ik heb gehad.” 

Kennelijk werd deze keer niet gevraagd waarom ze zich publiekelijk heeft laten vernederen door André Hazes junior, die haar met zowel Bridget Maasland als zijn latere verovering Sarah van Soelen bedroog en desondanks herkansing op herkansing kreeg. “Het is altijd leuk om dan voor een dagje model te mogen zijn en mooie foto’s van jezelf terug te zien,” schreef Westenberg aan haar volgers. “Ik ben benieuwd wat jullie van het interview vinden en of jullie zelf ook bezig zijn met manifestatie?!” 

Volgens Patrick had Monique zich beter op een andere wijze kunnen manifesteren. “Het is goed je af te vragen of een dergelijke post gepast is na het overlijden van Loretta, als je die erg goed hebt gekend. Maar aan de andere kant: moet je het dan vermelden, of moet je die vergelijking in een dergelijke post dan juist niet maken?” De vragen stellen, is ze beantwoorden, zullen we maar zeggen. 

Voor radio-coryfee Patrick Kicken (50) is er geen twijfel over hoe je het gedrag van BN’ers rond het overlijden van collega’s moet noemen. Ergerniswekkende lijkenpikkerij vindt hij het. “Het is begonnen na het overlijden van Peter R. de Vries, dat is nu vier jaar geleden. Toen begon het me op te vallen dat tal van BN’ers ineens beste vrienden met hem zouden zijn geweest en tal van berichten over en foto’s met hem op sociale media plaatsten. Ik voelde toen: dit is niet gemeend. Mijn maag draaide ervan om.

Daarna ben ik erop gaan letten en viel het me op dat bepaalde bekende Nederlanders, types als Isa Hoes en Charly Luske, na de dood van een BN’er niet weten hoe snel ze een foto van zichzelf, met de betreffende BN’er op sociale media moeten plaatsen en net doen alsof ze de persoon in kwestie erg goed hebben gekend.

Het zijn vaak de B- of C-sterren die het overlijden van een collega-BN’er een mooi moment vinden om weer wat likes of reacties te verzamelen. De BN’ers die dat doen krijgen vervolgens allemaal condoleances van hun volgers. ‘Veel sterkte’ en ‘Wat een verlies’, terwijl die reacties totaal niet gepast zijn als je een keer bij iemand in een programma hebt gezeten en naderhand een foto met elkaar hebt gemaakt. En dat weten de BN’ers die zo’n foto met die persoon online zetten best, maar toch doen ze het.

‘Eigenlijk zou er een boete op het posten van zulke berichten moeten staan. Of een Facebook- of Instagram-schorsing’

Eigenlijk zou er een boete of een Facebook- of Instagram-schorsing moeten staan op het posten van zulke berichten. Dat je account een tijd wordt opgeschort. Ik heb op mijn eigen kanalen fel tegen zulk gedrag geageerd en ben nu een soort meldpunt geworden. Zodra er weer een BN’er overlijdt en tal van B- en C-sterren besteden daar op eerdergenoemde wijze aandacht aan, dan krijg ik daar van mijn volgers screenshots van. Eén van mijn volgers liet me laatst weten dat er ook al een woord voor dit gedrag is: rouwkapitalisatie.”